AMX-13

AMX-13
Svojstva
Posada3
Dužina6.36 m
Širina2.51 m
Visina2.3 m
Težina15 tona
Oklop i naoružanje
Oklopmaks. 40 mm
Osnovno naoružanje75 mm SA50 top (ili 90 ili 105 mm top)
Sekundarno naoružanjemitraljez 7.62 mm
Pokretljivost
Pogonbenzinski motor s osam cilindara
250 KS (190 kW)
Suspenzijatorzijske poluge
Brzina na cesti60 km/h
Snaga/težina18.91 ks/tona
Domet400 km

AMX-13 je naziv za francuski lahki tenk iz perioda nakon drugog svjetskog rata koji se proizvodio od 1952. do 1987. godine i bio je namijenjen za direktnu podršku pješadiji. Tenk je ivezen u više od 25 zemalja. Uključujući prototipove i serijske modele, tenk se proizvodio u više različitih varijanti uključujući samohodne haubice, lovce tenkove, protivavionske topove i oklopne transportere.

Razvoj

[uredi | uredi izvor]
Pogled na kupolu s bočne strane.

Na projektu tenka radila je kompanija AMX od 1946. godine kao odgovor na zahtjev za lahkim zračno-desantnim tenkom koji bi bio podrška padobranskim jednicama. Prvi prototip tenka je izrađen 1948. godine. Radilo se o tenku sa kompaktnom šasijom sa ovjesom torzijskih poluga, sa pet pokretnih kotača, motorom sa desne i vozačem sa lijeve strane trupa. Tenk je karakterističan po dvodijelnoj oscilirajućoj kupoli FL-10 gdje je top postavljen u gornjem dijelu kupole koja ima vrši elevaciju sa cijelim svojim tijelom. Kupola je postavljena na stražnjem dijelu trupa i u njoj se nalazi komadir i poslužioc topa. Tenk je prvobitno bio naoružan topom kalibra 75 mm koji je imao automatski punjač sa dva spremnika po 6 projektila koji su se nalazili sa obje strane pujača topa. 12 dostupnih projektila u spremniku punjača topa omogućavala je posadi brzo ciljanje i djelovanje po metama, ali kad bi se spremnik ispaznio tenk se morao povući u pozadinu kako bi izvršio punjenje spremnika za ponovno gađanje.

Serijska proizvodnja pokrenuta je 1952. godine u fabrici Atelier de Construction Roanne (ARE), te su prvi primjerci tenka isporučeni francuskoj vojsci iduće godine. 1964. godine proizvodnja je prebačena u fabriku Creusot-Loire, jer je ARE svoju proizvodnju prebacila na AMX-30 tenk.

Nakon 1966. godine AMX-13 tenkovi u francuskoj vojsci su nadograđeni topovima F3 kalibra 90 mm srednjeg pritiska koji su mogli ispaljivati učinkovitije visoko eksplozivne protivoklopne granate (HEAT), ova verzija je poznata pod oznakom AMX-13/90.[1] F3 top je sličan topu DEFA D921/F1 manjeg pritiska kojim su bila opremljena oklopna vozila Panhard AML-90, koristili su istu municiju, ali je imao veću brzinu zrna.[2] Kasnih 1960-ih godina za potrebe izvoza bila je dostupna verzija sa topom kalibra 105 mm i kupolom FL-12.

Iako je bilo dosta izmjena po pitanju kupole tenka, šasija je ostala skoro nepromijenjena do 1985. godine kada su uvedene izmjene kao što su dizelski motor, automatski mijenjač i hidropneumatska suspenzija. Porizvodnja tenka je obustavljena 1987. godine. Francuska vojska je tenk AMX-13 izbacila iz operativne upotrebe tokom 1980-ih godina, a danas koristi vozila sličnih namjena kao što su ERC 90 i AMX-10RC.

Operativna upotreba

[uredi | uredi izvor]
Izraelski AMX-13 u muzejskoj postavci.

Francuska

[uredi | uredi izvor]

Tokom sueske krize 1956. godine francuska vojska je koristila tenkove AMX-13. Također su ograničeno korišteni tokom alžirskog rata za nezavisnost uglavnog zbog zahtjevong terena u Alžiru.[3]

Dominikanska Republika

[uredi | uredi izvor]

AMX-13 je također korišten od strane lojalista i pobunjenika dominikanskog građanskom ratu 1965. godine. Dva AMX-13 tenka korištena od strane pobunjenika su uništili američki marinci sa svojim lovcima tenkova.

Izrael

[uredi | uredi izvor]

AMX-13 je bio prvi moderni tenk kojim je bila opremljena izraelska vojska, a bio je nabavljen u vrijeme kada je Francuska bila jedia država koja je htjela Izraelu otvoreno prodavati oružje. Do 1956. godine Izraelu je dostavljeno 180 AMX-13 tenkova kao dio sporazuma o jačanju izraelske vojske i održavanju ravnoteže u korist Izraela u izraelsku korist nakon egipatsko-čehoslovačkog sporazuma o naoružavanju. Osim što je Izrael kupio AMX-13 tenkove, kupio je i topove kalibra 75 mm za potrebe nadogradnje drugih tenkova u svojem inventaru kao što su bili američki tenkovi M4 Sherman. Uslijed nedostatka tenkova u svojoj vojsci, IDF ih je koristio kao glavne borbene tenkove i upotrijebio za opremanje tenkovskih bataljona u 7. oklopnoj brigadi. Izviđačke jedinice IDF-a nisu koristile AMX-13 tenkove.

Do 1967. godine Izrael je nabavio oko 400 AMX-13 tenkova i od njih formirao tri bataljona koji su aktivno učestvovali tokom borbi u šestodnevnom ratu. Izraelci su shvatili da su AMX-13 lahko oklopljeni i da su slabo naoružani u poređenju sa egipatskim glavnim borbenim tenkovima T-55 i teškim tenkovima tipa JS-3 sovjetskog porijekla, uslijed čega su imali teške gubitke. Nakon šestodnevnog rata IDF je postupno izbacio iz upotrebe AMX-13 tenkove, a veći dio njih je prodat tada novoosnovanoj singapurskoj vojsci između 1968. i 1969. godine.

Indija

[uredi | uredi izvor]

Tokom indijsko-pakistanog rata 1965. godine AMX-13 tenkovi su korišteni od stane indijske vojske.

Libanon

[uredi | uredi izvor]

Libanonski AMX-13 tenkovi su uveliko upotrijebljeni tokom libanonskog građanskog rata od strane libanonske vojske i raznih oružanih formacija u Bejrutu i njegovoj okolici u periodu između 1975. i 1990. godine nakon raspada strukture libanoskih oružanih snaga u januaru 1976. godine i poslije u februaru 1984. godine u jeku planinskog rata. Tokom tog perioda većina AMX-13 tenkova regularne vojske pala je u ruke kršćanskih vojnih formacija i muslimankog libanonskog nacionalnog pokreta. Francuska je kasnije isporučila AMX-13 tenkove regularnoj francuskoj vojsci između 178. i 1981. godine.[4] Svi AMX-13 tenkovi korišteni od različitih vojnih formacija koje su demobilisane nakon završetka rata su vraćeni libanonskoj vojsci između 1990. i 1993. godine.

Maroko

[uredi | uredi izvor]

Maroko je koristio neke od svojih AMX-13 tenkova tokom pješčanog rata 1963. godine. Kasnije su upotrijebljeni u sukobu u zapadnoj Sahari. Nadopunjavani su sličnoj austrijskom verzijom SK-105 Kürassier tokom toga rata.

Verzije

[uredi | uredi izvor]

Prototipovi

[uredi | uredi izvor]
  • Char AMX-13 (2A)
  • Char AMX-13 (2B)
  • Char AMX-13 (2C)
  • Char AMX-13 (2D)
  • Char AMX-13 (2E) - Prototip s 90 mm topom
  • Char AMX-13 (2F) - Prototip s termovizijom

Serijske verzije

[uredi | uredi izvor]
AMX-13 s SS-11 lanserom raketa
AMX-13 u verziji pokretnog mosta
  • AMX-13 - Početno vozilo opremljeno sa kupolom s M24
  • AMX-13 [DTT] - Trening verzija s kupolom M26. Top uklonjen.
  • AMX-13/75 Modele 51 – Verzija s 75 mm topom
  • AMX-13 T75 (Char Lance SS-11) - Verzija sa SS-11 protivoklopnim raketama
  • AMX-13 T75 avec TCA - Opremljen elektronskim sistemom vođenja rakete
  • AMX-13/90 Modele 52 - FL-10 cijev s lećom suspregnuta sa F3 90 mm topom
  • AMX-13/90 LRF - Opremljen laserski daljinomjerom
  • AMX-13/105 Modele 58 - Verzija sa 105 mm u Topom FL-12 cijev s lećom
  • AMX-13/105 - Izvozna verzija od Modele 58 sa termovizijom
  • AMX-13 Model 1987 - Kasnija proizvodna verzija
  • AMX-DCA - Inače poznat pod imenom AMX-13/S530 SPAAG verzija naoružana sa dva HS 831 protivavionska 30 mm topa
  • AMX-DCA 30 - inače poznat pod imenom Bitube de 30 mm anti-aérien automoteur, Oeil Noir - SPAAG verzija s radarom, 60 isporučenih između 1969. i kasnih 1980-ih
  • AMX-13 [Trening vozilo]
  • AMX-13 bez kupole. Koristi se za obuku vozača
  • AMX-13 Modele 55 (AMX-D) – Vozilo za popravke
  • AMX-13 PDP (Poseur De Pont) Modele 51 – pokretni most

Samohodne haubice

[uredi | uredi izvor]
105 mm samohodna haubica
105 mm
  • AMX Mk 61 (AMX-105A) Samohodna haubica kalibra 105 mm
  • AMX Mk 61 (Holandija) verzija za holandsku vojsku sa cijevi od 30 kalibara i teškim mitraljezom M2 Browning 12.7 mm
  • AMX Mk 62 (AMX-105B) prototip
  • AMX Mk 63 (AMX-105B, AMX Mk F2) prototip
155 mm
Glavni članak: Mk F3 155mm
  • AMX Mk F3 (Obusier de 155 mm sur affut automoteur AMX-13 T, AMX-155) 155 mm haubica

Korisnici

[uredi | uredi izvor]
Peruanski AMX-13 sa otklonjenim topom koji je naoružan sa raketnim sistemom Kornet-E.

Trenutni korisnici

[uredi | uredi izvor]
  • Argentina: 58 AMX-13/105,24 AMX-VCI, 24 AMX F3 155mm i 2 AMX-13 PDP nosača mostova.[1]
  • Ekvador: 108 AMX-13/105.[1]
  • Indonezija: Od ukupno 275 tenkova se nalazi još 120 AMX-13/105 tenkova, planira se njohova zamjena sa MMWT lahkim tenkom koji je zajednički projekat Indonezije i Turske.
  • Maroko: 120 AMX-13/75 i 4 AMX-13 CD inžinjerska vozila; 5 operativno.
  • Peru: 108 tenkova; 30 AMX-13/75 i 78 AMX-13/105.
  • Venecuela:67 AMX-13; 36 AMX-13/75 i 31 AMX-13/90.

Bivši korisnici

[uredi | uredi izvor]


Logo Commonsa
Logo Commonsa
AMX-13 na Wikimedia Commonsu.

Reference

[uredi | uredi izvor]
  1. ^ a b c "Trade Registers". Armstrade.sipri.org. Arhivirano s originala, 14. 4. 2010. Pristupljeno 20. 6. 2013.
  2. ^ Ogorkiewicz, Richard (1991). Technology of tanks, Volume 1 (1991 izd.). Macdonald and Jane's Publishers Ltd. str. 70–71. ISBN 978-0-7106-0595-5.
  3. ^ Jean Charles Auffret. "La cavalerie pendant la guerre d'Algérie - Le 1er RHP". FNCV (jezik: francuski). Arhivirano s originala, 24. 9. 2015. Pristupljeno 11. 5. 2015.
  4. ^ Kassis, Véhicules Militaires au Liban/Military Vehicles in Lebanon (2012), pp. 15; 21–22.