Dál Riata

Kartenn eus rouantelezh Dál Riata en he barr uhelañ, war-dro 590. E melen emañ ar broioù pikt.

Dál Riata (hervez an heniwerzhoneg) pe Dalriada pe Dalriata, a oa ur rouantelezh Gouezeled savet en arvorioù Iwerzhon ha Bro-Skos, a-raok ar bloavezh 1000. War-dro dibenn ar VIvet kantved ha deroù ar VIIvet kantved e oa enni tachennoù Argyll ha Bute ha Lochaber ha kontelezh Aontroim en Ulaid.[1]

En Argyll ne oa da gentañ nemet teir c'henel:

  • Kenel Loairn en hanternoz hag er c'hreiz,
  • Kenel Óengus (Cenél nÓengusa) en Ìle
  • Kenel Gabrán (Cenél nGabráin) e Cinn Tìre;
  • ur pedervet kenel, Cenél Chonchride en Ìle, a seblant bezañ bet re vihan da vezañ a-bouez.

Istor

[kemmañ | kemmañ ar vammenn]

War-dro dibenn ar VIIvet kantved e teuas ur genel all war wel, Cenél Comgaill, e reter Argyll. Distrigoù Lorn ha Cowal en Argyll o deus miret anvioù Cenél Loairn ha Cenél Comgaill,[1] ha distrig Morvern a oa gwechall Kinelvadon, diwar Cenél Báetáin, ur rann eus Cenél Loairn[2].

Alies e weler Dál Riata evel un drevadenn iwerzhonat e Bro-Skos, petra bennak ma sav un toullad hendraourien a-enep-krenn d'ar gredenn-se [3] Tud Dál Riata a vez graet Skoted anezho alies, diwar an anv latin scotti a veze graet eus tud Iwerzhon ivez, hag a dalveze kement ha gouezelegerien, pe e vijent a Skos, a Iwerzhon, pe a lec'h all.[4] Amañ e vint anvet Gouezeled.[5]. En he c'hreñvañ e oa ar rouantelezh dindan Áedán mac Gabráin (a renas war-dro 574-608), met torret e voe he c'hresk en Emgann Degsastan e 603 gant Æthelfrith Northumbria.

Faezhadennoù bras a c'hoarvezas en Iwerzhon ha Bro-Skos en amzer Domnall Brecc (marvet e 642) hag a lakeas fin da amzervezh kaer Dál Riata.

Tud, douar ha mor

[kemmañ | kemmañ ar vammenn]

Kalz kemmoù zo bet er vro a oa Dál Riata gwechall. Goullo eo ar maezioù e-skoaz neuze.

Pennadoù kar

[kemmañ | kemmañ ar vammenn]

Notennoù

[kemmañ | kemmañ ar vammenn]
  1. ↑ 1,0 ha1,1 Oxford Companion to Scottish History p. 161 162, edited by Michael Lynch, Oxford University Press. ISBN 9780199234820.
  2. ↑ Watson, Celtic Place-names of Scotland, p. 122.
  3. ↑ Ar sellboent eneptrevadennel a zo displeget gant Ewan Campbell, "Were the Scots Irish ?" e-barzh Antiquity, 75 (2001), pp. 285–292. Diazezet eo e arguzennerezh war an hendraouriezh. Dizemglev zo etre an istorourien avat.
  4. ↑ Charles-Edwards, Early Christian Ireland, p. 159–160.
  5. ↑ Gwelout 1066 And All That, p. 5.


Levrlennadur

[kemmañ | kemmañ ar vammenn]
  • Adomnán, Life of St Columba, tr. & ed. Richard Sharpe. Penguin, London, 1995. ISBN 0-14-044462-9
  • Anderson, Alan Orr, Early Sources of Scottish History A.D. 500–1286, volume 1. Reprinted with corrections. Paul Watkins, Stamford, 1990. ISBN 1-871615-03-8
  • Bannerman, John, Studies in the History of Dalriada. Scottish Academic Press, Edinburgh, 1974. ISBN 0-7011-2040-1
  • Bannerman, John, "The Scottish Takeover of Pictland" in Dauvit Broun & Thomas Owen Clancy (eds.) Spes Scotorum: Hope of Scots. Saint Columba, Iona and Scotland. T & T Clark, Edinburgh, 1999. ISBN 0-567-08682-2
  • Broun, Dauvit, "Aedán mac Gabráin" in Michael Lynch (ed.), The Oxford Companion to Scottish History. Oxford UP, Oxford, 2001. ISBN 0-19-211696-7
  • Broun, Dauvit, "Dál Riata" in Lynch (2001).
  • Broun, Dauvit, "Pictish Kings 761–839: Integration with Dál Riata or Separate Development" in Sally M. Foster (ed.), The St Andrews Sarcophagus: A Pictish masterpiece and its international connections. Four Courts, Dublin, 1998. ISBN 1-85182-414-6
  • Byrne, Francis John, Irish Kings and High-Kings. Batsford, London, 1973. ISBN 0-7134-5882-8
  • Campbell, Ewan, Saints and Sea-kings: The First Kingdom of the Scots. Canongate, Edinburgh, 1999. ISBN 0-82641-874-7
  • Charles-Edwards, T.M., Early Christian Ireland. Cambridge UP, Cambridge, 2000. ISBN 0-521-36395-0
  • Clancy, Thomas Owen, "Columba, Adomnán and the Cult of Saints in Scotland" in Broun & Clancy (1999).
  • Clancy, Thomas Owen, "Church institutions: early medieval" in Lynch (2001).
  • Clancy, Thomas Owen, "Iona in the kingdom of the Picts: a note" in The Innes Review, volume 55, number 1, 2004, pp. 73–76. ISSN 0020-157X
  • Clancy, Thomas Owen, "Ireland: to 1100" in Lynch (2001).
  • Cowan, E.J., "Economy: to 1100" in Lynch (2001).
  • Forsyth, Katherine, "Languages of Scotland, pre-1100" in Lynch (2001).
  • Forsyth, Katherine, "Origins: Scotland to 1100" in Jenny Wormald (ed.), Scotland: A History, Oxford UP, Oxford, 2005. ISBN 0-19-820615-1
  • Foster, Sally M., Picts, Gaels, and Scots: Early Historic Scotland. Batsford, London, 2004. ISBN 0-7134-8874-3
  • Laing, Lloyd & Jenny Lloyd, The Picts and the Scots. Sutton, Stroud, 2001. ISBN 0-7509-2873-5
  • Mackie, J.D., A History of Scotland. London: Penguin, 1991. ISBN 0-14-013649-5
  • McDonald, R. Andrew, The Kingdom of the Isles: Scotland's Western Seaboard, c. 1100–c. 1336. Tuckwell, East Linton, 2002. ISBN 1-898410-85-2
  • Markus, Fr. Gilbert, O.P., "Iona: monks, pastors and missionaries" in Broun & Clancy (1999).
  • Markus, Fr. Gilbert, O.P., "Religious life: early medieval" in Lynch (2001).
  • Markus, Fr. Gilbert, O.P., "Conversion to Christianity" in Lynch (2001).
  • Mac Néill, Eoin, Celtic Ireland. Dublin, 1921. Reprinted Academy Press, Dublin, 1981. ISBN 0906187427
  • Nicolaisen, W.H.F., Scottish Place-names. B.T. Batsford, London, 1976. Reprinted, Birlinn, Edinburgh, 2001. ISBN 0-85976-556-3
  • Ó Corráin, Donnchadh, "Vikings in Ireland and Scotland in the ninth century" in Peritia 12 (1998), pp. 296–339. Etext (pdf)
  • Ó Cróinín, Dáibhí, Early Medieval Ireland: 400–1200. Longman, London, 1995. ISBN 0-582-01565-0
  • Oram, Richard, "Rural society: medieval" in Lynch (2001).
  • Owen, Olwyn, The Sea Road: A Viking Voyage through Scotland. Canongate, Edinburgh, 1999. ISBN 0-86241-873-9
  • Rodger, N.A.M., The Safeguard of the Sea. A Naval History of Great Britain, volume one 660–1649. Harper Collins, London, 1997. ISBN 0-00-638840-X
  • Ross, David, Scottish Place-names. Birlinn, Edinburgh, 2001. ISBN 1-84158-173-9
  • Sellar, W.D.H., "Gaelic laws and institutions" in Lynch (2001).
  • Sharpe, Richard, "The thriving of Dalriada" in Simon Taylor (ed.), Kings, clerics and chronicles in Scotland 500–1297. Fourt Courts, Dublin, 2000. ISBN 1-85182-516-9
  • Smyth, Alfred P., Warlords and Holy Men: Scotland AD 80–1000. Edinburgh UP, Edinburgh, 1984. ISBN 0-7486-0100-7
  • Taylor, Simon, "Seventh-century Iona abbots in Scottish place-names" in Broun & Clancy (1999).
  • Taylor, Simon, "Place names" in Lynch (2001).
  • Woolf, Alex, "Age of Sea-Kings: 900-1300", in Donald Omand (ed.), The Argyll Book. Birlinn, Edinburgh, 2004. ISBN 1-84158-253-0
  • Woolf, Alex, "Nobility: early medieval" in Lynch (2001).
  • Woolf, Alex, From Pictland to Alba, 789–1070, The New Edinburgh History of Scotland, Edinburgh: Edinburgh University Press, 2007. ISBN 0-7486-1234-5

Liammoù diavaez

[kemmañ | kemmañ ar vammenn]