Дэгэл

Дэгэл — Монголшуудай олон зуун жэлын турша үмдэжэ ерэһэн үндэһэнэй хубсаһан юм. Хүбэн, торго, дурдан гээд олон янзын бүһэ, даабуугаар хэдэг. Дэгэлые үдэгөө хото һуурин газарта баяр ёһололой үеэр лэ үмдэсгөөдэг болобош хүдөө илангаяа малшад үдэр тутам үмдэжэ хэрэглэдэг.

Буряад арадай заншалта хубсаһан бусад арадай хубсаһа хунарһаа хэл маягаараа, үндэһөөрөөшье онсо илгаатай юм. Амгалан ажана һууха гээшэ оршон тойрон байгаалиһаа дулдыдадаг ааб даа. Хүхэ номин тэнгэри хододоо байһай гэжэ ажалша малша арадта хүхэ үнгэ дурлагдадаг байһан. Эдир залуу үхибүүдтэ арбаад наһа хүрэтэрнь, һомон дэгэл оёжо үгэдэг заншалтай һэн. Арба гараһан басагадтаа таһалжа оёһон хүхэ үнгэтэй басаган дэгэл үмдэхүүлхэ. Хадамда гараһан басагад хоёр гэзэгэдээ туйба зүүжэ, хуняаһатай хамсытай һамган дэгэл уужатайгаар үмдэхэ ёһотой. Үндэр наһа наһалжа, һахил абахадаа, һөөргөө һомон дэгэлээ үмдэдэг һэн. Дэгэлэй үнгэшье хүрин боложо, задархай орхимжотой болохо заншалтай байгаа. Уһанай эзэн лусууд замаг шэнги ногоон үнгэдэ дуратай юм гэлсэхэ. Шара улаан үнгэ лама багшанарай хубсаһанда таарамжатай, хүрин үнгэ - наһатай зоной гэжэ тоологдодог һэн. Энэ гурим мүнөөшье сахигдадаг юм.