Ričerkar[1] je oblik instrumentalne kompozicije[2] koja se koristila u kasnoj renesansi i ranom baroku. Ričerkar je po tadašnjem značenju označavao oblik rane fuge, najčešće ozbiljnog karaktera u kojem se koriste duge notne vrijednosti. Ali pojam ričerkar ima znatno širu historijsku upotrebu.
Postoje dvije vrste ričerkara: istozvučno djelo, sa ponekim promjenama i prelazima, slično tokati, i djelo podijeljeno u odjeljke koji počinju imitativno, sa malim promjenama. Druga vrsta je bila važnija, jer je prethodnica fuge kojom je zamijenjena tokom baroka.
Druga vrsta ričerkara se pojavila sredinom XVI vijeka i razvijala se uporedo uz motet, sa kojim dijeli mnoge imitacijske procedure. Kompozitori su stvarali transkripcije moteta, ali samo za instrument (obično lutnja ili klavir). Pošto tekst moteta više nije bio dostupan kao strukturna jedinica, morao se pronaći drugi metod muzičke organizacije; varijacijska forma je korištena.
Neka djela koja se nisu razlikovala od fuge su nazvana ričerkar čak i do vremena Bacha, uz razliku da su notne vrijednosti obično bile duže i ozbiljnije. Dobri primjeri za ovo su trodjelni i šestodjelni ričerkar iz Musikalisches Opfer or Das Musikalische Opfer (en.The Musical Offering) Johanna Sebastiana Bacha.