Posavski kanton (PK) jedan je od deset kantona Federacije Bosne i Hercegovine, Bosna i Hercegovina. Sastoji se od tri općine.
Na zapadu, istoku i sjeveru graniči s Hrvatskom, na jugu sa Republikom Srpskom te na jugoistoku sa Brčko distriktom. Po rezultatima popisa 2013. Posavski kanton je sa 43.453 stanovnika nakon Bosansko-podrinjskog kantona pretposljedni po broju stanovnika i sa 133.87 stanovnika/km2 po gustoći treći među kantonima Federacije Bosne i Hercegovine. S površinom od 324,6 km2 najmanji je kanton Federacije Bosne i Hercegovine, što čini ukupno 1,24% površine Federacije i 0,63% površine Bosne i Hercegovine.[8]
Kanton je smješten na sjeveroistoku Bosne i Hercegovine, u blizini granice s Hrvatskom i rijeke Save, koja čini prirodnu granicu između Hrvatske i Bosne i Hercegovine. Posavski kanton obuhvata samo mali dio Bosanske posavine, koja se prostire sve do Dervente. Posavski kanton se, kao i ostala Posavina, nalazi na široko otvorenoj i lahko prohodnoj peripanonskoj niziji, sa prosječnom nadmorskom visinom od 90 metara.
Posavski kanton predstavlja eksklavu Federacije Bosne i Hercegovine, jer ga Republika Srpska i Brčko distrikt sijeku od ostatka Federacije, ali je i Posavski kanton sam po sebi podijeljen na dva teritorijalno odvojena dijela, pa tako Odžak predstavlja eksklavu Posavskog kantona, jer ga Republika Srpska siječe od Domaljevca i Orašja.
Hladne zime s puno snijega i topla ljeta karakteriziraju područje grada i cijele općine.
Prije početka rata u Bosni i Hercegovini današnje općine Donji Žabar i Vukosavlje pripadali su Odžaku i Orašju, dok je današnja općina Domaljevac-Šamac pripadala Bosanskom Šamcu. Historija današnjeg Posavskog kantona počinje 18. marta 1994, potpisivanjem Vašingtonskog sporazuma. Posavski kanton zvanično je konstituiran 12. juna 1996. kao jedan od deset kantona Federacije Bosne i Hercegovine.
Zastava Posavskog kantona sastoji se od tri crvene, bijele, zelene vodoravne trake omjera 42:42:16. Na sredini zastave postavljen je grb kantona.
Posavski kanton je prvo usvojio zastavu Hrvatske Republike Herceg-Bosne.
Grb Posavskog kantona sadrži hrvatsku šahovnicu kao znak pretežno hrvatskog naroda. Traka za kosa s dva heraldička ljiljana kao znak bošnjačkog stanovništva i povezanosti kantona sa srednjovjekovnom bosanskom državom. Donji rub grba prikazuje rijeku Savu.
Posavski kanton je prema zakonu jedan od deset kantona Federacije Bosne i Hercegovine, koji je jedan od dva entiteta Bosne i Hercegovine.
Posavski kanton ima vlastitu zakonodavnu, izvršnu i sudsku vlast. Kao i svaki od kantona u FBiH, Posavski kanton posjeduje vlastiti ustav, skupštinu, vladu, simbole, te mu pripadaju niz isključivih nadležnosti (policija, obrazovanje, korištenje prirodnih resursa, prostorna i stambena politika, kultura), dok su neke nadležnosti podijeljene između federalne i kantonalne vlasti (zdravstvo, socijalna zaštita, promet). Sjedište izvršne vlasti, odnosno glavni grad kantona, je Orašje (Vlada Posavskog kantona), dok je u Domaljevcu sjedište zakonodavne vlasti (Skupština Posavskog kantona) i u Odžaku sjedište sudbene vlasti.
Građani Posavskog kantona svake četiri godine na općim izborima glasaju za ukupno 21 zastupnika u Skupštini Posavskog kantona. Na osnovu općih izbora trenutnu vladu PK sačinjava koalicija između Stranke demokratske akcije (SDA), kolacije Hrvatske demokratske zajednice Bosne i Hercegovine (HDZ BiH) i Hrvatske stranke prava Bosne i Hercegovine (HSP BiH).[9][10]
Na lokalnom nivou građani Posavskog kantona svake četiri godine na lokalnim izborima glasaju za lokalnu vlast u jednom gradu i dvije općine.
Općina | Broj naselja | Broj stanovnika (2013)[11] | Gustoća | Površina (km2) |
---|---|---|---|---|
Domaljevac-Šamac | 6 | 4.771 | 107,5 | 44,4 |
Odžak | 14 | 18.821 | 118,8 | 158,4 |
Grad Orašje | 14 | 19.861 | 163,1 | 121,8 |
Posavski kanton | 34 | 43.453 | 133,9 | 324,6 |
Prema popisu iz 2013. godine ima 43.453 stanovnika, čime je iza Bosansko-podrinjskog kantona drugi najmalobrojniji kanton u Federaciji Bosne i Hercegovine, dok je sa gustoćom od 133,87 stanovnika/km2 treći u FBiH, čime spada u red gusto naseljenih kantona. 2016. godine učešće osoba starijih od 65 godina iznosi 12,8%, udio radnog kontingenta stanovništva 71,8% i udio osoba između 0-14 godina iznosi 15,4%.[12]
Sastav stanovništva – kanton PK | |||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|
2013. | 1991. | ||||||
Osoba | 43 453 (100,0%) | 63 114 (100,0%) | |||||
Muškarci | 21 805 (50,18%) | – | |||||
Žene | 21 648 (49,82%) | – | |||||
Hrvati | 33 600 (77,32%) | 42 244 (66,93%) | |||||
Bošnjaci | 8 252 (18,99%) | 8 120 (12,87%)1 | |||||
Srbi | 831 (1,912%) | 9 928 (15,73%) | |||||
Nisu se izjasnili | 214 (0,492%) | – | |||||
Bosanci | 154 (0,354%) | – | |||||
Nepoznato | 97 (0,223%) | – | |||||
Ostali | 97 (0,223%) | 1 014 (1,607%) | |||||
Albanci | 76 (0,175%) | – | |||||
Muslimani | 65 (0,150%) | – | |||||
Bosanci i Hercegovci | 28 (0,064%) | – | |||||
Romi | 15 (0,035%) | – | |||||
Jugoslaveni | 7 (0,016%) | 1 808 (2,865%) | |||||
Ukrajinci | 7 (0,016%) | – | |||||
Crnogorci | 3 (0,007%) | – | |||||
Makedonci | 3 (0,007%) | – | |||||
Pravoslavci | 2 (0,005%) | – | |||||
Slovenci | 1 (0,002%) | – | |||||
Turci | 1 (0,002%) | – |
Katolička crkva čini najveći postotak stanovništva sa 33.191 stanovnika u Posavskom kantonu (koji predstavljaju više od 77% stanovništva). Manjine su muslimani (8.341 stanovnika) i pravoslavci (841 stanovnika).[13]
Vjerska pripadnost | Stanovnika |
---|---|
Rimokatoličanstvo | 33.191 |
Islam | 8.341 |
Pravoslavlje | 841 |
Ostali | 770 |
Godina | Živorođeni | Umrli | Prirodni
priraštaj |
Umrla
dojenčad |
Zaključeni
brakovi |
Razvedeni
brakovi |
---|---|---|---|---|---|---|
2018. | 148 | 493 | -345 | - | 117 | 38 |
2019. | 124 | 481 | -357 | - | 112 | 44 |
Narodnosni sastav stanovništva PK, po naseljenim mjestima, prema popisu iz 2013. | |||||
naseljeno mjesto | ukupno | Hrvati | Bošnjaci | Srbi | ostali |
Ada | 186 | 183 | 0 | 1 | 2 |
Brusnica Mala | 102 | 2 | 0 | 100 | 0 |
Donja Dubica | 1.472 | 1.371 | 6 | 91 | 4 |
Donji Svilaj | 1.107 | 1.082 | 2 | 14 | 9 |
Gornja Dubica | 918 | 913 | 1 | 4 | 0 |
Gornji Svilaj | 673 | 642 | 2 | 24 | 5 |
Novi Grad | 362 | 124 | 1 | 225 | 12 |
Novo Selo | 1.605 | 1.573 | 5 | 5 | 22 |
Odžak | 8.259 | 1.682 | 6.185 | 818 | 311 |
Posavska Mahala | 849 | 835 | 2 | 4 | 8 |
Potočani | 1.332 | 1.323 | 3 | 2 | 4 |
Prud | 941 | 912 | 12 | 13 | 4 |
Vrbovac | 1.015 | 979 | 1 | 18 | 17 |
Bazik | 493 | 485 | 4 | 2 | 2 |
Bosanski Šamac | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 |
Brvnik | 40 | 3 | 1 | 30 | 6 |
Domaljevac | 3.295 | 3.248 | 16 | 14 | 17 |
Grebnice | 903 | 896 | 5 | 0 | 2 |
Tišina | 40 | 2 | 0 | 37 | 1 |
Bok | 1.392 | 1.362 | 10 | 12 | 8 |
Bukova Greda | 134 | 129 | 3 | 0 | 2 |
Donja Mahala | 3.702 | 3.669 | 6 | 9 | 18 |
Jenjić | 23 | 23 | 0 | 0 | 0 |
Kopanice | 768 | 756 | 11 | 0 | 1 |
Kostrč | 1.379 | 1.345 | 20 | 0 | 14 |
Lepnica | 38 | 0 | 0 | 38 | 0 |
Matići | 1.602 | 1.591 | 4 | 1 | 6 |
Orašje | 3.614 | 1.350 | 1.974 | 42 | 248 |
Oštra Luka | 1.595 | 1.571 | 6 | 4 | 14 |
Tolisa | 2.731 | 2.717 | 4 | 1 | 9 |
Ugljara | 1.205 | 1.165 | 12 | 8 | 20 |
Vidovice | 1.678 | 1.667 | 1 | 3 | 7 |
ukupno | 43.453 | 33.600 | 8.252 | 831 | 770 |
Najvažnije grane prvirede Posavskog kantona su poljoprivreda, trgovina na veliko i malo, prerađivačka industrija i građevinarstvo. Najveći aduti privrednog razvoja kantona su njegov geografski položaj (u blizini granice sa Evropskom unijom, riječnih luka u Brčkom i Šamcu i autoputa Zagreb – Beograd, dio evropskog koridora 5C i buduće brze ceste Tuzla – Orašje) i brojni prirodni resursi.[14]
Zbog povoljnih uslova (veoma obradjiva, ravna zemlja u dolini rijeke Save) većina radno-sposobnog stanovništva se tradicionalno bavi poljoprivredom. Najzastupljenije poljoprivredne u Posavskom kantonu su kukuruz i pšenica od žitarica, razno voće i povrće te soja, šećerna repa i duhan od industrijskih biljaka.
U Posavskom kantonu postoje ukupno četiri preduzetničke zone: Preduzetnička zona Dusine u Orašju (uspostavljena 2010), zona Sjever u Odžaku (uspostavljena 2008), te preduzetničke zone Veliko Blato i Malo Blato u Domaljevac-Šamcu.
Od majskih poplava u Bosni i Hercegovini 2014. bile su zahvaćene sve tri općine Posavskog kantona, koje su pričinjele značajnu materijalnu štetu koja se procjenuje na otprilike 189 miliona KM. Međutim, pomoću raznih evropskih, stranih, humanitarnih i domaćih fondova većina štete nastale od tih poplava je sanirana (stanje 18. 5. 2017).[15]
Bruto domaći proizvod Posavskog kantona u 2012. godini je iznosio 213 miliona konvertibilnih maraka (po stanovniku 5.414 KM), dok je ukupan izvoz te godine iznosio 81 miliona KM i uvoz 144 miliona. Prosječna plata u PK iznosi 730 maraka. Najveća neto plata isplaćuje se u Orašju (829 KM), a najmanja u Domaljevac-Šamcu (584 KM).[16]
Kroz Posavski kanton prolaze sljedeći magistralni putevi i autoputevi:
Sa zapada na istok: Magistralni put M14.1 (Draksenić – Šepak)
Sa juga na sjever: Magistralni put M1.8 (Orašje – Tuzla) i Autoput A1 (Bijača – Svilaj)
Ukupna dužina magistralnih puteva u Posavskom kantonu iznosi 64,57 kilometara, dok dužina autoputeva iznosi oko 10 kilometara (stanje 11. 12. 2017).[17]
U Posavskom kantonu postoje tri srednje škole, te brojne osnovne škole, dok univerziteta na području kantona nema.[18]
Glavna bolnica u Posavskom kantonu je kantonalna bolnica u Orašju,[22] pored koje postoje još tri doma zdravlja:
Podrucje Bosanske Posavine bilo je naseljeno i u prehistoriji, što svjedoče razni arheološki nalazi novca i drugih stvari.
Nakon 1718, kada je došlo do mira između Osmanlijskog Carstva i Austro-Ugarske, uglavnom su katoličke porodice iz brdskih sela raseljene po ravnici, jer su se Osmanlije same naselile po brdima i dolinama. U sela Kopanice, Vidovice, Tolisu i Domaljevac doselili su se Hrvati iz Županje, Babine Grede i Štitara.
U današnje općine Derventa i Brod naselio se narod porijeklom iz Hercegovine, i to od 1735. do 1782. i još jednom u manjem valu 1820, jer se 1697. otprilike 20.000 katolika iselilo s toga područja. U općine Modriča, Gradačac, Orašje, Šamac i Brčko se narod doselio najviše iz Mostara, Posušja, Gornjeg Vakufa-Uskoplja, Bugojna, Livna, Tomislavgrada, Poreča, Vareša, Imotskog, Dalmacije, Srebrenice, Tuzle, Kraljeve Sutjeske i Olova. S tuzlanskog i srebreničkog područja je bilo masovnih selidba katolika na područje Posavine.
Nogometni klubovi u Posavskom kantonu:
Skupštinu kantona na osnovu Općih izbora u BiH 2022. sačinjava 21 zastupnik.[45]
Stranka | Broj glasova | % | Ukupan
broj mandata | |
---|---|---|---|---|
Hrvatska demokratska zajednica BiH | 7.699 | 52,71 | 12 | |
Stranka demokratske akcije | 1.625 | 11,13 | 3 | |
Hrvatska demokratska zajednica 1990 | 1.135 | 7,77 | 2 | |
Socijaldemokratska partija BiH | 927 | 6,35 | 1 | |
Hrvatska republikanska stranka | 558 | 3,82 | 1 | |
Nezavisni-neovisni | 516 | 3,53 | 1 | |
Pokret demokratske akcije | 502 | 3,44 | 1 | |
Ukupno: | 12.962 | 21 |