Gamzigrad
.
Gamzigrad - Galerijeva palača Felix Romuliana je arheološki lokalitet iz kasnorimskog perioda, u okolini Zaječara, Srbija. Lokalitet se sastoji od utvrđenja, palate u sjeverozapadnom dijelu kompleksa, bazilike, hramova, toplih kupatila, memorijalnog kompleksa i tetrapilona. Grupa objekata jedinstvena je i po preplitanju ceremonijalne i memorijalne funkcije. Utvrđeni dvorski kompleks i memorijalni kompleks Gamzigrad-Romulijana, Galerijeva palata, izgradio je car Caius Valerius Galerius Maximianus (293-311.), krajem 3. i početkom 4. vijeka. Car je poznat kao Felix Romuliana, nazvan po carevoj majci. U palači je živio nakon svoje abdikacije.
Arheologija
[uredi | uredi izvor]Sve do početka sistematskih arheoloških istraživanja otpočetih 1953. mislilo se da je Gamzigrad obično utvrđenje. Godine 1984. pronađen je arhivolt sa natpisom Felix Romuliana. Ovaj natpis o građevini je spomenut u dva rimska dokumenta, na osnovu čega je rekonstruisana historija i namjena.
Arheološkim iskapanjima otkriveni su ostatci starije i mlađe fortifikacije, koje su podignute u razmaku od desetak godina. Put koji je spajao istočni i zapadni portal, razdvajao je prostor unutar bedema, na dva dijela različite namjene. Na sjevernoj polovini lokaliteta nalazi se kompleks palače, sa malim hramom i monumentalnim žrtvenikom, dok na južnoj leže objekti javne namjene, veliki hram, terme, tetrapilon i servisni objekti.
Romuliani je od prve dekade 4. vijeka, do sredine 6. vijeka u nekoliko navrata, mjenjana namjena, izgled i ime, da bi u drugoj polovini 6. vijeka ostala napuštena. Obnovljena je nakon provale Gota i Huna za vladavine Justinijana kao malo utvrđeno naselje i nastavila je tako egzistirati do 11. vijeka, kad je definitivno napuštena.
Svjetska baština
[uredi | uredi izvor]Gamzigrad je kao jedinstveni primjer kasnorimske arhitekture vezane za vrijeme tetrarhije uvršten 2007. na UNESCO-ovu listu svjetske baštine.[1] Baština zadovoljava sljedeće kriterije:
- Kriterij III: Utvrđenja, palača i spomen-kompleks jedinstveno su svjedočanstvo rimske graditeljske tradicije prožete ideološkim programom Druge tetrahije i samog Galerija kao njihovog graditelja.
- Kriterij IV: Grupa građevina koja čini arhitektonski kompleks cara Galerija jedinstvena je po tome što prepliće svečani i memorijalni program. Odnos između dvije prostorne cjeline naglašen je postavljanjem Tetrapilona na raskrsnicu svjetovnog utvrđenja s palatom i onostranih mauzoleja i spomenika posvećenja. Integritet i autentičnost Gamzigrad-Romulijane su jasno prikazani: do danas je obavljeno relativno malo iskopavanja i nije bilo pokušaja da se rekonstruišu mnogo degradirani ostaci. Ne postoje planovi za rekonstrukciju mimo onoga što je potrebno za konzervaciju i mogu se potkrijepiti istraživanjem, jer bi oni umanjili nivo autentičnosti.
Reference
[uredi | uredi izvor]- ^ "Galerijeva palača Felix Romuliana". UNESCO. Pristupljeno 10. 9. 2016.
