Айраг

Хадамал
Монгол үзэгээр
монгол кирилл. айраг
Боорсог, ааруул, айраг

Айраг — малай һүниие хүрэнгэлэн бүлэжэ эһэлһэн сагаан эдеэн[1] болоод ундан[2]. Гашуубтар эһэлһэн амтатай, сагаан үнгэтэй. Гүүнэй һүн, үнеэнэй һүгөөр хэдэг. Халха Монголшууд гүүнэй һүгөөр, Баруун Монголшууд гүүн, үнеэнэй һүгөөр айраг эһэлдэг. Үнеэнэй айрагые нэрэжэ шимын архи болон аарса гаргажа абадаг. Аарсые хатаан ааруул, хурууд хэдэг. Мүн үнеэнэй айрагые тодорхой хоримын дагуу бүлэжэ гаргажа абадаг нэгэн эдеэн бол шара тоһон юм.

Айраг — амһарта соо зорюута суглуулжа байлгаһан һүнэй ээдэмэгыень, бүриһэн тараг болон түүхэй һү һаба соо суглуулан эһээһэн гашуун бодос. Һабада hү гү, али тараг нэмэхэ бүреэ ойро зуура бүлэдэг байгаа. Гурба-дүрбэн хоногой үнгэрхэдэ, һабынгаа дүүрэхэдэнь, айрагаа бүлэдэг һэн.

Айраг бүлэхэ - айрагай һаба соо дүүрэжэ, хүсэд эһэһэн хойно бүлүүрээр тоһонойнь дээшээ хөөрэн гаратар худхаха. Айраг бүлэхынгөө урда тээ айрагаа томо тогоон соо хэжэ халаагаад, һөөргэнь һаба соо хэжэ, тоһонойнь дээшээ хөөрэтэр бүлэдэг байгаа. Тэрэнэй хоорондуур айраг халааһан тогоон соогоо хахирма халуун байлгажа, һабынгаа досоо хана шүүрээр шүүрдэн зайлажа байгаад бүлэдэг юм. Айрагаа бүлэжэ дүүргээд, тоһыень абаһан хойноо һабаяа дулаан юумээр орёогоод, үглөөдэрынь болотор орхидог һэн.[3]

Зүүлтэ

[Заһаха | үндэһэн бэшэгые заһабарилха]
  1. ↑ Монгол хэлний толь
  2. ↑ Монгол хэлний товч тайлбар толь
  3. ↑ Бабуев С.Д., Бальжинимаева Ц.Ц. (2004) Буряад зоной урданай hyyдал байдалай тайлбари толи. Улаан-Үдэ: «Бэлиг» хэблэл. 103 х.