Makroevolucija

Makroevolucija je evolucija na razini odvojenih genskih fondova. Makroevolucijske studije se fokusiraju na promjene koja se javljaju na ili iznad nivoa vrste, za razliku od mikroevolucije,[1] koja se odnosi na manje evolucijske promjene, koje se ispoljavaju u promjenama relativne frekvencije gena, odnosno genetičke strukture populacije u ukviru iste vrste organizama. Makroevolucija i mikroevolucija suštinski opisuju iste procese na različitim razinama.[2][3][4][5]

Proces specijacije može se odvijati različitom brzinom, u zavisnosti od snage djelovanja evolucijskih činilaca. Paleontologija, evolucijska razvojna biologija, komparativna genomika i genomska filostratigrafija doprinose većini objašnjenja obrazaca i procesa koji mogu usmjeravati makroevoluciju. Primjer makroevolucije je pojava perja tokom evolucije ptica iz teropodnih dinosaurusa.

Evolucijski tok porodice Equidae (široke porodice, uključujući sve konje i srodne životinje) se često gleda kao tipičan primjer makroevolucije. Najraniji poznati rod, Hyracotherium (reklasificirani kao Palaeotherium), bio je biljojedna životinja nalik na psa, koja je živila u ranom Kenozoiku. Kako je svoje stanište, nakon prorjeđivanja šuma, nalazio u otvorenu sušnim travnjacima, selekcijski pritisak je djelovao u pravcu da životinja postane brzi trkač. Tako je istezanje nogu i glave, kao i smanjenje broja prstiju postupno proizvelo jedini postojeći takson konja, Equus.

Makroevolucija i „moderna sinteza“

[uredi | uredi izvor]

U „modernoj naučnoj sintezi“, novoj školi mišljenja na kraju 1930-ih godina, makroevolucijom su se smatrali nagomilani efekti mikroevolucije. Dakle, jedine suštinske razlika između mikro- i makroevolucije su trajanje i razina. Kao što je primijećeno,
"transspecijska evolucija nije ništa drugo nego ekstrapolacija i uvećanje događaja koji se odvijaju unutar populacija i vrsta ... pa je pogrešno praviti razliku između uzroka mikro i makroevolucije".
[2][3] Međutim, vrijeme nije potrebno razlikovni faktor, jer se makroevolucija može dogoditi i bez postepenog nakupljanja malih promjene. Uvišestručavanje cijelog genoma može dovesti do pojave da se specijacija javlja u toku jedne generacije, što je relativno čest fenomen ko biljaka.

Promjene u genima koji regulišu razvoj također su predloženi kao važni u mogućoj specijaciji putem velikih i relativno naglih promjena u morfologiji životinja.

Tipovi makroevolucije

[uredi | uredi izvor]

Postoji mnogo načina proučavanja makroevolucije, na primjer, posmatranjem promjena u genetici, morfologiji, taksonomiji, ekologiji i ponašanju organizama. Postoje dokazi da su svi ovi elementi u međusobnoj vezi sa makroevolucijom, tako da kada gledate evoluciju iz jedne od ovih perspektiva, mora se uzeti u obzir u kontekstu drugih.

  • Molekulska evolucija se javlja putem malih promjene na molekulskoj ili ćelijskoj razini. Tokom dugog vremenskog perioda, to može izazvati velike efekte u genomu organizama.
  • Taksonomska evolucija se odvija na osnovu malih promjena između populacije i njene vrste. U dugom razdoblju, to može izazvati velike efekte na taksonomiju organizama sa pojavom sasvim novih grana iznad razine vrste.
  • Morfološkia evolucija se javlja putem malih promjena u morfologiji organizama. Tokom dugog vremenskog perioda, to može izazvati velike efekte na morfologiju velikih filognetskih ogranaka. To se može jasno vidjeti u Cetacea (kitovi), koji su početkom evolucije, i dalje su bile prisutne zadnje noge. Međutim, milionima godina one su nazadovale i postale interne.
  • Ekološka evolucija se javlja uz male promjene ekoloških uloga organizama, koje zauzimaju u ekosistemu. U toku dugog vremenskog perioda, to može izazvati velike efekte na ekološki pejzaž. Na primjer, zauzimanje određene ekološke niše.

Reference

[uredi | uredi izvor]
  1. ^ Dobzhansky T. (1937): Genetics and the origin of species. Columbia University Press, New York.
  2. ^ a b Mayr E. (1970): Populatiomns, species, and evolution – An abridgment of Animal species and evolution. The Belknap Press of Harvard University Press, Cambridge, Massachussets and London, England, ISBN 0-674-69013-3.
  3. ^ a b Mayr E. (2000): The growth of biological thought – Diversity, evolution, and inheritance, 11th printing, first: Copyright © 1982. The Belknap Press of Harvard University Press Cambridge (Mass.), London (England) , ISBN 0-674-36445-7 ; ISBN 0-674-36446-5.
  4. ^ Dobzhansky T. (1970): Genetics of the evolutionary process. Columbia, New York, ISBN 0-231-02837-7.
  5. ^ Hadžiselimović R. (1986): Uvod u teoriju antropogeneze. Svjetlost, Sarajevo, ISBN 9958-9344-2-6.

Također pogledajte

[uredi | uredi izvor]