Andel

Andel
Ar maerdi.
Anv gallaouek	Andèu
Anv gallek (ofisiel)	Andel
Bro istorel	Bro-Sant-Brieg
Melestradurezh
Departamant	Aodoù-an-Arvor
Arondisamant	Sant-Brieg
Kanton	Lambal
Kod kumun	22002
Kod post	22400
Maer Amzer gefridi	Nicole Poulain 2014-2026
Etrekumuniezh	Lambal Douar ha Mor
Bro velestradurel	Bro Sant-Brieg
Lec'hienn Web	(fr)www.andel.fr
Poblañsouriezh
Poblañs	1 170 ann. (2022)[1]
Stankter	96 ann./km²
Douaroniezh
Daveennoù lec'hiañ	48° 29′ 27″ Norzh 2° 33′ 59″ Kornôg / 48.4908333333, -2.56638888889
Uhelderioù	kreiz-kêr : 108 m bihanañ 32 m — brasañ 122 m
Gorread	12,2 km²
Andel
kemmañ

Andel a zo ur gumun eus Bro Sant-Brieg e kanton Lambal, e departamant Aodoù-an-Arvor, e Norzh Breizh.

Douaroniezh

Kumunioù amezek : Plangonwal, Sant-Araon, Maroue, Koedmaeg, Morieg

Anv

• J-Y Le Moing (1990) : " Andel, 1157, Bulletin d'information des maires; Andel, 1200; Anciens évêchés de Bretagne & Prieuré St Martin de Lamballe".
• B. Tanguy : Andel, XII^vet
• E. Vallerie : Andel, 1145; Andel, 1405; Andel, 1516
• Embannadurioù Flohic (1998) : " diouzh latin doliacus ou andoliacus, désignant les sites caractérisés par un méandre".

• 
  Kadastr kozh livet

Ardamezioù

N'ez eus ket

Istor

XVIII^vet kantved

• Miz Mezheven 1719 : abalamour d'an dienez, daou garrad gwinizh a oa harzet ha kaset dre heg da marc'had Lambal.

XIX^vet kantved

• 1875 : distrujet e voe bourk Andel gant un tangwall.

XX^vet kantved

Brezel-bed kentañ

• Mervel a reas 36 gwaz abalamour d'ar brezel hervez monumant ar re varv, da lavaret eo 6,09 % ag ar boblañs hervez an niveradeg bet graet e 1911^[2].

Eil Brezel-bed

• Mervel a reas pevar den abalamour d'ar brezel^[3].

Brezelioù didrevadenniñ

Brezel Indez-Sina

• Mervel a reas ur c’hartermestr tommer eus ar gumun d’ar 15 a viz Even 1946 e Cholon e Saigon e Kochinsina er Viêtnam^[4].

Brezhoneg

Ar Brezoneg er Skol

• 1934-1936: ar c'huzul-kêr a savas a-du gant ar mennad skignet gant al luskad Ar Brezoneg er Skol (ABES) evit kelennadurezh ar brezhoneg er skolioù kentañ derez, asambles gant kumunioù all eus bro-Lambal evel Maroue (e Lambal hiziv), Henon ha Pledeliav^[5].

Monumantoù ha traoù heverk

• 
  An iliz katolik.
• 
  Ar chapel.
• 
  Ar presbital.

• Iliz katolik Sant Pêr ha Sant Yann-Vadezour (1591, 1737, 1845, 1878).
• Chapel ar Spered Santel (c. 1769).
• Ar presbital kozh.
• Chapel Sant Reun ar C'hloz-Nevez (XVIII^vet).
• Maner Lourmel, aet da di-feurm.
• Maner La Ville-Corhen (war dro 1600), aet da di-feurm.
• Maner La Forrière, gwechall Maison-Basse de la Ville-Corhen, aet da di-feurm.
• Monumant foran ar re varv, luc’hskeudenn^[6].
• Monumant ar re varv (1914-1918 ha 1939-1945) en iliz katolik, luc’hskeudenn^[7].

Emdroadur ar boblañs abaoe 1962

Niver a annezidi

Melestradurezh

Tud

• Jakez-Nikolaz Hingant, ganet er Forges Andel d'an 10 a viz Gwengolo 1745, rektour Andel kent an Dispac'h, kannad an Iliz ouzh Stadoù Jeneral (1790). Nac'her, e yeas da Jersey. Pa deut ar peoc'h en dro, eo bet person Andel. Aet da Anaon d'an 3 a viz Gwengolo 1822.
• Bonaventure Le Saulnier du Vauhello, ganet e Sant-Brieg d'an 9 a viz Ebrel 1751; alvokad ouzh Breujoù Breizh, 1777; prokulor jeneral Aodoù an Hanternoz, 1792; toull-bac'het e-kerzh ar Spont-Bras, 1793-1794; alvokad ar Chouanted hag an Divroidi; aet da Anaon e Lambal an 21 Here 1826.
• Hyppolite Le Saulnier du Vauhello, ganet e Sant-Brieg ar e miz Meurzh 1796; kabiten lestr; en eus savet skridoù diwar dourlec'hiadurezh. Aet da Anaon e Pariz d'an 11 a viz Gouere 1858, hag interet en Andel.
• Bonaventure-Marie Le Saulnier de la Cour, ganet e Sant-Brieg ar 5 Ebrel 1821. Kabiten fourgadenn; major jeneral e Brest. Aet da Anaon e Brest d'ar 14 a viz Ebrel 1880. E gwreg e oa merc'h bezamiral baron Grivel, par Bro-C'hall.

Ardamezeg ar familhoù

	de Lescoët Aotrounez Ville-Marie	En sabel e sparfell en argant, krabanet, stagellek ha grizilhonek en aour, heuliet gant teir c'hregilhenn en argant

Levrioù

• (fr)François Falc'hun : Les noms de lieux celtiques. Première série. Vallées et plaines. Editions armoricaines. Roazhon. 1966 (chap. II : dol, dolen. p. 26 / 35)
• (fr)Régis de Saint-Jouan : Dictionnaire des communes du département des Côtes d'Armor. Éléments d'histoire et d'archéologie. Conseil Général des Côtes d'Armor 1990
• (fr)Bernard Tanguy : Dictionnaire des noms de communes, trèves et paroisses des Côtes d'Armor. Origine et signification. ArMen - Le Chasse-Marée. 1992
• (br)Erwan Vallerie : Diazezoù studi istorel an anvioù-parrez. Corpus. An Here. 1995

Liammoù diavaez

• (br)Andel war Geobreizh.com

Notennoù ha daveoù

1. Roadennoù ofisiel e lec'hienn an EBSSA
2. (fr)Memorial Genweb
3. (fr)Monumant ar re varv
4. (fr)Fichenn hiniennel - Memorial Genweb
5. (fr)Marsel Guieysse, La langue bretonne : ce qu'elle fut, ce qu'elle est, ce qui se fait pour elle et contre elle, pajenn 267, Kemper, Nouvelles Éditions bretonnes, 1936
6. (fr)Memorial Genweb
7. (fr)Memorial Genweb