Giovanni da Verrazzano

O treiñ ar pennad-mañ emeur
→ Evit gouzout hiroc'h sellit ouzh ar bajenn gaozeal ; evit kenderc'hel da dreiñ klikit war kemmañ ha kendalc'hit da lakaat e brezhoneg al lodennoù chomet en ur yezh all.
Giovanni da Verrazzano
den
Reizh pe jenerpaotr Kemmañ
Bro ar geodedouriezhRepublik Firenze Kemmañ
LealdedFrañs Kemmañ
Anv e yezh-vamm an denGiovanni da Verrazzano Kemmañ
Anv-bihanGiovanni Kemmañ
Deiziad ganedigezh1485 Kemmañ
Lec'h ganedigezhGreve in Chianti Kemmañ
Deiziad ar marv1528 Kemmañ
Lec'h ar marvGwadaloup Kemmañ
Breur pe c'hoarGirolamo da Verrazzano Kemmañ
Yezhoù komzet pe skrivetitalianeg Kemmañ
Micherergerzhour Kemmañ
RepresentsFrañs Kemmañ
Delwenn Giovanni da Verrazzano e Greve in Chianti.
Pont Verrazzano-Narrows e New York.

Giovanni da Verrazzano pe Verrazano[1] en italianeg, hag a sine Janus Verrazanus[2] e latin, a oa un ergerzher genidik eus Firenze[3] e servij ar roue gall Fransez Iañ dreist-holl, ganet e-tro 1485 e Lyon pe Firenze pe Greve in Chianti, marvet e 1528 en Antilhez. An Europad kentañ eo Verrazano da ergerzhañ ul lodenn vras eus aodoù atlantel Norzhamerika, ar c'hammed kentañ war-zu an trevadennadur gall en Amerika. Goude e varv e voe anvet an douaroù nevez-se "Nova-Gallia" e latin (Frañs-Nevez)[2].

E orin

[kemmañ | kemmañ ar vammenn]

Douetañs zo war e c'hanedigezh[4], div vartezeadenn zo :

  • ur vartezeadenn italian : ganet e vije bet e Firenze pe Greve in Chianti[5], tro-dro ar bloaz 1485, en ur familh pinvidik enni Piero Andrea Bernardo ha Fiammetta Chapelle.
  • ur vartezeadenn c'hall : ganet e vije bet e Lyon hervez ar politikour Jacques Habert, da Alessandro di Bartolomeo ha Alessandra Guadagni, dimezet e 1480 e Lyon[6],[7],[8]. Merc'h ur banker brudet eus Firenze aet da Vro-C'hall e vije e vamm.

E anv

[kemmañ | kemmañ ar vammenn]

Skrivet eo e anv latin gant ur « z » hepken war ar gartenn treset gant e vreur Hieronimo da Verrazano.

Sinadur Janus Verrazanus

Skrivet eo Verrazano gant daou z e eiladoù teuliadoù zo, met fazioù a vefe hervez Benjamin Franklin DeCosta (fr).

Ouzhpennet e oa bet un eil z e 2018 en anv ar pont Verrazzano-Narrows e New York avat[9].

Verazano, Verrazano, Verozan pe Veramsan[4] a vez skrivet e spagnoleg ha portugaleg, Joâo Verezano ivez e portugaleg[10].

Meur a stumm gallekaet a zo[4] : Verrazan, Varacenne, Varrasenne, Varassane, Varrasonne, Varezam, Verrassane, Verrazzane, Verassane. Gallekaet eo bet ivez Giovanni e Jehan, hag ar rannig da e de[11], pe tennet kuit end-eeun.

A-raok e veaj kentañ

[kemmañ | kemmañ ar vammenn]

Edo o chom e Lyon ha Pariz, lec'h ma voe kinniget da Lez Bro-C'hall[1].

E 1522, goude embannadur danevelloù Antonio Pigafetta hag e geneil Maximilianus Transylvanus, kenveajourien Fernand Magellan, e teuas Europa da vezañ troet kenañ war an droverdeadenn vras spagnol (da skouer mamm ar roue gall Frañsez Iañ, Loeiza Savoia, a lakas treiñ e galleg deizlevr Antonio Pigafetta). Savet e voe ergerzhadenn Verrazano er blegenn-se a veajoù treuzveurvorel[2].

E miz Gwengolo e Lyon e tastum arc'hant o tont eus Italia evit al lestraz evit Indez « hag eo eñ ar c'habiten anezhañ ».

Keveliñ a ra e Rouen gant eizh marc'hadour[4] :

  • pemp Italian hag a bourchas al lodenn vrasañ eus an arc'hant : Antonio Gondi, ar gougemenner, Giuliano Bonaccorsi, Tommaso Guadagni, Guglielmo Nasi, Roberto Albizzi,
  • tri Gall : Jehan ha François Le Buatier, Anthoine de Martigny.

Met eo e Lyon eo divizet ergerzhadenn 1524 moarvat, pa eo anavezet aod Reter Norzhamerika, ha lec'hiennoù New York ha Newport dreist-holl.

Beaj e 1524

[kemmañ | kemmañ ar vammenn]

E fin 1523 e voe kefridiet Verrazzano gant ar paramantour Jean Ango evit ergerzhañ an takad etre ar Florida spagnol hag an Douar-Nevez, a-benn dizoleiñ un diraez d'ar meurvor Habask hag Azia.

Paramantet eo e lestr La Dauphine en Havr-Nevez. Loc'hañ a ra e Dieppe e miz Even 1523 e penn ur skipailh a hanter-kant martolod bennak. Tremen a ra a-vaez da Enez Eusa, hag heñchañ a ra war-zu ar Su hag aod Norzh al ledenez iberek, o treuziñ pleg-mor Gwaskogn. Riblañ a ra aod Portugal war-zu Madeira lec'h ma reont un diskenn evit en em bourveziñ. Goude bezañ daleaet an traoù div wech e loc'h d'an 17 a viz Genver 1524 evi treuziñ ar Meurvor Atlantel. Erruout a ra e Cape Fear, e kreiz aod norzhamerika, d'ar 7 a viz Meurzh 1524[12].

Beaj Verrazzano e 1524.

Après un bref mouillage, il met cap au nord et longe la côte de ce qui est maintenant la Caroline du Nord. Lors de cette reconnaissance, il pense apercevoir l'océan Pacifique derrière une étroite bande de terre. Mais il ne s'agit en réalité que du lagon de la baie de Pamlico, long de Patrom:Unité, et dont la largeur atteint par endroits Patrom:Unité, séparé de l'Atlantique par les Outer Banks, une barrière d'îles sablonneuses. Cette erreur conduisit les dessinateurs de cartes d'alors, à commencer par Vesconte Maggiolo, en 1527, et le frère de Giovanni, Girolamo da Verrazzano, en 1529, à représenter l'Amérique du Nord quasiment coupée en deux parties reliées par un isthme. Cette interprétation erronée mit un siècle à être corrigée.

O kenderc'hel e hent war-zu ar Biz e sont pep "toul" bras en aod, evel bae Chesapeake hag aberioù stêrioù Delaware ha Hudson.

Dizoloiñ a ra Verrazzano bae New York d'ar 17 a viz Ebrel 1524, hag anvet eo « an Angoulême Nevez » gantañ[13], en enor da Fransez Iañ, kont Angoulême. E koun an ergerzhadenn gentañ-mañ eus ar bae eo bet anvet pont Verrazzano-Narrows e New-York.

Kenderc'hel a ra war-zu Maine, Skos Nevez, ha goude an Douar-Nevez betek Labrador. Distreiñ a ra da Vro-C'hall a-benn ar fin hep bezañ dizoloet an tremen d'ar Meurvor Habask.

Reiñ a ra Verrazzano anvioù gallek d'an douaroù nevez-se, ha treiñ a ra anezho en italianeg.

Le rapport de Verrazane est daté du jour de son retour et il est envoyé au roi qui se trouve à Lyon. Le rapport rend compte d'un vaste territoire revendiqué comme Francescane ou Nova-Gallia (Nouvelle-France), en défiance avec le traité de Tordesillas qui attribue à l'Espagne et au Portugal les nouvelles terres découvertes de l'autre côté de l'océan.

Rapidement Verrazane prépare un nouveau voyage pour trouver un passage vers l'Asie. Mais ses navires sont réquisitionnés pour faire la guerre. La capture de François Ier à la bataille de Pavie en 1525 met définitivement fin à ce projet[14].

Ar bloaz-se e sav e vreur Girolamo e Lyon ur gartenn verdeiñ eus ar Mor Kreizdouar.

Beaj e 1526 ha 1527

[kemmañ | kemmañ ar vammenn]

Pa eo bac'het roue Bro-C'hall e ya Verrazano war-dro Lezioù roue Portugal Yann III ha roue Bro-Saoz Herri VIII. Pa eo danevellet da Europa troverdeadenn Magellan ha dizoloadenn an Inizi Maluku eo kaset Sebastian Cabot gant Bro-Spagn evit kavout un hent d'ar Meurvor Habask e miz Ebrel 1526. En nevez-amzer 1526 eo distroet Verrazano e Bro-C'hall ha raktresañ a ra ur veaj nevez gant an amiral Philippe Chabot hag ar paramantour Jean Ango[15].

Avons ce jourd'huy délibére que, pour le bien, prouffit et utilité de la chose publicque du royaulme de France, mettre sus deux de nos gallyons estant de present au Havre de Grâce avec une nef appartenant à Jehan Ango, de Dieppe, du port soixante dix tonneaulx ou environ , pour iceulx troys vesseaulx, esquipper , vitailler et munnyr, pour faire le voiaige des espiceryes aux Indes […] Et pour ce faire avons conclud et délibéré, avec iceulx, mectre et employer jusques à la somme de vingt mil livres tournoys, c'est assavoir, pour nous Admiral quatre mille livres tournoys, maistre Guillaume Preudhomme, général de Normandye, deux mil livres tournoy ; Pierre Despinolles, mil livres tour ; Jehan Ango, deux mil livres tour ; Jacques Boursier, pareille somme de deux mil livres tournoys, messire Jehan de Varesam , principalle pilote, semblable somme de deux mil livres tournoys.

– Philippe Chabot

Kuitaat a ra Verrazzano hag e vreur Europa e miz Even 1526, gant tri lestr, evit klask tremen Kab ar Spi Mat. Chom a-sav a ra ar vreudeur Verrazano abalamour d'ur barr-amzer ha d'un hutinadeg , met an trede lestr a ya d'ar Meurvor Indez. Mont a ra re er Su, tremen a ra a-vaez da Vadagaskar hep he gwelout ha treuziñ a ra ar Meurvor Indez a-raok erruout e Sumatra. Alese e ya kuit d'ar Maldivez, ha pennañ a ra goude d'ar Su evit mont da Vadagaskar lec'h ma ra peñse ar skipailh a-benn ar fin. Un nebeud anezho hepken, chomet bev, a zeuio a-benn da vont da Vozambik. Pennañ a ra ar vreudeur Verrazzano e-keit-se d'ar C'hornôg ha tizhet e Brazil lec'h ma eo karget koad Pernamboug ganto. E miz Gwengolo 1527 int distro e Bro-C'hall[16].

Beaj e 1528 ha marv

[kemmañ | kemmañ ar vammenn]

Ur veaj ziwezhañ e 1528, kontet gant Girolamo da Verrazzano, a gas anezho d'an Antilhez[17] lec'h ma vijet bet lazhet Giovanni gant henvroidi denzebrer.

Goude e varv

[kemmañ | kemmañ ar vammenn]

Ur c'hevandir er Meurvor Atlantel

[kemmañ | kemmañ ar vammenn]

A-drugarez da ergerzhadennoù Giovanni da Verrazano e 1524 eo savet kartenn vrudet 1529 gant e vreur Girolamo :

La carte de Verrazano forme une de ces manifestations indéfinies, mais efficaces, faites contre le système de Ptolémée vers le milieu du seizième siècle, lorsque la forme du continent américain était développée. Le système de Ptolémée supposait qu'aucun continent n'existait dans l'Atlantique, et qu'il était possible de naviguer de l'Europe occidentale à l'Inde. C'était la vue de Colomb, qui n'avait pas d'idées originales, étant un simple copiste, et qui mourut en croyant qu'il avait effectivement démontré la vérité de l'ancienne théorie.

– De Costa, 1880

Envel a ra ar gartenn-mañ lec'hioù a-hed an aod norzhamerikan, en Norzh da Florida, evit ar wech kentañ.

Nova Gallia, Frañs-Nevez

[kemmañ | kemmañ ar vammenn]
Kartenn "Nova Gallia" eus 1529.

War ur gartenn graet e 1529 gant Verrazano eo treset aber ar Sant-Laorañs, hag envel a ra an douaroù-se Nova Gallia. Evit ar wech kentañ eo meneget kement-se gantañ, a-raok Jakez Karter ha Samuel de Champlain.

Marv ar c'hourser Jean Fleury pe Florin

[kemmañ | kemmañ ar vammenn]

Lakaet eo bet a-wechoù war chouk Verrazano marv Jean Fleury (pe Florin), ur c'hourser eus Dieppe krouget gant ar Spagnoled e 1527. Prouet e voe e oa faos kement-se gant Luigi Prospero Peragallo e 1897-1900.

Enorioù

[kemmañ | kemmañ ar vammenn]

Skeudennaoueg

[kemmañ | kemmañ ar vammenn]
  • Freskenn livet Explorer Verrazano e kronnel "Alexander Hamilton U.S. Custom House", e New York.
    Freskenn livet Explorer Verrazano e kronnel "Alexander Hamilton U.S. Custom House", e New York.
  • Giovanni da Verrazzano gant Ximenes, er Battery Park e New York]].
    Giovanni da Verrazzano gant Ximenes, er Battery Park e New York]].
  • Gwin Castello Verrazzano - Chianti Classico.
    Gwin Castello Verrazzano - Chianti Classico.

Pontoù

[kemmañ | kemmañ ar vammenn]

Savadurioù all

[kemmañ | kemmañ ar vammenn]
  • Monumant Giovanni da Verrazzano gant Ximenes, er "Battery Park" e New York
  • Monumant gant Bino Bini (1916-2007) e liorzhoù Ti-kêr Dieppe (1966)[18] hag e Providence (Rhode Island).
  • skolaj Jean de Verrazane, e karter Vaise, e Lyon (9vet arondisamant). Bevet en deus "Jean de Verrazane" ul lodenn eus e vugaleaj e Lyon ha bankerien eus ar gêr o deus arc"hantaet e veajoù.
  • Plasenn Giovanni da Verrazzano e Lyon, 9vet arondisamant
  • lestr-brezel Giovanni da Verrazzano (destroyer)
  • kroashent-tro Giovanni da Verrazano en Havr-Nevez

Notennoù ha daveoù

[kemmañ | kemmañ ar vammenn]
  1. ↑ 1,0 ha1,1 Manuel Ballesteros Gaibrois, Découverte de l'Amérique, Vrin, 1968, 339 p., p. 51 ha goude (Lire en ligne).
  2. ↑ 2,0 2,1 ha2,2 Patrom:Harvsp.
  3. ↑ Patrom:Harvsp.
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 ha4,3 Patrom:Harvsp.
  5. ↑ La ville qui honore d'ailleurs « son » grand homme avec une statue sur la place Matteotti et en faisant visiter le château familial.
  6. ↑ Jacques Habert, La Vie et les Voyages de Jean de Verrazane, Montréal, Cercle du livre de France, 1964, p. 182.
  7. ↑ Jean de Verrazane : un Lyonnais découvre le site de New-York par Alain Bouchet, professeur honoraire à l’université Claude Bernard Lyon-I, 2006.
  8. ↑ Commentaire sur la fresque à Lyon.
  9. ↑ « Cuomo finally fixes a 50-year-old typo », The New York Post, miz Here 2018
  10. ↑ Lettre de l'ambassadeur du Portugal en France, Joâo da Silveira, 25 a viz Ebrel 1523.
  11. ↑ E-barzh ul lizher gant ar roue e 1523, gant tabellion Rouen e 1526 ha gant sinadur Girolamo war kartenn 1529.
  12. ↑ 7 mars 1524 Verrazane explore la côte nord-américaine. e herodote.net, 5 a viz Meurzh 2019.
  13. ↑ Mickaël Augeron, Dominique Guillemet, Champlain ou les portes du nouveau-monde : cinq siècles d'échanges entre le Centre-Ouest français et l'Amérique du Nord, XVIvet-XXvet kantved, Geste éditions, 2004, 414 p. (ISBN 978-2-84561-138-2), p. 56.
  14. ↑ Wroth, Patrom:Op. cit. p. 12-13.
  15. ↑ Wroth, Patrom:Op. cit., p. 273 et suiv.
  16. ↑ Wroth, Patrom:Op. cit., p. 228-235.
  17. ↑ Michel Mollat, Giovanni et Girolamo Varrazano, navigateurs de François Ier Paris, 1982, p. 122.
  18. ↑ Jehan Ango, navigation et Renaissance à Dieppe, Direction régionale des affaires culturelles de Haute-Normandie, 1992 (ISBN 2-9506014-4-8).

Gwelet ivez

[kemmañ | kemmañ ar vammenn]

Mammennoù ha levrlennadur

[kemmañ | kemmañ ar vammenn]
  • Patrom:Oberenn.
  • Patrom:Ouvrage.
  • Patrom:Article.
  • Patrom:Pennad.
  • Patrom:Ouvrage.
  • Notice du Centre Historique Verrazzano du château familial.
  • Giovanni da Verrazzano, « Le voyage de Giovanni da Verrazzano à la Francesca (1524) » e Jacques Cartier : Voyages au Canada avec les relations des voyages en Amérique de Gonneville, Verrazzano et Roberval, emb. La Découverte, Paris, 1992 (ISBN 2-7071-1227-5).
  • Claude Briot, « Jean Verrazano et la découverte de la côte est des (actuels) États-Unis » e Dieppe-Canada cinq cents ans d'Histoire commune, Embannadurioù Magellan & Cie, 2004.
  • Jacques Habert, La vie et les voyages de Jean de Verrazane, Cercle du livre de France, Montréal-Ottawa, 1964
  • Jacques Habert, Verrazane – Quand New York s’appelait Angoulême, Embannadurioù Perrin, 1993
  • Michel Mollat du Jourdin ha Jacques Habert, « Giovanni et Girolamo Verrazano, navigateurs de François Ier », Teuliadoù beajiñ savet hag addispleget, Pariz, Imprimerie nationale, 1982.
    • L.C. Wroth, The Voyages of Giovanni da Verrazzano, 1524-1528, New Haven and London, Yale University Press, 1970.
    • Ilaria Luzzana Caraci (dir.), Scopritori e viaggiatori del Cinquecento e del Seicento, Tomo I : il Cinquecento, Milano-Napoli, Ricciardi, 1991 (contient : « Giovanni da Verrazzano : Introduzione », p. 575-590, e Lettera, p. 591-616).
    • Richard Hatzopoulos, Dionysios e Virr, « The voyage of Giovanni da Verrazzano: a newly discovered manuscript », e Fontanus, vol. 5, McGill University Library, 1992.
    • Luca Codignola, « Another Look at Verrazzano’s Voyage, 1524 », e Acadiensis, XXIX, 1 (miz Eost 1999), p. 29-42 ; hag ivez e-barzh Luca Codignola, « Verrazzano e la navigazione del 1524 : l'unicità del punto di vista », en IDEM, Colombo ed altri navigatori, Genova, Frilli, 2007, p. 115-144.
    • Alessandro Boglione, « Contributo alle biografie di Giovanni e Girolamo da Verrazzano », e Archivio Storico Italiano, CLVII, 1999, p. 231-267.
    • Patrom:Article.
    • Michele Castelnovi, « La Lettera di Verrazzano (1524) come antitesi alle prime relazioni sul Nuevo Mundo », e Bollettino della Società Geografica Italiana, serie XII, vol. IX, fasc. 4, Roma, 2004, p. 911-950.
    • Michele Castelnovi, « Luoghi e tempi di un errore cartografico : l’istmo di Verrazzano (1524-1593) », e Luoghi e tempo nella cartografia, Atti del Convegno nazionale dell’Associazione Italiana di Cartografia Trieste aprile 2005, dindan renerezh C. Donato, e Bollettino dell’Associazione Italiana di Cartografia, nn. 123-124, Trieste, 2005, p. 295-306.
    • Michele Castelnovi, « La presenza di Verrazzano in Francia nel 1521, dall’epistolario di Giovanni Rucellai », e Miscellanea di storia delle esplorazioni, Genova, 2007, p. 28-40.
    • Fabio Romanini, « Sulla « Lettera a Francesco Ire di Francia » di Giovanni da Verrazzano. Con una nuova edizione », e Filologia Italiana, IX, 2012, p. 127-190.
    • Michele Castelnovi, « Fraude, Inganno, Errore & Heresia : per una tipologia del Falso in esplorazione e in cartografia », e Geostoria. Geostorie (a cura di Annalisa D’Ascenzo), Roma, Centro Italiano per gli Studi Storico-Geografici, 2015, p. 43-64.

Pennadoù kar

[kemmañ | kemmañ ar vammenn]

Liammoù diavaez

[kemmañ | kemmañ ar vammenn]