Risovača
| Risovača | |
|---|---|
| Пећина Рисовача | |
 Ulaz u pećinu | |
  | |
| Lokacija | Aranđelovac, Srbija |
| Koordinate | 44°18′0″N 20°33′59″E / 44.30000°N 20.56639°E |
| Dužina | 800 m |
| Nadmorska visina | 17 m |
Risovača je pećina koja se nalazi na samom ulazu u Aranđelovac u središnjoj Srbiji, otprilike 17 m iznad doline rijeke Kubršnice. Jedna je od najznačajnijih arheoloških nalazišta iz paleolita u Srbiji. Njegovo otkriće potvrdilo je pretpostavljeno postojanje paleolitske kulture južno od linije Sava-Dunav i pružilo nove podatke o životu pračovjeka u Evropi.[1][2]
Geografija
[uredi | uredi izvor]Pećina je nastala od toplih mineralnih voda, kojih ima u izobilju u okolini Aranđelovca. Špilja sadrži neke prirodne rijetkosti, poput mramornog oniksa, koji se taložio iz vode na dnu pećine. Također sadrži aragonit, koji grupira svoje kristale na stropu pećine (razgranati stalaktitni oblici zvani flos-ferri ("željezni cvjetovi"), naizgled prkoseći gravitaciji.[3]
Otkriće
[uredi | uredi izvor]Nalazište je otkriveno oko 1938. godine kada je kamenolom na lokaciji počeo s radom, ali veličina i važnost nisu prepoznati sve do 1950. godine kada je stari kamenolom ponovno otvoren. U isto vrijeme, na lokalitetu je nanesena nepopravljiva šteta i prije nego što su počela znanstvena iskopavanja, jer se ulazni dio od 20 m urušio, uništivši najbogatiji kulturni sloj.[3]
Istraživanje
[uredi | uredi izvor]Arheološka i speleološka istraživanja započela su 1953. godine, a vodili su ih arheolog Branko Gavela i speleolog Radenko Lazarević. U pećini su otkriveni fosili 20 različitih sisavaca, među kojima su pećinska hijena, vuk, lisica, divlji konj, pećinski medvjed, mamut, vunasti nosorog, pećinski lav, leopard, divlja svinja, jazavac, krtica, dabar, zec i stepa bizon.
Dubina pećine je otprilike 187 m, a njene dvorane prekrivene su mineralima raznih oblika i boja. Obrađeno kremeno oruđe i koštani artefakti prahistorijskog ljudskog porijekla otkriveni su u sedimentima u dubini od 1 do 1,75 m. Ovi skupovi artefakata pripisuju se neandertalcima tijekom kraja srednjeg paleolitika. Fosilni ostaci neandertalaca do sada nisu pronađeni tijekom iskapanja jer su svi slojevi koji su mogli sadržavati ostatke već uništeni i uklonjeni tijekom ranijih vađenja kamena.[1][3]
Risovački čovjek
[uredi | uredi izvor]Procjenjuje se da su neandertalci naselili pećinu u razdoblju od 35.000 do 50.000 godina i da je jedna od do sada pet pećina na Balkanu u kojima su živjeli neandertalci. Gavela je odmah na temelju ostataka materijalne kulture procijenio da su stanovnici bili savremenici Krapinskog čovjeka. Procjenjuje se da su stanovnici niskog rasta i čvrstog rasta, malo pogrbljeni i sposobni za izradu oruđa od kamenja i životinjskih kostiju: bodeža, kamenih bradala i kamenom naslaganog noža. Neki od tih alata koristili su se za borbu sa životinjama koje su lutale stepama oko pećine u završnoj fazi ledenog doba.[3]
Zaštita
[uredi | uredi izvor]Pećina Risovača je 1983. godine proglašena nacionalnim arheološkim lokalitetom od velike važnosti i stavljena pod pravnu zaštitu Republike Srbije. Pećina ostaje utočište za nekoliko ugroženih i zaštićenih vrsta šišmiša.[1]
Turizam
[uredi | uredi izvor]Pećina je otvorena za turiste 1987. U pećini je bio izložen skulpturalni kompleks koji predstavlja neandertalsku porodicu oko kamina. Sa 24.000 posjetitelja u 2016. bila je treća najposjećenija pećina u Srbiji.[3]
Galerija
[uredi | uredi izvor]-
porodica pračovjeka -
maketa pećinskog psa -
pećinski ukrasi
Reference
[uredi | uredi izvor]- ^ a b c NATURE OF SERBIA - Holiday on the move. Belgrade: National Tourism Organisation of Serbia. 2013. str. 50. ISBN 978-86-6005-295-9.
- ^ "84. Morphometry of cave bear teeth and metapodials from the Risovača cave and the systematic position of the Upper Pleistocene cave bears from Serbia". Academia.edu. Pristupljeno 10. 2. 2017.
- ^ a b c d e Lj.Stojanović (28. 9. 2017), "U Risovačkoj pećini živeo neandertalac", Politika (jezik: srpski), str. 22