Ars nova
Ars nova (bosanski: “nova umjetnost”) je bio stilski period u kasnoj srednjovjekovnoj muzici koji je nastao u Francuskoj. Trajao je otprilike od objavljivanja knjige Romana de Fauvela (između 1310 - 1314) do smrti Guillauma de Machauta smrti 1377. godine. Ponekad se naziv ars nova koristi u širem kontekstu i odnosi se na svu evropsku muziku 14. vijeka i objedinjuje savremene muzičke pokrete, kao što je italijanska ars nova predvođena kompozitorom Francescom Landiniem. Italijanska ars nova također je poznata i pod nazivom trecento. Naziv ars nova dolazi iz istoimene rasprave koju je 1322. godine u Parizu napisao Philippe de Vitry, u kojoj on objašnjava nove principe muzičke notacije. Prema mišljenju historičara umjetnosti, ars nova stil komponiranja predstavlja suprotnost u odnosu na ars antiqua, koja se odnosi na prethodni muzički period, otprilike iz perioda polifonije Notre Dame škole (između 1170 - 1320.). Ars antiqua predstavlja muziku 13. vijeka, a ars nova muziku 14. vijeka.
Rimokatolička crkva je pod vodstvom pape Ivana XXII. oštro odbila muziku ars nove, a ovu odluku pozdravio je papa Klement VI. Monofonijsko pjevanje koje je u to vrijeme već bilo usklađeno sa jednostavnim orguljama, polahko se mijenjalo, fragmentiralo, te pojavljivalo i u svjetovnoj muzici. Lirske ljubavne pjesme mogle su se izvoditi u kontekstu sakralne muzike, a sakralna lirika se javljala i u kontekstu svjetovnih melodija. Srednjovjekovne slušaoce nije vrijeđala samo polifonija, već i notno bilježenje svjetovne muzike, koja se pomiješala s crkvenom i tako našla put u liturgiji.
Muzika ars nove stilski se razlikovala od prethodnog perioda na više načina. Ritam je korišćen slobodnije nego u 13. vijeku, kada su kompozitori morali da se pridržavaju određenih ritmičkih obrazaca. Sinkopa počinje da se javlja, dok je istovremeno sekularna muzika počela da postaje polifonijski sve složenija, što je ranije važilo samo za sakralnu muziku. Pojavljivale su se nove muzičke tehnike i oblici, kao naprimjer, izoritam i izoritmički motet. Postepeno je iz liturgijskih pjevanja počeo izlaziti cantus firmus. Zajednička estetska karakteristika ovih promjena ogledala se tako u većoj izražajnosti i raznovrsnosti muzike. Brza historijska promjena u muzičkom izrazu može se uporediti sa uvođenjem perspektive u slikarstvu, a inače se period ars nove poklapa sa periodom velikih ranih renesansnih preokreta u književnosti i slikarstvu. Paralelno sa razvojem društvenog života, napretkom nauke i ekonomskim rastom gradova, počeo je da se javlja humanizam, a ujedno i potraga za realističnim detaljima. Kompozitori su muzičkim sredstvima izražavali osjećanja ljudi, prizore iz prirode i života.
Hromatska ljestvica se počinje javljati kao muzičko-tehničko sredstvo, kompozitori počinju izbjegavati tehniku paralelnih kvarti i kvinti (kvartet postaje disonantni interval, terca i seksta počinju se tretirati kao konsonancija), a polifonija se razvija uglavnom upotrebom imitacije.
Najznačajniji predstavnik ovog stila bio je Guillaume de Machaut, koji je bio podjednako cijenjen i kao pjesnik i kao svećenik. Stil Ars nova najbolje je predstavljen u njegovim brojnim sačuvanim djelima: motetima, virelajima, rondo plesovima i baladama. Godine 1364., za vrijeme pontifikata pape Urbana V., Machaut je komponirao prvu poznatu polifonu misu, nazvanu "Masse de Notre Dame". Pored njega, najznačajniji predstavnici su Philippe de Vitry i Johannes de Muris. Među najznačajnijim kompozitorima italijanske Ars nova su Francesco Landini, Jacopo da Bologna, Johannes de Florentia i drugi.
Krajem 14. vijeka u Avignonu (južna Francuska) pojavljuje se nova stilska grupa kompozitora i pjesnika pod nazivom ars subtilior. Međutim, neki muzikolozi je smatraju samo razvojnom fazom nove umjetnosti, a ne samostalnom strujom. Na kraju svoje ere, ars nova ili ars subtilior, iako geografski ograničene struje (južna Francuska i kasnije Kipar), završavaju period srednjovjekovne muzike. [1]
Literatura
[uredi | uredi izvor]- Earp, Lawrence (1995). "Ars nova". In Medieval France: An Encyclopedia, edited by William W. Kibler, Grover A. Zinn, Lawrence Earp, and John Bell Henneman, Jr., 72–73. Garland Reference Library of the Humanities 932; Garland Encyclopedias of the Middle Ages 2. New York: Garland Publishers. ISBN 978-0-8240-4444-2.
Izvori
[uredi | uredi izvor]- ^ Fallows, David. (2001). "Ars nova". The New Grove Dictionary of Music and Musicians, second edition, edited by Stanley Sadie and John Tyrrell. London: Macmillan