Tao Yuanming

Tao Yuanming (e sinaeg 陶淵明, en EFEO T'ao Yuan-ming), pe Tao Qian (e sinaeg 陶潛, en EFEO Tao Ts'ien), bet ganet e 365, aet da Anaon e 427, oa ur skrivagner sinaat.

Tao Yuanming a zo gwelet evel unan eus ar brasañ skrivagnerien bet awenet gant an [[taoegezh[daoegezh]]. Kanañ a ra en e varzhonegoù ar repu war ar maez hag ar gwin. Unan eus e destennoù brudetañ a zo Mammenn ar bleuñv-pechez (桃花源), a daolenn ur gêriadenn o vevañ pell diouzh ar bed en un draonienn kuzhet. Skrivet en deus ivez Kan an distro (Guiqulai xi ci)ma komz a-zivout e zistro d'ar gêr, war ar maez, goude bezañ kuitaet e vicher a gargad.

Endro istorel

[kemmañ | kemmañ ar vammenn]

Bevet en deus en ur mare ma oa rannet Sina. Tiernac'h Jin (265-420)a oa deuet a-benn da unvaniñ Sina e-pad un amzer. Met staliet oa "barbared" en Norzh abaoe penn kentañ ar IVe kantved. D'ar mare-se eo bet ganet Tao Yuanming. Bev oa pa steuzias tiernac'h, e 420, evit lezel plas d'an diernac'h Song ar Su (420-479). Dilezel a reer ar gonfusianegezh evit an daoegezh e-keit ma kresk levezon ar voudaegezh. Menec'h evel Huiyuan (334-416), kempredad da dTao Yuanming, en em ouestl da dreiñ testenn boudaek[1].

E vuhez

[kemmañ | kemmañ ar vammenn]
Tri c'hoarzer e traonienn an Tigred, gant al livour japanat Kano Doun Masanobu (1625–1694) (Johnson Museum of Art). Awenet eo bet kalz arzourien gant emgav mojennel Huiyuan, Tao Yuanming ha Lu Xiujing.

Ganet oa bet en un tiegezh a dud desket, kargidi anezho. E dad-you-gozh a oa bet kargad uhel, e dad-kozh eus tu e vamm a oa bet jeneral hag a dad-kozh eus tu e dad hag e dad e-unan a oa gouarnourien lec'hel. Ne oa ket an tiegezh e-touez uhelidi c'halloudusañ ar mare koulskoude. Abalamour da se n'eo ket bet skedus e respet. N'eo bet nemet ur c'hargad izel a-walc'h hag a-vare da vare. Kregiñ a ra diwezhat e 393 war ur post izel e prefeti Jiangzhou (bremañ Jiujiang). E 400 emañ war ur post skoazeller (canjun) e-kichen Huan Xuan, ur jeneral a zigargas an impalaer Jin Andi e 404. Labourat a res en-dro urwech bet douget kañv d'e vamm e 404-405, e servij Liu Yu, a grouas goude tiernac'h Song ar Su. E bost diwezhañ a voe prefed Pengze e-pad dek devezh ha pevar-ugent e 406. Kuitaat a reas neuze ar vicher a gargad da vat. Bevañ reas da gentañ en e di mat deviñ a reas hennezh ha mont a reas Tao d'e gêriadenn c'henidik. Ne oa ket e vuhez war a rmaez hini un penitiour rak daremprediñ a rae kalz tud ha plijout a rae dezhañ evañ ganto. Brudet oa e garantez evit ar gwin.Skrivet en deus un heuliad a ugent barzhoneg diwar-benn an evaj-se zoken. Labourat a rae e zouaroù ha gouzañv a reas dienez ha naon.[1],[2].

Dalc'hiad an daoegezh oa ha dedennet e voe gant ar voudaegezh e chan. Bez 'z eus ur vojenn a -zivout an dra-se hag a gont emgav ar manac'h Huiyuan, Tao Yuanming ha Lu Xiujing[3]. Kavet eo bet e stumm ur gontadenn bobl zoken.

E oberenn

[kemmañ | kemmañ ar vammenn]
Tao Yuanming aezet dindan un halegenn. Tani Bunchō, Japan, 1812
Unan eus Skeudennoù hervez spered barzhonegoù Tao Yuanming, gant Shitao (1642-war-dro 1707). Mirdi ar Palez, Beijing.

Gwelet a reer e destenn e komz plaen Mammenn ar bleuñv-pechez (Tao yuan ji) evel un utopienn anarkour : en ur gêriadenn troc'het diouzh ar bed e vev an dud hep hierarkiezh na lezenn.[3].

Chom a ran ur c'hant tregont barzhoneg bennak gant Tao Yuanming. Kavout a reer enno e garantez evit ar vuhez war ar maez. Klotañ a ra eeunded an doare bevañ-se gant eeuned e stil[4].

Sevelareas Tao Yuanming un emvuhezadur berr m'en ro al lesanv « Pemp Halegenn » abalamour d'ar pemp gwezenn oa e-tal e di. Eizh vloaz warn ugent oa pa skrivas an destenn-se, estaoladur un uhelvennad eo muioc'h eget un danevell vuhez eta[5].

Troidigezh e brezhoneg

[kemmañ | kemmañ ar vammenn]

Mammenn ar bleuñv-pechez troet gant Yann Varc'h Thorel ; Ar skrilh a lavaras Sut ! (ha hi seven c'hoazh) pp 51–53 ; ABER embanner, 2015 ISBN 978-2-916845-30-2

Troidigezhioù e galleg

[kemmañ | kemmañ ar vammenn]
  • Paul Demiéville (rener), Anthologie de la poésie chinoise classique, Pariz, Gallimard, 1962, adembannet en dastumad « Poésie »
  • Biographie des regrets éternels, troidigezh Jacques Pimpaneau, Philippe Picquier, 1989
  • Jacques Pimpaneau, Anthologie de la littérature chinoise classique, Arles, Éditions Philippe Picquier, 2004

Levrlennadur

[kemmañ | kemmañ ar vammenn]
  • (en) A.R. Davis, « Allusion in T'ao Yuan-ming », Asia Major, volume 5, part 1, 1955
  • (fr)Cédric Laurent, « Citations littéraires et interprétations philosophiques dans les peintures narratives du Récit de la Source aux fleurs de pêcher », Extrême-Orient Extrême-Occident, niverenn 30, 2008
  • (fr)Jacques Pimpaneau, Chine. Histoire de la littérature, Arles, Éditions Philippe Picquier, 1989, rééd. 2004

Notennoù

[kemmañ | kemmañ ar vammenn]
  1. ↑ 1,0 ha1,1 Pimpaneau 1989, p. 254-255.
  2. ↑ D. Holzman, dans André Lévy (dir.), Dictionnaire de la littérature chinoise, Presses universitaires de France, « Quadrige », 1994, rééd. 2000, p. 296-298.
  3. ↑ 3,0 ha3,1 Pimpaneau 1989, p. 261.
  4. ↑ Yinde Zhang, Histoire de la littérature chinoise, Paris, Ellipses, coll. « Littérature des cinq continents », 2004, p. 23.
  5. ↑ Biographie des regrets éternels 1989, p. 47-48.