Анпал

А́нпал (шир.-желт. πρόβλημα) шуьйрачу маьӀнехь — Ӏамо деза йя дерзо деза чолхе теоретикан йя практикан гӀуллакх; Ӏилманехь — цхьаьна хиламах, объектах, процессах кхеторех дуьхь-дуьхьал лаьтта, вовшенца ца догӀу хьал, цунна оьшу адекватан теори; дахарехь анпалан формул кхета хала дац, «суна хаа, амма ца хаа муха», аьлчи а хаьа дан дезий, амма ца хаьа муха дан деза.

Анпал дӀайяккха ладаме ду и болх нийса хӀоттабар.

Анпал, я хета анпал, листа нийса ца хӀоттийна белхо, гена воккху боккъал а йолчу анпалах.^[1] Системологехь системан-кхолларан гӀуллакхан алгоритм йолало «Анпал» муьрера, цуьнан амалехь ю гӀуллакх дайтаран фактор.

Адаман анпалан духан оьшу анализ, мах хадор, ойла кхоллар, и дерзоран нийса некъ карабар талла а толлуш, зиерца тӀечӀагӀъяр.

Анпал коьртаниг олу цхьаьна кепара жоп доцу хаттарах (билгалъяьккхина тӀегӀа йоцуш). Анпал Ӏалашонах къаьста ерзоран билгало ца хиларца.

Классификаци

Системан тӀегӀанашца

• Адамаллин анапал (глобалан анапал)
  • дахаран дикалла — экологи, могашалла, дааран сурсаташ, энерги латтор (йовхо, серло, транспорт, кхин а).
  • хила тарло демографин къоьлла
  • хьаннаш хӀаллакъяр
  • зуламалла
  • дуьнене бодане хьажар
• мехкийн
  • кхача ца тоар (мацалла)
  • Ӏаламан ресурсаш (масала, хин) ца тоар
  • экономикин анпал (белхаметтиг ца тоаран анпал)
• регионийн
  • Россехь регионийн дакъа дотацеш тӀехь ю
• гӀаланийн
  • социалан-бахаман сферера анпал
  • хӀусаман-коммуналан бахаман сферехь
  • транспортан инфраструктура ярехь (некъаш дузар)
• кхолламийн (фирмаш)
  • сурсатийн хьашт охьадалар
• урамийн
  • тоьуш йоцу чекхвалийтаран таро
  • гӀуо хьал
• доьзалехь,
• адаман
  • белхаца анпал
  • хӀусамца
• адаман могашаллица.

Хьажа иштта

• Ӏалашо
• Ӏалашо кхочушъяр
• Хаттар

Билгалдахарш

1. Большая советская энциклопедия. — М.: Советская энциклопедия. 1970—1978.