Яхве

Тэтраграматон, запісаны палеа-яўрэйскім (10 стагоддзе да н.э. — да 135 г. н.э.), старым арамейскім (10 стагоддзе да н.э. — да 4 стагоддзя н.э.) і квадратным іўрыцкім (3-е стагоддзе да н.э. — па цяперашні час) пісьмом. Іўрыт пішацца справа налева.

Я́хве, таксама можа выкарыстоўвацца Яхвэ́ (прынятае ў сучаснай навуцы вымаўленне іўр.: יהוה — Йахве, Ягве, сустракаецца варыянт Гасподзь) — імя Бога ў іўдаізме і хрысціянстве. Упершыню сустракаецца ў Торы ў Быц. 2:4. Выкарыстоўваецца ў першай з дзесяці запаведзяў (Друг. 5:6), паводле Бібліі, раскрытых яўрэйскаму народу праз Майсея на гары Сінай.

Да пачатку пост-біблейскага часу імя Яхве перастала выкарыстоўвацца. У сучасным іўдаізме яно замяняецца словам Адонай, што азначае Госпада, і разумеецца як уласна імя Бога і для абазначэння Яго міласці. Многія пераклады Бібліі прытрымліваюцца яўрэйскага звычая і замяніць яго на імя «Гасподзь».

Імя

[правіць | правіць зыходнік]

У яўрэйскай Бібліі імя пішацца як іўр.: יהוה (Гасподзь), таму што біблейскі іўрыт запісваецца толькі зычнымі літарамі. Арыгінальнае вымаўленне імя Яхве згубілася шмат стагоддзяў таму, але наяўныя звесткі сведчаць аб тым, што імя, па ўсёй верагоднасці, азначала прыкладна «Ён існуе» ці «Ён стварае». Паколькі ў пісьменнасці старажытнаяўрэйскай мовы не пазначаліся галосныя, то сапраўднае вымаўленне імя Бога застаецца прадметам гіпотэз, пэўна вядомыя толькі літары Ёд-Хей-Вав-Хей (іўр.: יהוה, у лацінскай транскрыпцыі YHWH). Літарным абазначэннем гэтага старажытнаяўрэйскага імя з’яўляецца тэтраграматон. Электронная яўрэйская энцыклапедыя таксама лічыць вымаўленне Яхве найбольш карэктным.

Тэтраграматон (ЙХВХ) — транслітарацыя Божага імя, чатыры зычныя літары старажытнаяўрэйскай мовы іўр.: יהוה. Яхвэ — цяпер прынятае ў навуцы верагоднае вымаўленне імя Бога ў Бібліі, у адрозненне ад іншых імёнаў Бога ў іўдаізме ў Старым Запавеце (Танаху).

Вымаўленне імя Бога ў іўдаізме табуяванае, што, у прыватнасці, засноўваецца на тлумачэнні яўрэйскімі мудрацамі ўрыўка Торы «…Вось імя Маё навечна…» (Зых. 3:15), дзе слова «навечна» (іўр.: לעלם) тлумачыцца ў значэнні «схаваць, утаіць». Таму сапраўднае (тайнае) вымаўленне імя ведаў толькі першасвятар Іерусалімскага храма, у малітвах выкарыстоўваўся зварот Адонай (іўр.: אדני, «Гасподзь», «Уладар», «Усеўладны»), а ў побыце імя А-шем (іўр.: השם — «Імя»). У 70 годзе н.э. Іерусалімскі храм быў разбураны рымлянамі. Шырока вядомая біблейская запаведзь «Не вымаўляй імя Госпада, Бога твайго, марна» (Зых. 20: 7) разглядаецца ў іўдаізме як забарона на вымаўленне ілжывай прысягі імем Бога, а не як забарона на вымаўленне гэтага імя ўслых.

Шырока распаўсюджаная і ўвайшла ў шэраг еўрапейскіх моў агаласоўка тэтраграматона «Jehowah» (Іегова). Да навуковай рэканструкцыі вымаўлення «Яхве» яна была найбольш распаўсюджанай. Найбольш верагодная сувязь імя з дзеясловам HYH (іўр.: היה — «быць» або «жыць»); тым самым яно дапускае значэнне: «Ён ёсць», «Ён ёсць (Бог) жывы» або «Ён дае жыццё».