Bayinnaung

Monumento ni Bayinnaung sa atubangan sa Nasodnong Museo sa Myanmar

Si Bayinnaung Kyawhtin Nawrahta (Binirmano: ဘုရင့်နောင် ကျော်ထင်နော်ရထာ  [bəjɪ̰ɴ nàʊɴ tɕɔ̀ tʰɪ̀ɴ nɔ̀jətʰà]; Thai: บุเรงนองกะยอดินนรธา, RTGS: Burengnong Kayodin Noratha; 16 Enero 1516 – 10 Oktubre 1581) hari sa Toungoo nga Dinastiya sa Birmania o Burma (Myanmar) gikan 1550 hangtod 1581. Diha sa iyang 31-ka-tuig ka paghari nga gitawag nga "kinadak-ang pagbutó og kusog sa tawo nga nakit-an sa Burma", gitukod ni Bayinnaung ang posibleng kinadak-ang imperyo sa kaagi sa Habagatang-Sidlakang Asya, nga naglakip og dakong bahin sa karong nasod sa Burma, ang Tsinong Shan nga mga estado, Lan Na, Lan Xang, Manipur ug Siam.

Bisag kon ilahado siya tungod sa iyang pagtukod og imperyo, ang kinadak-ang nabilin ni Bayinnaung mao ang iyang pag-integrar sa mga estadong Shan sa mga gingharian sa walog sa Irrawaddy. Katapos sa pagsakop sa mga estadong Shan sa 1557–1563, nagbutang ang hari og sistemang pagdumala nga gi-ibanan ang mga gahom sa mga herederong Shan nga saopha, ug gibag-o ang mga custom sa mga Shan nga misunod sa mga norm sa mga taga-kapatagan. Natanggal dire ang peligro sa mga pagsulong sa mga Shan ngadto sa Taas nga Burma, nga usa sa mga dugay na nga kalabotan sa Taas nga Burma gikan sa kataposan nga bahin sa ika-13 nga siglo. Ang polisiya niya sa mga Shan gisunod sa mga Birmanong hari hangtod sa kataposan nga kahulog gikan sa poder sa gingharian ngadto sa mga British sa 1885.

Bisag pa, wa'ay mahimo ni Bayinnaung nga sama ang polisya sa mga layong dapit sa iyang tibuok nga imperyo. Ang iyang imperyo usa ka tinipig nga mga kansang soberanong mga ginghari-an nga misunod sa iya nga Cakkavatti (malukpanon nga Ruler), ug dili sa Gingharian sa Toungoo. Sa matuod, ang Ava ug Siam mirebelde sa sulod sa duha ra ka tuig katapos sa iyang kamatayan. Pag 1599, tanang mga sakop nga mga estado mirebelde, ug ang Imperyong Toungoo tibuok nga nabungkag.

Si Bayinnaung ginahunahuna nga usa sa tulo ka mga bantogang hari sa Birmania, uban nila Anawrahta ug Alaungpaya. Pipila sa mga pinakaprominenteng lugar sa karong-adlawang Myanmar ginngalan sa iyang dungog. Ilahado usab siya sa Thailand nga Phra Chao Chana Sip Thit (พระเจ้าชนะสิบทิศ, "Madaogon sa Napulo ka Direksyon").

Mga pakisayran