Fitohemijski spojevi
 | Ovaj članak ili neki od njegovih odlomaka nije dovoljno potkrijepljen izvorima (literatura, veb-sajtovi ili drugi izvori). |
Fitohemijski spojevi ili fitohemikalije su prehrambeni mikrokonstituenti voća i povrća. Najčešće su definisane kao hemijske ili nutritivne komponente u biljkama, voću i povrću koje imaju uticaja na zdravlje ljudi. Pojam fitohemikalije obuhvata više hiljada biološki aktivnih hemikalija pronađenih u biljkama. Neke fitohemikalije su identificirane kao komponente hrane, a njihovo otkrivanje je još u toku.
Fitohemijski spojevi u ishrani
[uredi | uredi izvor]Fitohemikalije voća i povrća su tvari koje nastaju u procesu metabolizma biljaka. Fitohemikalije sa tehnološkog aspekta su značajne kako u području prehrambenog inženjerstva i prehrambene tehnologije tako i u području farmacije i medicine. Većina fitohemikalija su antioksidanti. Tehnološki aspekt fitohemikalija obuhvata hemiju, poznavanje svojstava tokom procesa prerade i poznavanje biohemijskih mehanizama tokom degradacije. Posljednjih godina tržište funkcionalne hrane i dodataka prehrani na bazi fitohemikalija ima nagli porast. Zbog toga istraživanja mehanizama ekstrakcije fitohemikalija postaje područje izučavanja kako prehrambenih tako i hemijskih i farmaceutskih inženjera. Sa stanovišta farmacije i medicine tek u posljednjih 10 do 20 godina izolirane su brojne tvari s zaštitnim učinkom u namirnicama biljnog porijekla koje su nazvane "sekundarne biljne tvari".
Terapeutsko djelovanje
[uredi | uredi izvor]Na osnovu epidemioloških nalaza redukcije rizika nastanka raka kod prehrane bogate voćem i povrćem, započela su brojna istraživanja biljnih sastojaka koji djeluju potencijalno hemoprotektivno[nedostaje referenca]. Danas je poznato između 5.000 do 10.000 sekundarnih biljnih tvari. Samo u zelju i kupusu je do sada pronađeno 49 različitih fitohemikalija i njihovih metabolita. Sistematizacija i klasifikacija fitohemikalija u voću i povrću je jako opsežna u ovisnosti koji se kriterij sistematizacije primjeni. Ljekovito djelovanje sastojaka biljaka (npr. luk, bijeli luk, zelje) bilo je poznato starim Egipćanima još prije 3.000 godina. Pojedinačni značajni spojevi iz grupe fitokemikalija su:
- Karotenoidi (žuto, narandžasto povrće i voće, tamno zeleno lisnato povrće)
- Glukozinolati / indoli (brokula, kupus, karfiol, prokulice)
- Kumarini (povrće i citrusi)
- Flavonoidi (većina voća i povrća)
- Fenoli (većina voća i povrća, zeleni čaj, vino)
- Izoflavoni (soja)