Budimpeštanska konvencija 1877.
| Potpisan | 15. januar 1877. |
|---|---|
| Lokacija | Budimpešta, Austro-Ugarska |
| Potpisnici | Austro-Ugarska Ruska Imperija |
Budimpeštanska konvencija (njemački: Budapester Vertrag) bila je tajni sporazum između Austro-Ugarske i Rusije iz 1877. o dogovoru o politici i podjeli vlasti u jugoistočnoj Evropi u slučaju rata između Rusije i Osmanlijskog Carstva. "Istočno pitanje", podjela Osmanlijskog Carstva u opadanju na Balkanu, bilo je prioritet evropskih velikih sila u devetnaestom vijeku. Za Rusiju je dobijanje uvjeravanja o austrougarskoj neutralnosti također bio prioritet.
Sporazum je sklopljen između cara Franje Josipa i ruskog cara Aleksandra II prvobitno tokom Carigradske konferencije (1876–1877), a zatim je finaliziran u Budimpešti 15. januara 1877.
Tajni sporazum
[uredi | uredi izvor]Glavne tačke Budimpeštanske konvencije bile su:
- U slučaju ruskog napada na Tursku, Austrija će ostati dobronamjerno neutralna
- Austrija može, u vrijeme po svom izboru, okupirati Bosnu i Hercegovinu (ali ne i Novopazarski sandžak)
- Srbiju, Crnu Goru i Novi Pazar bi dvije sile tretirale kao "neutralnu zonu"
U slučaju potpunog raspada Osmanlijskog Carstva:
- Austrija i Rusija radile bi na tome da se na Balkanskom poluostrvu stvori niz malih, suverenih država, ali ne i zatvoreni slovenski blok moći koji bi mogao ugroziti "evropsku ravnotežu"
- Carigrad i okolina bili bi "slobodni grad"
- Rusija bi dobila Besarabiju
- Nezavisnost bi bila data Bugarskoj, Albaniji i Rumeliji
- Grčka bi dobila Krit, Tesaliju i dijelove Epira
Svrha
[uredi | uredi izvor]Sporazum da se Carigrad učini slobodnim gradom nije bio u samoj konvenciji, već u još tajnijem dopunskom sporazumu. Ovi dokumenti bacaju malo svjetla na ciljeve ruskog cara. Kao i njegov prethodnik Nikola I, Aleksandar II je vidio priliku da konačno ostvari Grčki plan. Ovo je bio plan prvobitno predložen između Katarine Velike i Josipa II za podjelu Osmanlijskog Carstva i obnovu grčkog Bizantijskog Carstva.[1][2] Moć Turske bi konačno bila slomljena, a Balkan bi postao sfera uticaja imperija dvoglavog orla Austrije i Rusije (obje države su usvojile dvoglavi amblem Bizantijskog Carstva kao simbol poslednje bizantijske dinastije Paleologa).
Za Austriju je bilo važno da Rusija nije pokušala da stvori veliku slavensku državu na Balkanu koja bi stvarala probleme sa slavenskim narodima unutar monarhije.[3] Čak i u konvenciji potpisanoj sa Velikom Britanijom 18. marta 1877. stavljen je naglasak na to da Rusija ne stvara veliku državu na Balkanu.
Budimpeštanska konvencija bila je jedan od nekoliko tajnih sporazuma kojima je Rusija nastojala osigurati podršku ili barem neutralnost Austrije. Pored Rajhštatskog sporazuma iz 1876. postojala je i dopunska konvencija ovom ugovoru u martu 1877.[4]
Posljedice
[uredi | uredi izvor]Nakon zločina koje su Turci počinili u Bugarskom Aprilskom ustanku, Rusija je objavila rat Osmanlijskom Carstvu u aprilu 1877. Rusija je postigla značajan uspjeh u prilično kratkom vremenu, što je kulminiralo Sanstefanskim mirom, kojim je data puna nezavisnost Rumuniji, Srbiji i Crnoj Gori.
Međutim, glavna odredba je bila stvaranje velike bugarske države koja se proteže od Egejskog mora na jugu do Ohridskog jezera na zapadu. Ovaj razvoj događaja naišao je na zaprepaštenje u Austriji i Britaniji. Veličina nove kneževine protumačena je kao kršenje Budimpeštanske konvencije.[3]
Ruske akcije izazvale su ozbiljnu diplomatsku krizu između evropskih velikih sila. Nemiri su izbili na Balkanu, muslimansko stanovništvo protesvovalo je protiv aneksije. Da bi se spriječio novi rat, sazvan je Berlinski kongres. Nijedna strana se nije pridržavala sporazuma koje su preuzele konvencijom. To je bilo olakšano u najmanju ruku zato što je sporazum bio poznat samo Rusiji i Austro-Ugarskoj.
Reference
[uredi | uredi izvor]- ^ "Catherine's Russia: Catherine the Great's "Greek Project"". Arhivirano s originala, 10. 9. 2014. Pristupljeno 11. 12. 2012.
- ^ "Foundation of the Hellenic World: The Greek plan of Catherine II". Arhivirano s originala, 7. 3. 2017. Pristupljeno 11. 12. 2012.
- ^ a b Manuel Ruoff. Rußlands Versuch eines Großbulgariens scheitert. Preußische Allgemeine Zeitung Folge 16-07 21 April 2007
- ^ Historische Zeitsclirift 1910. 91
