Đura Jakšić

Georgije "Đura" Jakšić
Puno imeGeorgije Jakšić
Rođenje (1832-06-27) 27. juni 1832.
Srpska Crnja, Austrijsko Carstvo
Smrt16. novembar 1878(1878-11-16) (46 godina)
Beograd, Kneževina Srbija
ZanimanjePjesnik, slikar, književnik i dramaturg
NacionalnostSrbin
ŽanrRomantizam

Georgije Đura Jakšić (27. juli 1832 – 16. novembar 1878) bio je srpski pjesnik, slikar, književnik, dramaturg i boem.[1]

Biografija

[uredi | uredi izvor]

Đura Jakšić rođen je kao Georgije Jakšić u Srpskoj Crnji, Austrijsko Carstvo (današnja Srbija). Otac mu je bio pravoslavni sveštenik.[1] Georgije se školovao u Temišvaru i Segedinu.[1] Jedno vrijeme živio je u Zrenjaninu, gdje je studirao slikarstvo kod Konstantina Danila.[1] Kasnije je nastavio studirati likovnu umjetnost u Beču i Münchenu, ali revolucija 1848. u kojoj je ranjen,[2] prekinula je njegovo obrazovanje.[1] Nakon revolucije preselio se u Beograd gdje je radio kao učitelj, te kao lektor u državnoj štampariji.[3] Iako je često bio nezaposlen, radio je i na raznim drugim poslovima.[1] Jakšić je živio u Skadarskoj ulici gdje su živjeli istaknuti beogradski umjetnici, književnici, muzičari i glumci. Vlasti su ga progonile zbog njegovih liberalnih političkih stavova.[4] Umro je 1878. godine u ustanku protiv Turaka u Bosni i Hercegovini.

Jakšić je jedan od najpoznatijih predstavnika srpskog romantizma. Prema srpskom književnom kritičaru Jovanu Skerliću, na Jakšića su uglavnom uticali Sándor Petőfi i poezija lorda Byrona.

Književna djela

[uredi | uredi izvor]

Đura Jakšić napisao je četrdesetak kratkih priča, te tri cjelovečernje drame u stihovima čije teme su historijske:

  • Stanoje Glavaš (1878),
  • Seoba Srbalja (1864),
  • Jelisaveta kneginja crnogorska (1868), te nedovršeni roman Ratnici.

Također je pisao pjesme. Neke njegove pjesme smatraju se za najbolje pjesme srpske poezije iz 19. vijeka: Na Liparu,[5] Put u Gornjak i Mila, koja je posećena njegovoj prvoj ljubavi Mili, koju je namjeravao oženiti, ali nikad nije smogao hrabrosti da joj to saopšti.[6] Crtao je skice Mile, a jedna od tih skica je i njegova poznata slika Devojka u plavom.[6] Ostale značajne pjesme su Otadžbina, Veče i Ponoć. Jakšić je objavio kratke priče (Pripovetke), koje su objavljene posthumno u dva izdanja (1882-1883. i 1902) u Beogradu.[7] Kroz njih je izrazio vlastiti pesimizam i gorčinu zbog teških životnih udaraca i ljudi. Popularni motivi u Jakšićevim djelima su Kosovska bitka, mit o Kosovu, orlovi i srpska epska poezija.[8]

Slikarska djela

[uredi | uredi izvor]

Jakšić je naslikao oko 200 slika.[5] Na njega su ponajviše uticali Rembrandt, Diego Velázquez i Peter Paul Rubens. Jakšićeva djela variraju u kvaliteti, od remek-djela do poluprofesionalnih slika.[9] Prema Novaku Radoniću, najveći problem sa njegovim slikarstvom je nepravilna upotreba anatomije.[9] Njegova najcjenjenija slika je Devojka u plavom,[9] koja je korištena u promociji ponovnog otvaranja Narodnog muzeja Srbije.[10][11]

Sljedeće Jakšićeve slike dio su zbirke Narodnog muzeja Srbije u Beogradu:

  • Autoportret
  • Kosovo
  • Na straži
  • Ubistvo Karađorđa
  • Strahinja Ban
  • Knez Lazar Hrebeljanović
  • Devojka u plavom
  • Portret direktora Ćirića
  • Knjaz Milan Obrenović IV
  • Car Dušan
  • Nevesta Baja Pivljanina[2]

Nasljeđe

[uredi | uredi izvor]

Đura Jakšić uvršten je među 100 najznamenitijih Srba.[12] Njegova rodna kuća u Srpskoj Crnji koristi se kao Memorijalni muzej, te se u njoj održavaju večeri poezije.[13]

Jakšić je bio jedan od vođa srpskog romantizma, te ponajveći romantistički slikar u Srbiji, zajedno sa Novakom Radonićem.[1] Iako je napisao niz romantičnih drama, uglavnom je poznat po slikama i poeziji. Pisao je sonete, tekstove, rodoljubive pjesme, kao i cjelovite epove. Omiljeni motivi su mu priroda i patriotizam.[14]

Nagrada za najbolju knjigu poezije na srpskom jeziku nosi njegovo ime.[15]

Jakšić je bio i učitelj i profesor. Škole i fakulteti širom Srbije nose njegovo ime.[16][17][18][19][20][21]

Galerija

[uredi | uredi izvor]
  • Knez Lazar Hrebeljanović, 1857‒1859
    Knez Lazar Hrebeljanović, 1857‒1859
  • Devojka u plavom, 1856
    Devojka u plavom, 1856
  • Odmor posle boja, 1876
    Odmor posle boja, 1876
  • Autoportret, 1857‒1858
    Autoportret, 1857‒1858
  • Takovački ustanak, 1876‒1878
    Takovački ustanak, 1876‒1878
  • Crnogorac, 1875
    Crnogorac, 1875
  • Ustanak Crnogoraca, 1862
    Ustanak Crnogoraca, 1862

Reference

[uredi | uredi izvor]
  1. ^ a b c d e f g V. Mišić, Snežana (2017). Slikarstvo Đure Jakšića. Beogradski univerzitet.
  2. ^ a b Tasić, J: "Umetnik revolucionarnog doba". Dnevni list Danas
  3. ^ "Beogradske priče: Oproštaj od velikog Đure Jakšića". www.novosti.rs
  4. ^ "Đura Jakšić: Lutalica, buntovnik, revolucionar Arhivirano 19. 5. 2021. na Wayback Machine". prva.rs
  5. ^ a b "ЂУРА ЈАКШИЋ – УМЕТНИК И БУНТОВНИК". Културни центар Новог Сада
  6. ^ a b "Сликари и модели | Politikin Zabavnik". politikin-zabavnik.co.rs.
  7. ^ Марибор, IZUM-Институт информацијских знаности. "Приповетке. Књ. 1 :: COBISS+ Arhivirano 19. 5. 2021. na Wayback Machine". plus.sr.cobiss.net
  8. ^ "Kosovski mit u poeziji Đure Jakšića". scindeks.ceon.rs.
  9. ^ a b c Vrbaski, Milena. "Tumačenje ličnosti i dela Đure Jakšića, diplomski rad M. Vrbaški.doc".
  10. ^ Radio-televizija Srbije: "Izložba "Đura Jakšić između mita i stvarnosti" u Narodnom muzeju". www.rts.rs.
  11. ^ Milojković, M. ""DEVOJKA U PLAVOM" KOJA HODA Manekenka oživela čuveni portret Đure Jakšića". Blic.rs
  12. ^ Grupa autora. 100 najznamenitijih Srba. SANU. ISBN 86-82273-08-X.
  13. ^ Ђукић, Ђуро. "Поезија под липама". Politika Online
  14. ^ "Đura Jakšić: Portret razočaranog romantika i doživotnog rodoljuba". Dnevni list Danas
  15. ^ "Dragan Jovanović Danilov, dobitnik nagrade NB "Đura Jakšić" iz Srpske Crnje". Dnevni list Danas
  16. ^ "ОШ "Ђура Јакшић" - Раковица". osdjurajaksicrakovica.nasaskola.rs.
  17. ^ "ОШ"Ђура Јакшић" | Зрењанин"
  18. ^ "ОШ "Ђура Јакшић". ОШ „Ђура Јакшић" Ковин
  19. ^ "OS Djura Jaksic". www.osdjurajaksiczajecar.edu.rs.
  20. ^ "Osnovna skola "Djura Jaksic", Paracin". djurajaksic-paracin.edu.rs.
  21. ^ "Насловна - My website". www.osdjurajaksickg.edu.rs.