Rigel
| Rigel | |
|---|---|
 Pozicija Rigela u sazviježđu Orion | |
| Podaci posmatranja Epoha: J2000,0 | |
| Sazviježđe | Orion |
| Rektascenzija | 5o14'32,272'' |
| Deklinacija | −8o12'5,91'' |
| Vidljivi sjaj | 0,18 m |
| Tipizacija | |
| Spektralna klasa | B8Iab |
| B-V indeks boje | −0,03 |
| U-B indeks boje | −0,66 |
| Promjena zvjezdanog tipa | malo iregularna |
| Astrometrija | |
| Radijalna brzina | 20,7 km/s |
| Udaljenost | 773±130 SG (237±40 Pc) |
| Apsolutni sjaj | −6,7 MV |
| Vlastito kretanje | |
| Rektascenzijski udio | 1,87±0,77 ×10-3 "/god |
| Deklinacijski udio | -0,56±0,49 ×10-3 "/a |
| Fizikalne osobine | |
| Masa | 17 M☉ |
| Radijus | 62 R☉ |
| Luminozitet | 66.000 L☉ |
| Temperatura | 11.000 K |
| Ostali nazivi | |
| Oznaka po Bayer-u | β Orion |
| Oznaka po Flamsteedu | 19 Orion |
| Oznaka po BSK | HR 1713 |
| Oznaka po Henry-Draper katalogu | HD 34085 |
| Oznaka po SAO katalogu | 131907 |
| Oznaka po Tycho katalogu | TYC 5331-01752-1 |
| Oznaka po Hipparcos katalogu | HIP 24436 |
Rigel (β Orion) je najsjajnija zvijezda u sazviježđu Orion i šesta po sjajnosti zvijezda na nebu. Njegova vidljiva magnituda sjaja iznosi 0,18. Iako je označen sa beta, gotovo uvijek je sjajniji od alfa Oriona - Betelgez.
Fizikalne osobine
[uredi | uredi izvor]Mjerenjem paralakse ne može se sa sigurnošću utvrditi udaljenost Rigela od Zemlje. Spektroskopska mjerenja pokazuju da se Rigel nalazi na udaljenosti između 700 i 900 s.g., dok po Hipparcosu ta udaljenost iznosi oko 773 svjetlosne godine (237 parseka) sa procijenjenom standardnom greškom od 19%. Rigel spada u klasu B8Iab tzv. supergigant. Masa mu je oko 17 puta veća od Sunca, a od njega ima oko 40.000 puta veći luminozitet.[1] Rigel spada u red najsjajnijih zvijezda našeg lokalnog regiona galaksije, najbliža sjajna zvijezda Rigelu je Deneb, koji je udaljen oko 3300 s.g. (1000 parseka) a nalazi se u Orionovoj "ruci".
Pošto je Rigel tako svijetao i kreće se kroz region prepun maglica, osvjetljuje nekoliko magličastih oblaka u svojoj neposrednoj blizini, od kojih je najizrazitija IC 2118 (Maglica vještičina glava).[2] Rigel je također povezan i sa maglicom Oriona, koja se nalazi u gotovo istoj ravni kao i on, ali je skoro dvostruko više udaljena od Zemlje. Usprkos te udaljenosti, projekcije kretanja Rigela u toku njegovog očekivanog životnog vijeka, pokazuju da će se ova zvijezda u dalekoj budućnosti značajno približiti maglici Oriona. Rezultat toga je da se Rigel ponekad klasificira kao udaljeni član Orionove grupe OB1, zajedno sa mnogim drugim sjajnim zvijezdama u tom regionu neba; ili, još konkrentije, kao član grupe Bik-Orion R1, uz rezervisano članstvo u grupi OB1 zajedno sa mladim zvijezdama bližim maglici koje su u fazi formiranja.[2]
Rigel je neznatno varijabilan, na nepravilan način koji je karaktrističan za zvijezde supergigante. Njegova magnituda varira unutar 22 do 25 dana između 0,03 i 0,3. Zbog varijabilnosti glavne zvijezde u sistemu (Rigel je trojna zvijezda), nekad se razmatra postojanje i četvrte zvijezda u sistemu, mada je moguće da je to rezultat fizičkog pulsiranja površine Rigela A.[3]
Spektroskopija
[uredi | uredi izvor]Provedene studije koje su ispitivale Hα linije, pokazuju veoma veliku paletu konfiguracija. One idu od velike emisije do velike apsorpcije. U toku su studije koje trebaju pokazati da li u tim konfiguracijama postoje pravilnosti.
Rigel je okružen ljuskom ispuštenih gasova, za koje se smatra da su nastali zbog njegovog pulsiranja, zvjezdanog vjetra ili nečeg trećeg. Ova pojava nije do kraja razjašnjena.[2]
Sistem
[uredi | uredi izvor]Još od 1831 je poznato da je Rigel vizualni binarni sistem, koji je prvi izmjerio Friedrich Georg Wilhelm von Struve. Iako Rigel B i nije toliko slabog sjaja sa magnitudom od 6,7; njena blizina glavnoj zvijezdi - Rigelu A koji je preko 500 puta sjajniji - predstavlja veliku prepreku u njegovom posmatranju putem manjih teleskopa.[3] Procjenjuje se da je Rigel B udaljen od matične zvijezde preko 2.200 astronomskih jedinica. Ne čudi činjenica da između njih nema znakova orbitalnog kretanja iako se čini da obje zvijezde dijele isto relativno kretanje u odnosu na okolne zvijezde.[2][3]
Sam Rigel B je spektroskopski binarni sistem, koji se sastoji od dvije sekvencijalne zvijezde koje rotiraju oko zajedničkog centra gravitacije svakih 9,8 dana. Obje zvijezde pripadaju spektralnoj klasi B9V; iako je Rigel B masivniji od Rigela C, čineći 2,5 i 1,9 masa Sunca, respektivno.[2][3]
Krajem 19. i početkom 20. vijeka vodila se polemika o mogućoj vizualnoj binarnosti Rigela B. Određeni broj astronoma je tvrdio da se može vidjeti dvije zvijezde, dok su drugi to opovrgavali. Posmatranja od tada su potpuno isključila mogućnost da se vizuelno dokaže postojanje stvarnog binarnog pratioca Rigela B.[2][3]
Etimologija i kulturološka značajnost
[uredi | uredi izvor]Ime zvijezde potiče od njene lokacije unutar sazviježda Oriona. Na arapskom puni naziv bio mu je Ridžl Džauza al-Jusra, doslovno Lijeva noga centralnog (sazviježđa). Drugo arapsko ime je رجل الجبار - Ridžl-Džabar ("Noga velikog diva", "osvajača"), što je izvor druge varijante imena Rigela - Aldžebar ili Eldžebar, mada se ove varijante rjeđe koriste.
Također je poznat i kao 参宿七 (Šenksiu Ki, "Sedma od tri zvijezde") kod Kineza. Ova matematička nelogičnost je iz razloga što je prvobitni naziv zviježđa Oriona uključivao samo tri zvijezde (u "pojasu" Oriona), a kasnije su dodane još četiri zvijezde u ovo sazviježđe ali je naziv "tri zvijezde" ostao. U pomorskoj navigaciji, Rigel je jedna od najvažnijih navigacijskih zvijezdi, jer je veoma sjajna, veoma lahko se može locirati te je vidljiva sa gotovo svih geografskih širina.
Također je poznat i kao 源氏星(Genjiboshi "Zvijezda Genji") u japanskom jeziku.[4][5]
Reference
[uredi | uredi izvor]- ^ "James Kaler, "Rigel"". Arhivirano s originala, 29. 12. 2005. Pristupljeno 26. 5. 2008.
- ^ a b c d e f Peter Jedicke and David H. Levy, Regal Rigel, 52. The New Cosmos, Waukesha: Kalmbach Books, 1992, str.48-53. Greška kod citiranja: Neispravna oznaka
<ref>; naziv "Jedicke" definiran je nekoliko puta s različitim sadržajem - ^ a b c d e Robert Burnham Jr.: Burnham's Celestial Handbook, New York, Dover Publications Inc., 1978, str. 1300, ISBN 978-0-486-23568-4 Greška kod citiranja: Neispravna oznaka
<ref>; naziv "Burnham" definiran je nekoliko puta s različitim sadržajem - ^ "en:Daijirin" p.815 ISBN：4385139024
- ^ en:Hōei Nojiri "Shin seiza jyunrei" p.19 ISBN： 9784122041288
