Pobuna u Makedoniji 2001.

Pobuna u Makedoniji 2001.
Rat u SFRJ
Lokacija sukoba
Datum22. januar 2001 — 12. novembar 2001.
LokacijaRegije Polog i Kumanovo Republike Makedonije, blizu granice sa SR Jugoslavijom i Kosovom pod upravom UN-a
PovodAlbanski separatizam
IshodOhridski sporazum
  • Uspostavljen prekid vatre uz posredovanje NATO-a
  • Albanski pobunjenici pristaju na razoružanje
  • Makedonska vlada pristala je dati veća politička prava makedonskim Albancima
  • Pad intenziteta sukoba od novembra 2001. godine
  • Kraj Jugoslavenskih ratova
Sukobljene strane
Oslobodilačka Narodna Armija Sjeverna Makedonija Republika Makedonija
Vojska Republike Makedonije
Podrška:
Bugarska
Ukrajina
Komandanti
Vojne jedinice
ONA
6000–7000 militanata		 VRSM
15.000–20.000 vojnika i policajaca
Žrtve
27 ubijenih militanata
400 ih se predalo KFOR-u		 18 ubijenih
77 ranjenih

Pobuna u Republici Makedoniji 2001. bila je kratkotrajni rat započet gerilskom aktivnošću albanske separatističke grupe Oslobodilačka narodna armija nakon pobune u Preševskoj dolini u SR Jugoslaviji. Sukobi su završili Ohridskim sporazumom, kojim je dogovoren prekid vatre i razoružavanje gerilaca koje su obavile snage NATO-a, a vlada Makedonije pristala je dati veća politička prava makedonskim Albancima.

Povod

[uredi | uredi izvor]

Tok rata

[uredi | uredi izvor]

Početak

[uredi | uredi izvor]

Prvi sukobi počinju oko sela Tanuševaca, blizu granice sa Kosovom, preko koje se inflitriraju borci ONA-e, oružane skupine koja je nastala osloncem na mrežu uspostavljenu ranije od Oslobodilačke vojske Kosova, tokom Rata na Kosovu 1996 - 1999.[1]

Tamo se događaju napadi na makedonsku policiju. Kada snage KFOR-a ulaze u to selo, postrojbe ONA se povlače južnije, prema Tetovu. Približavaju se tom gradu i počinju granatirati njegove periferne dijelove. Tada makedonska policija reagira prilično oštro i razbija snage koje su opkolile Tetovo. ONA se ponovo povlače, ovoga puta u pravcu Kosova.

28. aprila 2001. događa se Masakr kod Vejce, gdje albanski pobunjenici ubijaju 8 makedonskih vojnika i policajaca u zasjedi na kolonu vozila. Taj događaj izaziva žestoko anti-albansko nasilje u Bitolji i Skoplju. Nastavljaju se makedonski napadi na sela pod kontrolom albanskih pobunjenika, te se na makedonskoj strani u te napade uključuju i 4 borbena helikoptera Mil Mi-24 isporučenih 1996. godine iz Ukrajine. Ta će država tokom oružanog sukoba pružiti važnu podršku makedonskim oružanim snagama, između ostalog isporukom dodatnih zrakoplova - među kojima još 4 topovnjače Mil Mi-24 i 4 borbena aviona Suhoj Su-25.[2][3]

Tokom maja 2001. nastaje jednomjesečna "pat pozicija" na vojnom polju, a u međuvremenu makedonski parlament postiže osnivanje vlade nacionalnog jedinstva.

24. maja makedonske snage silovito napadaju i zauzimaju selo Vaksince. Tamo su registrirane prve veće civilne žrtve. Nastavljaju se zasjede i manji sukobi do 9. juna, kada albanski vojnici zauzimaju selo Aračinovo, koje se nalazi samo 10 km od Skoplja. To stvara još veću krizu, pa se zatvara skopljski aerodrom zbog mogućnosti minobacačkih udara. Tek krajem juna makedonske snage nakon silovitih napada oslobađaju to mjesto. U sljedećim mjesecima, vojna moć albanskih vojnika je znatno opala, te se oni ograničavaju na manje gerilske napade, otmice i zasjede (najteža 8. augusta, 10 poginulih makedonskih vojnika), na koje se često odgovara anti-albanskim nasiljem u makedonskim gradovima. Krajem augusta se uz međunarodno posredovanje postiže dogovor o prekidu vatre i razoružavanju albanskih gerilaca, koje obavljaju snage NATO-a u operaciji Presudna žetva. Nakon razoružavanja vojnika ONA nisu zabilježeni veći incidenti, ali u dijelovima Makedonije koji su bili zahvaćeni sukobima porastao je kriminal. Do danas je taj prostor ostao miran.

Kraj rata

[uredi | uredi izvor]
Glavni članak: Ohridski sporazum (2001)

Posljedice

[uredi | uredi izvor]

Bibliografija

[uredi | uredi izvor]

Makedonski autori

[uredi | uredi izvor]
  • Svjedočenja 2001, General Pande Petrovski, Сведоштва 2001 од Генерал Панде Петровски (2006)
  • Nedovršeni mir, Jadranka Kostova, Незавршен мир од Јадранка Костова (2003)[4]
  • 2001: Rat sa dva lica, Mancho Mitevski, 2001: Војна со две лица од Манчо Митевски (2008)[5]
  • Ni rat ni mir, Ljupka Kochovska, Ниту војна ниту мир од Љупка Кочовска (2010)[6]
  • U fokusu građanskog rata u Makedoniji, Jordan Jordanov, Во фокусот на граѓанската војна во Македонија од Јордан Јорданов (2003)[7]
  • Put istine, Svetlan Antich Jovchevska, Патот на вистината од Светлана Антиќ Јовчевска (2004)[8]
  • Moja borba za Makedoniju, Ljube Boshkovski, Мојата борба за Македонија од Љубе Бошковски (2004)[9]
  • Prva žrtva, Ljube Profiloski, Прва жртва од Љубе Профилоски
  • Teroristička paravojska ONA u Makedoniji, Ivan Babanovski, ОНА терористичка паравојска во Македонија, Иван Бабановски, ВЕДА, Скопје, 2002 година
  • Obavještajni podaci u protupobuni, Aleksandar Iliev, Разузнавање во противбунтовништво, Александар Илиев, ЛУБ Благој Јанков Мучето, Струмица, 2014 година

Makedonski autori albanskog porijekla

[uredi | uredi izvor]
  • Svjedočenja generala, Gzim Ostreni, Сведоштва на Генералот од Гзим Острени[10]

Strani autori

[uredi | uredi izvor]
  • Pucnjevi iznad Tetova, Rishard Bilski, Пожари над Тетово од Ришард Билски (2003)[11]
  • ONA-ova poruka i nada, Petrit Menaj, ОНА порака и надеж од Петрит Менај, Фондација институт отворено општество, Кома, Скопје, 2008[12]

Reference

[uredi | uredi izvor]
  1. ^ "Who are the rebels?" (jezik: engleski). 20. 3. 2001. Pristupljeno 20. 4. 2021.
  2. ^ "Macedonian Air Force". Arhivirano s originala, 29. 9. 2018. Pristupljeno 20. 4. 2021.
  3. ^ "UKRAINE FORGES MILITARY ALLIANCE WITH MACEDONIA". Jamestown (jezik: engleski). Pristupljeno 20. 4. 2021.
  4. ^ "Archived copy". Arhivirano s originala, 7. 6. 2014. Pristupljeno 28. 7. 2014.CS1 održavanje: arhivirana kopija u naslovu (link)
  5. ^ "Второ издание на "2001 - војна со две лица" од Манчо Митевски". Утрински весник. Arhivirano s originala, 9. 12. 2014. Pristupljeno 5. 12. 2014.
  6. ^ "Ниту војна, ниту мир". kupikniga.com. Arhivirano s originala, 9. 12. 2014. Pristupljeno 5. 12. 2014.
  7. ^ "Утрински Весник". Arhivirano s originala, 8. 12. 2014. Pristupljeno 5. 12. 2014.
  8. ^ "Dnevnik". Arhivirano s originala, 11. 12. 2014. Pristupljeno 5. 12. 2014.
  9. ^ Бошкоски, Љубе (2004). Мојата борба за Македонија. ISBN 9789989572470. Pristupljeno 5. 12. 2014.
  10. ^ "Генералот на ОНА Гзим Острени промовира книга за 2001-та". Дневник. Arhivirano s originala, 7. 12. 2014. Pristupljeno 5. 12. 2014.
  11. ^ "Archived copy". Arhivirano s originala, 6. 6. 2014. Pristupljeno 6. 6. 2014.CS1 održavanje: arhivirana kopija u naslovu (link)
  12. ^ "FIOOM Poraka i nadez tom I" (PDF). Arhivirano s originala (PDF), 27. 9. 2018. Pristupljeno 20. 4. 2021.