Ятрышнік шлеманосны

Ятрышнік шлеманосны
Агульны выгляд квітнеючай расліны
Навуковая класіфікацыя
прамежныя рангі Дамен:  Эўкарыёты Царства:  Расліны Аддзел:  Кветкавыя[1] Клас:  Аднадольныя[2] Парадак:  Спаржакветныя Сямейства:  Архідныя Падсямейства:  Orchidoideae Трыба:  Orchideae Род:  Ятрышнік Від:  Ятрышнік шлеманосны
Міжнародная навуковая назва
Orchis militaris L., 1753
Сістэматыка на Віківідах Выявы на Вікісховішчы NCBI   59339 EOL   1136339 IPNI   648875-1 TPL   kew-142900

Ятрышнік шлеманосны, Зязюлька^[3][4][5] (Orchis militaris) — від архідэй роду Ятрышнік.

Назва

Назва роду паходзіць ад грэчаскага слова, якое ў перакладзе азначае «ядро», і звязана, відавочна, з формай клубняў расліны. Відавая назва ў перакладзе з лацінскай мовы азначае«салдат» і дадзена расліне за падабенства кветак з шлемам.

Батанічнае апісанне

Агульны выгляд расліны

Расліна вышынёй 20-45 см, з яйкападобнымі клубнямі. Сцябло з 3-5 ярка-жоўтымі даўгаватымі лісткамі, размешчанымі ў яго ніжняй частцы, і двума лісткападобнымі похвамі — у сярэдняй. Суквецце шматкветкавае, шчыльнае, цыліндрычнае. Кветкі ружавата-лілова-пурпурныя, духмяныя, складанай будовы: 5  пялёсткападобных лісточкаў калякветніка сыходзяцца верхавінамі, утвараючы шлем, шосты (губа) — 3-раздзельны, звісае ўніз і ў аснаванні мае кароткую шпорку. Плод — каробачка. Насенне дробнае, пілаватае. Цвіце ў красавіку — чэрвені. Кветкі апыляюцца чмялямі.

Распаўсюджанне

Святлолюбівая і ценевынослівая расліна^[6]. Мезафіт і мезатроф^[6]. Расце на вільготных лугах, нізінных балотах, у хмызняках, па берагах вадаёмаў, на лясных палянах, узлесках, у горных, лясных і лесастэпавых раёнах і вельмі рэдка ў стэпавых.

Ахоўны статус

Від занесены ў Чырвоную кнігу Рэспублікі Беларусь. Ахоўваецца на тэрыторыі Літвы, Латвіі, Польшчы, Фінляндыі, Эстоніі, шэрагу рэгіёнаў Расіі і Украіны.

Зноскі

1. Ужываецца таксама назва Пакрытанасенныя.
2. Пра ўмоўнасць аднясення апісванай у гэтым артыкуле групы раслін да класа аднадольных гл. раздзел «Сістэмы APG» артыкула «Аднадольныя».
3. Киселевский А. И. Латино-русско-белорусский ботанический словарь. — Мн.: «Наука и техника», 1967. — С. 90. — 160 с. — 2 350 экз.
4. Рытов М. В.  (руск.) Русские лекарственные растения. т. I. Петроград, 1918
5. Ганчарык М. М. Беларускія назвы раслін. Праца навуковага таварыства па вывучэнню Беларусі, т. II і IV. Горы-Горки, 1927
6. Ятрышник шлемоносный: інфармацыя пра таксон у праекце «Плантариум» (вызначальнік раслін і ілюстраваны атлас відаў). (руск.)

Літаратура

• Швец І. У. Ятрышнік // Энцыклапедыя прыроды Беларусі. У 5-і т. Т. 5. Стаўраструм — Яшчур / Рэдкал. І. П. Шамякін (гал. рэд.) і інш. — Мн.: БелСЭ імя Петруся Броўкі, 1986. — 583 с., іл. — 10 000 экз. — С. 472—473.

Спасылкі

• Ятрышник шлемоносный: інфармацыя пра таксон у праекце «Плантариум» (вызначальнік раслін і ілюстраваны атлас відаў). (руск.)
• Зозулинець шоломоносний в Червоній книзі України
• В. И. Чопик  (укр.), Л. Г. Дудченко  (укр.), А. М. Краснова; «Дикорастущие полезные растения Украины  (укр.)» Справочник; Киев, Навукова думка  (укр.), 1983. (руск.)
• Orchis militaris L. // ИАС «ООПТ России» (руск.)

Гэты від занесены ў Чырвоную кнігу Беларусі і ахоўваецца законам.  I катэгорыя (CR)