Pandora (pried Epimetheüs)

Ur pennad Pandora zo ivez.

Pandora, gant John William Waterhouse.

Pandora (Πανδώρα e gregach "an hini he deus an holl zonezonoù"^[1]), e oa ar vaouez kentañ hervez mojennoù Hellaz kozh^[2]. Hervez ma skrivas Hesiodos en Theogonia e voe krouet gant an holl zoueed, rak pep hini anezho a roas dezhi ur perzh bennak.

Zeus an hini a c'hourc'hemennas da Hefaistos aozañ anezhi en Douar (Gaia) evel un tamm eus ar binijenn roet da Vab-Den war-lerc'h ma oa bet laeret an tan gant Prometheüs, hag an holl zoueed a gemeras un tamm perzh e-barzh reiñ d'ar vraventez drouk-se ampartizoù hoalus ken-ha-ken. Roet e voe da bried da Epimetheüs. Hi eo plac'h ar voest, ur jarl e gwirionez, pa gomzer eus boest Pandora hiziv.

An anv

Daou zoare zo da gompren anv « Pandora » : pe panta dôra, an hini he deus bet an holl zonezonoù, pe pantôn dôra an hini a zo donezon, pe prof, a-berzh an holl zoueed.

Theogonia Hesiodos

Pandora, gant Jules Joseph Lefebvre, 1882

Pandora, gant Lawrence Alma-Tadema

E mojenn Pandora a lenner e Theogonia Hesiodos (linennoù 560–612, war-dro an VIII^vet pe VII^vet kantved kent JK) n'eus anv ebet d'ar vaouez.

Pa oa bet roet an tan d'an dud gant Prometheüs, goude ma oa bet laeret gantañ digant Zeus, e tivizas mestr an doueed, kounnar ennañ, reiñ dezho ur prof all evel kastiz. Goulenn a reas digant Hefaistos stummañ ar vaouez kentañ gant pri, un droug kenedus a vije he diskennadezed o wallgas gouenn an dud. Graet e labour gant Hefaistos, e voe gwisket ar vaouez gant Athena en ur sae arc'hant, ur ouel brodet, garlantezioù hag ur gurunenn aour. Ar vaouez-se ha n'eo ket anvet en Theogonia n'hall bezañ nemet Pandora, a zo kaoz anezhi hiroc'h en oberenn all Hesiodotos, Al Labourioù hag an Deizioù. Kentañ ma voe gwelet gant an doueed hag an dud e voent bamet o sellout outi. Ha Hesiodos da skrivañ (590–93):

Anezhi eo deuet gouenn ar maouezed hag ar merc'hed

Diganti eo gouenn an dud a varv ha meuriad ar maouezed

a vev e-touez an dud varvel evit o brasañ trubuilh

er baourentez kazus met er binvidigezh hepken.

Ha Hesiodos da zelc'her gant e gaoz hag e glemm : ar wazed a glask mirout ouzh droug ar maouezed dre chom dizimez ne vint ket gwell a se: (604–7):

Erruout a ra d'an oad da vervel hep den da harpañ e vloavezhioù

ha daoust ma ne vank ket birvidigezh ennañ en e vuhez

pa vez marvet e vez rannet e beadra etre e gerent.

A-wechoù, eme Hesiodos, e c'hall ur gwaz kavout ur wreg vat, met atav e vez bec'h etre droug ha mad (609).

Merc'h

Ur verc'h o doe Pandora hag Epimetheüs, Pyrra hec'h anv, a zimezas d'he c'henderv Deukalion, mab Prometheüs.

E-barzh Al Labourioù hag an Deizioù

Doare brudetañ ha hirañ ar vojenn avat a deu eus ur varzhoneg all gant Hesiodos, Al Labourioù hag an Deizioù. Enni (linennoù 60–105) e ra an oberour anv eus orin ar vaouez-se, hag e hira roll ar gwalennoù a daol war chouk an dud.
Gant Hefaistos eo krouet bepred, diwar pri ha dour, evel en oberenn all, war urzh Zeus eta, a felle dezhañ kaout e zial eus an dud goude ma oa bet laeret an tan gant Prometheüs; met muioc'h a zoueed a gemer perzh en ober anezhi (63–82):

• Athena a roas dezhi ar vuhez hag a zeskas dezhi gwriat ha gwiadiñ (63–4);
• Afrodite a skuilhas koantiz war he zal ...
• Apollon a roas dezhi ampartiz war ar sonerezh
• Hermes a zeskas dezhi livañ gevier ha kendrec'hiñ ar wazed, hag a roas dezhi ar ranellded,
• Hera ar roas ar warizi.

Zeus a ginnigas dorn Pandora da Epimetheüs, breur da Brometheüs, en devoa prometet d'e vreur koulskoude nac'h kement prof a-berzh Zeus. Hag eñ da gemer Pandora. Ha Pandora a zegasas dezhañ ur jarl kevrinus, hag a oa bet difennet outi, gant Zeus, digeriñ. Enni e oa an holl walennoù a c'hall kouezhañ war chouk Mab-Den: ar Gozhni, ar C'hleñved, ar Brezel, an Naonegezh, an Dienez, ar Follente, ar Gwallsi, an Touellerezh, ar Wallyoul, al Lorc'hentez hag ar Goanag.

Kaeraat ar vojenn diwezhatoc'h

Penaos kompren ar vojenn

Pandora an hini a ro pep tra

Gerdarzh an anv Pandora, donezonet gant an holl, a gaver e-barzh Al Labourioù hag an Deizioù ne vije nemet un displegadur pobl, ha faos e vije.^{(Daveoù a vank)}

Pithos troet e "boest"

Falldroidigezh ar pithos, ur jarl bras, e "boest"^[3] a vez lakaet war gont al lenneg Erasmus Rotterdam a droas kontadenn Hesiodos e latin er XVI^vet kantved.

• 
  Ur pithos eus Kreta, war-dro 675 kent JK; Mirdi al Louvre
• 
  Ur pyxis atikat, 440–430 kent KJ; British Museum

Notennoù

1. Pandora, Henry George Liddell, Robert Scott, A Greek-English Lexicon, at Perseus
2. "Scatter-brained Epimetheus who from the first was a mischief to men who eat bread; for it was he who first took of Zeus the woman, the maiden whom he had formed." (Hesiodos, Theogonia 510 ff (Hugh G. Evelyn-White, troer)
3. The development of this transformation was sketched by Jane Ellen Harrison, "Pandora's Box" The Journal of Hellenic Studies 20 (1900: 99–114).

Levrlennadur

• Athanassakis, A. Hesiod: Theogony, Works and Days, Shield (New York 1983).
• Beall, E. "The Contents of Hesiod's Pandora Jar: Erga 94–98," Hermes 117 (1989) 227–30.
• Harrison, Jane Ellen, Prolegomena to the Study of Greek Religion (1903) 1922, pp. 280–85.
• Griffith, Mark. Aeschylus Prometheus Bound Text and Commentary (Cambridge 1983).
• Hesiod, Works and Days En-linenn.
• Patrick Kaplanian, Mythes grecs d'origine, vol. I : Prométhée et Pandore, éd. L'entreligne, Paris, 2011 (ISBN 978-2-909623-06-1).
• Kenaan, Pandora's Senses: The Feminine Character of the Ancient Text (Madison, WI: The University of Wisconsin Press, 2008), Pp. xii, 253 (Wisconsin Studies in Classics).
• Kirk, G.S., Myth: Its Meaning and Functions in Ancient and Other Cultures (Berkeley 1970) 226–32.
• Lamberton, Robert, Hesiod, New Haven: Yale University Press, 1988. ISBN 0-300-04068-7.
• Leinieks, V. "Elpis in Hesiod, Works and Days 96," Philologus 128 (1984) 1–8.
• Moore, Clifford H. The Religious Thought of the Greeks, 1916.
• Neils, Jenifer, The Girl in the Pithos: Hesiod’s Elpis, in "Periklean Athens and its Legacy. Problems and Perspectives", eds. J. M. Barringer and J. M. Hurwit (Austin : University of Texas Press), 2005, pp. 37–45.
• Nilsson, Martin P. History of Greek Religion, 1949.
• Phipps, William E., Eve and Pandora Contrasted, in Theology Today, v.45, n.1, April 1988, Princeton: Princeton Theological Seminary.
• Pucci, Pietro, Hesiod and the Language of Poetry (Baltimore 1977)
• Rose, Herbert Jennings, A Handbook of Greek Literature; From Homer to the Age of Lucian, London, Methuen & Co., Ltd., 1934.
• Smith, William, Dictionary of Greek and Roman Biography and Mythology, 1870, sub "Pandora" En-linenn
• William Smith, Dictionary of Greek and Roman Biography and Mythology (1870) vol I:177, sub "Anesidora"
• Verdenius, Willem Jacob, A Commentary on Hesiod Works and Days vv 1–382 (Leiden: E.J. Brill, 1985). ISBN 90-04-07465-1.
• Vernant, J.P., Myth and Society in Ancient Greece (New York 1990) 183–201.
• Jean-Pierre Vernant, « Le Mythe prométhéen chez Hésiode », e-barzh Mythe et société en Grèce ancienne, Paris, Maspéro, 1974, p. 177-194.
• Warner, M., Monuments and Maidens: The Allegory of the Female Form (New York 1985) 213–40
• West, M.L. Hesiod, Theogony, ed. with prolegomena and commentary (Oxford 1966).
• Hesiod, Works and Days, ed. with prolegomena and commentary (Oxford 1978).
• Hesiod, Theogony, and Works and Days (Oxford 1988).
• Zeitlin, Froma. Playing the Other: Gender and Society in Classical Greek Literature (Princeton 1995).

Liammoù diavaez

• (en) Istor Boest Pandora (The Classics Pages)
• (en) Pandora e "Greek Myth Index"