Potiljačna kost

Potiljačna kost (Os occipitale)
Ljudska lobanja (Potiljačna kostna je na dnu desno, odvojena šavom)
Položaj potiljačne kosti (zelena)
Detalji
Artikulacije	Dvije tjemene, dvije sljepoočne, klinaste i atlas
Identifikatori
MeSH	D009777
TA98	A02.1.04.001
TA2	552
FMA	52735
Anatomska terminologija [uredi na Wikidata]

Potiljačna kost (lat. os occipitale) – često posvojenica okcipitalna, rjeđe zatiljna kost – je tanjirasta membranska kost, glavna kost potiljka, koja se nalazi na stražnjoj strani donjeg dijela lubanje. Ova kost je trapezastog oblika i zakrivljena prema unutra. Pri dnu je probušena velikim ovalnim otvorom (foramen magnum), kroz koji lubanjska šupljina komunicira s kičmenim kanalom.^{[1][2][3][4][5]}

• Zakrivljena, proširena ploča iza velikog otvora zove se potiljačna ljuska.
• Debeli, pomalo četverostrani komad ispred otvora zove se basilarni dio potiljačne kosti – baziokcipitalni.
• Sa obje strane otvora su bočni dijelovi potiljačne kosti – egzokcipitalni

Struktura

Potiljačna, kao i druge lobanjske kosti ima vanjsku i unutrašnju ploči, između kojih je spužvasto tkivo ili diploë; kost je posebno debela na žljebovima, izraslinama, kondilima i prednjem kraju bazilarnog dijela. U donjoj jami je tanka, poluprozirna i siromašnog spužvastog tkiva opljačkano.

• 
  Vanjska površina potiljačne kosti
• 
  Unutrašnja površina potiljačne kosti

Veliki otvor – Foramen magnum

Glavni članak: Veliki otvor

Veliki otvor (lat. foramen magnum) je velika ovalna rupa sa dužim prečnikom u smjeru naprijes-nazad, nego bočnim. Šira straga nego sprijeda, gdje je zadire u dio na kojem su kondili.

Kroz njega prolazi produžena moždina i njene membrane, dodatni živci, kičmene arterije, prednje i zadnje kičmene arterije, membrana tectoria i krilasti ligamenti.

Uglovi

Gornji ugao potiljačne kosti zglobljava se sa potiljačnim uglom tjemene kostikosti što, u fetusnoj lobanji, odgovara položaju s zadnje fontanele. Donji ugao je spojen s tijelom klinaste kosti. Bočni uglovi nalaze se na suprotnim krajevima u žlijebu za poprečne sinuse: svaki se nalazi u intervalu između sisastog (mastoidnog) i tjemenog dijela sljepoočne kosti.

Granice – Rubovi

Gornje granice protežu se od gornjeg do bočnog ugla: oni su duboko nazubljeni za artikulaciju s potiljačnim rubom tjemene kosti i sjedinjenjen s njim oblikuje lambdoidni šav.

Donje granice protežu se od bočnih uglova u odnosu na donji ugao; gornja polovina svake, zglobljava se sa sisastim dijelom odgovarajuće sljepoočne kosti, donja polovina s petroznim dijelom iste kosti.

Ta dva dijela donjeg ruba su međusobno odvojena vratnim nastavkom prednje površine koja tvori stražnji dio vratnog otvora (foramena).

• 
  Lambdoidni šav, koji razdvaja potiljačnu kost od tjemenskih
• 
  Potičačnosisasti šav, koji razdvaja potiljačnu kost i sisasti dio sljepoočne kosti.

Razvoj

Potiljačna kost novorođenčeta

Potiljačna ploha ljuske potiljačne kosti se razvija u membrani, a može ostati odvojena tokom života, kada se konstituiraju međutjemene kost, a razvija se u hrskavici.

Broj jezgara za potiljačnu ravan obično je četiri, od kojih se dvije pojavljuju, u blizini središnje linije, oko drugog mjeseca razvića, a dvije na nešto manjoj udaljenosti od središnje linije, oko trećeg mjeseca fetusog života.^[6]

Potiljačna površina ljuske koštava iz dva središta, koje se pojavljuju oko sedme sedmice fetusnog života, a uskoro se ujedini u jedan komad.

Spajanje gornjih i donjih dijelova ljuske odvija u trećem mjesecu fetusnog života.

Ponekad se centar (okoštavanja) pojavljuje u stražnjem rubu velikog otvora, tokom petog mjeseca preenatalnog perioda i čini zasebnu koščica (ponekad dvojnu), koja se ujedinjuje s ostatkom ljuske, prije rođenja.

Svaki od bočnih dijelova počinje se pretvarati u kost iz jednog centra tokom osme sedmice fetusnog života. Basilarni dio okoštava iz dva centra, jednog ispred drugog, što se ispoljava oko šeste sedmice fetusnog života i brzo spaja.

Prolazno stanje navodi da potiljačna ravan koštava iz dva centra i jednog bazilarnog dijela.

O četvrtoj godini ljuska i dva bočna dijela se ujedine, a oko šeste godine kost se sastoji od jednog komada. Između 18. i 25. godine, potiljačna i klinasta kost postalju spojene, tvoreći jednu kost.

Ostale životinje

Kod mnogih životinja ovi krajevi ostaju odvojene kroz cioživot; naprimjer, pas ima četiri dijela: natpotiljačna kost (=ljuska); lijeva i desna egzopotiljačne (= bočni dijelovi) i bazipotiljačna (=bazilarni dio).

Potiljačna kost je dio endokranijuma, najvećeg baznog dijela lobanje. Kod Chondrichthyes i Agnatha, potiljačna kost se ne čini kao zaseban element, ali su i dalje dio hrskavičave lobanje, do kraja života. U većini viših kičmenjaka, veliku otvor (foramen magnum) je okružen prstenom od četiri kosti.

Baziokcipitalna leži ispred otvora, dva vanjskopotiljačna kondila leže sa obje strane, a veći natpotiljačni iza i formira barem dio zadnje strane lobanje. U mnogih košljoriba i vodozemaca, na natpotiljačna kost nikada nije okoštala i ostaje kao hrskavica do kraja života. U primitivnih oblika, bazipotiljačna i vanpotiljačna kost pomalo podsjećaju na centrum i neuronske lukove od pršljena, a formira se na sličan način u embrionskom razvoju. Zajedno, ove potonje kosti obično čine jedinstven konkavni kružni kondil za zglobljavanje prvog kičmenog pršljena.^[1][5]

Dodatne slike

• 
  Položaj potiljčne kosti (zelena)
• 
  Vanjska površina potiljačne kosti
• 
  Unutrašnja površina čeona i tjemenske kosti su skinute
• 
  Oblik potiljačne kosti, gledane odozgp
• 
  Potiljačna kost
• 
  Potiljačna kost
• 
  Lobanjske kosti
• 
  Gornje-donji presjek lobanje (potiljačna kost je desno, plava)
• 
  Baza lobanje, gornja površina (potiljačna kost je na dnu, plava)
• 
  Baza lobanje – donja površina
• 
  Membrana tectoria poprečni i krilasti ligamenti
• 
  Srednji gornje-donji šresjek potiljačne kosti i prva tri vratna pršljena
• 
  Mišići koji vežu gornje nastavke i kičmeni stub
• 
  Gornji dio kičmene moždine, zadnjeg i srednjeg mozga, pozadinski aspekt, eksponoran in situ
• 
  Mišići ždrijela, gledani iza, skupa sa pridruženim krvnim sudovima i živcima
• 
  Potiljačna kost
• 
  Potiljačna kost
• 
  Potiljačna kost
• 
  Potiljačna kost
• 
  Unutrašnja potiljačna izbočina
• 
  Potiljačni kondil
• 
  Vanjska potiljačna izbočina
• 
  Vanjski potilčjačni greben
• 
  Bazilarni dio
• 
  Potiljačna kost
• 
  Glaveni nastavci, originalna mumifikacija

Također pogledajte

• Cerebellum
• Neandertalac
• Potiljačni režanj
• Lobanja

Reference

1. Drake R., Vogl A. W., Mitchell A.W. M. (2014). Gray's anatomy for students, 3rd Edition. Philadelphia, Pa: Elsevier. ISBN 9780702051319.
2. Campbell N. A.; et al. (2008). Biology. 8th Ed. Person International Edition, San Francisco. ISBN 978-0-321-53616-7. Eksplicitna upotreba et al. u: |author= (pomoć)
3. Korene Z., Hadžiselimović R., Maslić E. (2001). Biologija 8. Sarajevo: Svjetlost. ISBN 9958-10-396-6.
4. Sofradžija A., Šoljan D., Hadžiselimović R. (2004). Biologija 1. Svjetlost, Sarajevo. ISBN 9958-10-686-8.
5. Međedović S., Maslić E., Hadžiselimović R. (2002). Biologija 2. Svjetlost, Sarajevo. ISBN 9958-10-222-6.
6. Hadžiselimović R. (2005). Bioantropologija – Biodiverzitet recentnog čovjeka. Institut za genetičko inženjerstvo i biotehnologiju (INGEB), Sarajevo. ISBN 9958-9344-2-6.

Vanjski linkovi