Indijska umjetnost

Indijska umjetnost označava umjetničku produkciju indijskih naroda kroz historiju i umjetnost današnje Republike Indije.

Prahistorija

Nedugo nakon početaka prve civilizacije koja se rodila u Mesopotamiji (današnji Irak i Sirija) oko 3500. p. n. e. javljaju se i najranija gradska naselja na rijeci Indu (oko 3000. p. n. e.). Gradovi kao Mohendžo-daro i Harappa bili su najveći i najrazvijeniji. Mohendžo-daro je zauzimao je 60 hektara površine, imao je pravougaoni oblik i oko 40000 stanovnika, a važnije građevine (poput citadele, škole, najstarije kupaonice i kanalizacije na svijetu) bile su izgrađene od opeke (pečene cigle).

Vezu Bliskog Istoka i Kine ostvarivala su mnoga nomadska plemena preko Indije, ali prije svega preko Perzije. Tako je Indijska umjetnost ostala dugo godina autohtona i originalna.

Prva carstva

**Velika stupa u Sanchiju**, 3. vijek p. n. e.

Indijci su apsorbirali mnoge perzijske elemente, ali su sačuvali i domaće kiparske tradicije. Likovi mekih, čulno punih oblika, mogu se pratiti unazad do prvih naselja u dolini Inda. Tako su npr. nastale kiparski oblikovana vrata Velike Stupe u Sanchiju. Zanimljivo je da se na ovom djelu ne vidi gdje prestaje arhitektura, a gdje počinje skulptura. Stil koji je više čuvao tradicionalnu Indijsku skulpturu naziva se Mathura stil (po najvažnijoj školi u gradu Mathuri).

**Buda iz Gandare**, 1. vijek, Guimet muzej, Pariz.

U međuvremenu je sjeverozapadna oblast Indije – Gandara (danas u Afganistanu i Pakistanu) potpala pod vlast Aleksandra Velikog i nastao je Gandarski ili Indo-Grčki stil. Grčko-Rimski uticaj se osjeća kroz nekoliko narednih vijekova, a zanimljiv je u nekim od prvih prikaza Bude gdje je spojena indijska kiparska tradicija sa zapadnjačkim klasičnim elementima (grčki profil).

Na kraju su se ta dva tipa kiparstva stopila u jedan za vrijeme dinastije Gupta (4.-6. st.). O tome svjedoče začuđujuće slike na zidovima hinduističkog pećinskog hrama Ajanta. Ta umjetnost se proširila cijelom Indijom i preselila se dalje na Istok kad se Budizam proširio na Kinu i Japan.

Mogulska umjetnost

Arapskim zauzimanjem Sinda (712. g.) započinje islamizacija istočne Indije i islamska umjetnost postaje dominantna na tom području. Godine 1206. uspostavljen je Delhijski Sultanat (do 1398.).

Početkom 14. vijeka mongolski upad je približio islam Dalekom istoku i obogatio islamsku umjetnost. Iz spoja Mongola i islama, u Indiji će nastati Mogulsko carstvo. Najočuvanija građevina iz vremena prvog mogulskog osvajača – Timura (Tamerlana), koji je osvojio i Arabiju, je Timurov mauzolej u Samarkandu, 14. vijek. To je masivna građevina odbojnih strogih formi, ali osvježen geometrijskim i kaligrafskim ukrasima, kao i bogatom kupolom s tirkiznim pločicama.

U 16. vijeku, sa središtem u Agri i Delhiju i nastaje posebna indo-islamska umjetnost velebnih džamija , palača, mauzoleja i figurativnog slikarstva.

Za vrijeme vladavine tri cara: Akbara (1555–1603), Jahangira (1603–1627) i Šaha Džehana (Shah Jehan, 1627-1666), čak se i Evropa upoznala s mogulskom slikarskom školom. Akbarova želja za političkim jedinstvom svih sfera vlasti inspirirala ga je na sakupljanje evropskih umjetnina. Iako su se ortodoksni muslimani u Indiji protivili Akbarovom pokroviteljstvu figurativnih umjetnosti, njegov sin Jahangir je ohrabrivao indijske umjetnike da proučavaju prirodu i evropsko slikarstvo.

U Alegorijskom prikazu cara Jahangira na tronu u obliku sata, barokni interes za aktuelno (pješćani sat) ukomponiran je u islamsku scenografiju. Okvirni ukrasi, kaligrafsko pismo i raskošan tepih koji uplošnjava pozadinu su ostavština perzijske umjetnosti. S druge strane, Figure i pješćani sat su trodimenzionalni sa sjenama. Jahangir okružen suncem i mjesecom, prima audijenciju muslimanskog derviša sa bijelom bradom, muslimanskog princa s crnom bradom, evropskog diplomata u zapadnjačkoj odjeći i umjetnika koji drži sliku. Dva mala anđela koja se igraju u podnožju pješćanog sata su kopirani sa neke barokne slike. A kupidi iznad njih simbolički predstavljaju slijepu ljubav (kupid sa lukom i strijelom – ljubav, a onaj sa prekrivenim očima – sljepilo).

Zapanjujuća je činjenica da veličanstvena građevina Tadž Mahal u Agri (1630–1648) nije palača za užitak nego mauzolej koji je Šah Džehan podigao svojoj voljenoj ženi Mahal. Ovdje je organska skulpturnost hinduističke arhitekture usklađena sa islamskom apstrakcijom i čistoćom linija. Bijeli mermerni zidovi, raskošno dekorirani reljefima i umetnutim obojenim kamenjem s dubokim nišama punim sjena, izgledaju tanki poput papira, skoro providni, a čitava građevina ostavlja utisak kao da jedva dodiruje tlo i kao da visi o kupoli koja liči na balon. Atmosfera pjesničkog sanjarenja pojačana je okvirom – dugim vještačkim jezerom u kojem se građevina ogleda, oivičeno tamnozelenim žbunjem, ističe hladnu bjelinu paviljona na veleban način.

Izvan Indije

Indijska umjetnost se s hinduističkom religijom proširila i u jugoistočnoj Aziji (Indokina), prije svega na Javi gdje postoji nevjerojatna Stupa iz 8. vijeka, u Borobuduru.

Jedinstveno obilježje budističke arhitekture su kamene visoke pagode koje su najbrojnije u Mjanmaru (Burmi). Ali najmonumentalniji hinduističko-budistički hram je ujedno i najveća bogomolja ikad sagrađena – Angkor Wat. Angkor je bio najveći drevni grad na svijetu i glavni grad Khmerskog naroda koji je vladao u Kambodži od 10. do 12. vijeka. Hram je ogromni kameni kompleks s pet pagoda okružen kanalima, detaljno isplaniran i dekoriran, a služio je kao hram, palača i mauzolej Khmerskog boga-kralja.

Indijska muzika

Indijska književnost

Reference

Gina Pischel, Opća povijest umjetnosti 2., Mladost, Zagreb, 1975. god.
Enciklopedija likovnih umjetnosti, Matica Hrvatska, Zagreb, 1975. god.
Several Authors, History Of Western Art, McGraw Hill, New York, 2001

Vanjski linkovi

Commons logo

Commons ima datoteke na temu: Indijska umjetnost