Femtometar

Portal "Fizika"
Odjeljak posvećen isključivo fizici


Femtometar
Sistem jedinicaSI
Jedinica zadužinu
Simbolfm 
Pretvaranje jedinica
1 fm u ...... jednako je ...
   SI   10−15 m (0,000.000.000.000.001 m)

Femtometar je jedna od jedinica za dužinu. Na 12. generalnoj konferenciji za tegove i mjere održanoj 1964. godine, donesena je Rezolucija broj 8, kojom je usvojen prefiks femto- za red veličine 10−15 i uveden u Međunarodni sistem mjernih jedinica (SI).[1]

Jedan femtometar iznosi 10−15 metara, odnosno

dio metra.[2]

Simbol za jedinicu femtometar je fm.[3][4]

Naziv femtometar potiče iz danskog i norveškog jezika, od riječi femten koja znači "petnaest", i riječi iz antičkog grčkog jezika μέτρον (metrοn - jedinica mjere).

Historija naziva (od fermija do femtometra)

[uredi | uredi izvor]
Enrico Fermi (1901-1954), italijanski fizičar u čiju čast je nazvana jedinica za mjeru fermi.

Prije prefiksa femto- i naziva femtometar, kao naziv mjerne jedinice za dužinu reda veličine 10−15 korišten je naziv fermi, u čast italijanskog fizičara Enrika Fermija (1901–1954). Fermi je bio jedan od začetnika nuklearne fizike. Naziv fermi prvi put je upotrijebio američki fizičar Robert Hofstadter u radu Electron Scattering and Nuclear Structure objavljenom 1956. godine u časopisu Reviews of Modern Physics.[5]

Nakon što je Hofstadter dobio Nobelovu nagradu za fiziku naziv fermi je upotrijebio i u svom predavanju kao laureat nagrade.[6] Naziv fermi je u širokoj upotrebi u nuklearnoj fizici i fizici čestica iako nije zvanično sankcioniran od Međunarodnog biroa za utege i mjere. Zvaničan naziv za jedinicu mjere za dužinu koja iznosi 10−15 metara je femtometar,[7] dakle, donošenjem Rezolucije broj 8 na 12. Generalnoj konferenciji za tegove i mjere održanoj 1964. godine, naziv femtometar je postao zvaničan naziv a naziv fermi ostao je van SI.[8]

Primjeri

[uredi | uredi izvor]
Prikaz strukture atoma helija i red njegove veličine (100.000 fm). U sredini je prikazano šematizovano jezgro atoma. Tamni dio oko jezgra su elektroni na svojim putanjama.
Uvećani prikaz jezgra atoma helija sa redom veličine (fermi-femtometar).

Nazivi mjera za dužinu različitog reda veličine izvode se dodavanjem odgovarajućeg prefiksa na naziv osnovne jedinice - metar.[8]

Naziv Simbol Faktor veličine Decimalni izraz
Kilometar km 103-0 1 000 m
Metar m 100 10 dm
Decimetar dm 10−1 10 cm
Centimetar cm 10−2 10 mm
Milimetar mm 10−3
Mikrometar μm 10−60 1 000 nm
Nanometar nm 10−90 1 000 pm
Ångström Å 10−10 100 pm
Pikometar pm 10−12 1 000 fm
Femtometar fm 10−15 Također i fermi u nuklearnoj fizici i fizici čestica.

Jedinica fermi, odnosno, jedinica femtometar, koristi se u nuklearnoj fizici pošto su tipične dužine prečnika jegra atoma u tom redu veličine. Protoni i neutroni imaju prečnike reda veličine oko 1,5 femtometara. Prečnik jezgre atoma (red veličine: 10−15 m - femtometar) je oko 20.000 puta (vodik) do oko 140.000 puta (uranij) manji od prečnika cijelog atoma (red veličine: 10−10 m - angstrem). Prečnik jezgra atoma zavisi od broja subatomskih čestica koje se nalaze u njemu i može varirati of 4 fm za lagane jezgre kao kod ugljika do 15 fm za teške jezgre kao kod olova.[11] Prečnik atomskog jezgra zlata iznosi približno 8,45 femtometara.[12]

Također pogledajte

[uredi | uredi izvor]

Reference

[uredi | uredi izvor]
  1. ^ "Resolution 8 of the 12th CGPM (1964), SI prefixes femto and atto". BIPM. Pristupljeno 17. 5. 2016.
  2. ^ Isaacs, Alan (editor) (1996). Oxford Dictionary of Physics. New York: Oxford University Press. ISBN 0-19-280103-1.CS1 održavanje: dodatni tekst: authors list (link)
  3. ^ "Arhivirana kopija". Arhivirano s originala 23. 5. 2011. Pristupljeno 18. 5. 2016.CS1 održavanje: arhivirana kopija u naslovu (link) CS1 održavanje: bot: nepoznat status originalnog URL-a (link)
  4. ^ "Units: F". Unc.edu. Arhivirano s originala, 9. 7. 2018. Pristupljeno 17. 5. 2016.
  5. ^ Hofstadter, Robert. "Electron Scattering and Nuclear Structure," Rev. Mod. Phys. 28, 214–254 (1956)". The American Physical Society (jezik: engleski). Department of Physics, Stanford University, Stanford, California. Pristupljeno 17. 5. 2016.
  6. ^ Hofstadter, Robert. "The electron-scattering method and its application to the structure of nuclei and nucleons, Nobel lecture, 1961" (PDF). nobelprize.org (jezik: engleski). Arhivirano s originala (PDF), 24. 4. 2016. Pristupljeno 17. 5. 2016.
  7. ^ "SI brošura br. 8, str. 121". BIPM. Pristupljeno 18. 5. 2016.
  8. ^ a b "Mjerne jedinice". Institut za mjeriteljstvo Bosne i Hercegovine. Pristupljeno 17. 5. 2016.
  9. ^ "The International System of Units, str. 127 (SI)" (PDF). BIPM. Pristupljeno 10. 5. 2016.
  10. ^ "The Case of the Shrinking Proton". Perimeterinstitute.ca. 23. 8. 2013. Arhivirano s originala, 23. 4. 2014. Pristupljeno 17. 5. 2016.
  11. ^ "Atom". Encyclopædia Britannica (jezik: engleski). Pristupljeno 17. 5. 2016.
  12. ^ Blatt, John M.; Weisskopf, Victor F. (1952). Theoretical Nuclear Physics. New York: Wiley, 1952. str. 14–16.

Vanjski linkovi

[uredi | uredi izvor]