بەڕائی کوڕی مالیک
بەرائی کوڕی مالیک (لە ساڵی ٢٠ی کۆچی کە دەکاتە ساڵی ٦٤١ ز کۆچی دوایی کردووە)یەکێک بوو لە ھاوەڵانی پێغەمبەر، شاھیدی ژمارەیەک لە فەتحەکانی پێغەمبەر محمد و فەتحەکانی عێراق و فارس بووە و لە فەتحی شووشتەر شەھید بوو، و برای ھاوەڵی ئەنەس کوڕی مالیکە، خوای گەورە لێیان ڕازی بێت.
ژیاننامە
[دەستکاری]بەرائی کوڕی مالیک کوڕی ئەلندەر کوڕی دمدم کوەی زەید کوڕی حەرام کوڕی جونداب کوڕی عامر کوڕی غانم سەر بە بەنی غەنم بن عەدی کوەی ئەلنەجارە کە یەکێکە لە ھۆزەکانی عەشیرەتی ئازادی خەزرەج.[١] برای بەندەی پێغەمبەر: ئەنەس کوڕی مالیک بۆ باوک و دایکی، دایکیان ئوم سلێم کچی میلھان. بەرائ یاوەری پێغەمبەر محمد بوو و لەگەڵیدا شاھیدی ئەو دیمەنانە بوو کە دوای ھەموو بەدر ھاتبوون، کاتێک شاھیدی بەیعەت بە دارەکە بوو؛ و پێغەمبەر فەرمووی: (پەروەردگارێکی پەرتەوازە و تۆزاوی گرینگی پێ نادات ئەگەر سوێند بە خودا بخوات، ئەوا ڕەوای بۆ دەھێنایەوە، لە نێویاندا بەرائی کوڕی مالیک ھەیە. ھەروەھا دەزانرا کە بەرائ دەنگێکی باشی ھەبووە، لە ھەندێک لە سەفەرەکانیدا ڕستەکانی پێغەمبەری دەوتەوە، تا ئەوکاتەی حەرام دەکرد.[٢]
دوای مردنی پێغەمبەر محمد بەرائی کوڕی مالیک بەشداری شەڕەکانی ڕیدەی کردو یەکێک بوو لە کلیلەکانی سەرکەوتنی موسڵمانان لە ڕۆژی یەمامە کاتێک سەختی بینی لە شەڕەکە دوای موسەیلیمە درۆزن و ئەوانەی لەگەڵیدا قەڵایان کرد لە باخەکەدا؛ و بەرائ لەو ڕۆژەدا ھەشتا و شتێک بریندار ببو، خالید کوڕی وەلید مانگێکی بۆ دانا بۆ ئەوەی برینەکانی چاک بکاتەوە. پاشان بەرائ بەشداری لە فەتحەکانی عێراق و فارسدا کرد، کە تێیدا ئازایەتی و ئازایەتییەکی زۆری لە جەنگەکەدا نیشان دا و خەلیفە عومەر کوڕی خەتتاب، خوای گەورە لێی ڕازی بێت، ترسی ئەوەی ھەبوو موسڵمانان لەناو بچن ئەگەر… فەرمانیان پێدا لە دژی ئەوان، مەترسییەکان پێش ئەوان دەبن.'' ئەوە بەباشی دەزانرا کە بەرائ سەد پیاوی ئازای لە دووبەرەکیدا کوشت. لە یەکێک لە شەڕەکانی ئەو فەتحانەدا، ئەو و ئەنەس کوڕی مەلیکی برای لە یەکێک لە قەڵا فارسەکان بوون کە گەمارۆیان دابوو، پاشان سەیری دەستی کرد و بینی گۆشتەکەی کەوتووەتە خوارەوە، و لەسەر ئێسکەکە ماوەتەوە.
و لە گەمارۆدانی شووشتەر لە ساڵی ٢٠ی کۆچی دا، موسڵمانان، دوای ئەوەی گەمارۆکە درێژکرایەوە، دەرەنجامێکیان دەرخست کە فەوجێک دەگاتە ناوەندی شارەکە، بۆیە ئەبو موسا عەشعەری، خوای گەورە لێی ڕازی بێت، بانگەوازیان کرد فەرماندەی سوپاکە، بەرائی کوڕی مالیک، بۆ کۆکردنەوەی گرووپێک کە لەگەڵیدا دەچوونە ناو فەوجەکە بۆ کردنەوەی قەڵاکە لە ناوەوە. بەرائ و موجزاع کوڕی ثور و ژمارەیەک پیاو داوای یارمەتییان کرد و توانیان بگەنە چاڵی شارەکە، و دەرگای قەڵاکە بکەنەوە، بەڵام بەرائ و مجفە لەسەر ئەوە شەھید بوون، و ئەلحورمەزان، فەرماندەی فارسەکان، لەو ڕۆژەدا کوشتی.[٣]
سەرچاوەکان
[دەستکاری]- ^ «إسلام ويب - سير أعلام النبلاء - الصحابة رضوان الله عليهم - البراء بن مالك- الجزء رقم1». islamweb.net (بە عەرەبی). لە ٣١ی تەممووزی ٢٠٢٢ ھێنراوە.
- ^ «إسلام ويب - سير أعلام النبلاء - الصحابة رضوان الله عليهم - البراء بن مالك- الجزء رقم1». islamweb.net (بە عەرەبی). لە ٣١ی تەممووزی ٢٠٢٢ ھێنراوە.
- ^ «د. عبدالواحید - Dr.Abdul Wahid - بەرائی كوڕی مالیك (رضي الله عنه) ناوی بەرائی كوڕی مالیكی كوڕی نەچرە، لە پشتیوانانە لە بەنی نەجار، برای ئەنەسی كوڕی مالیكە لە سەری باوكیەوە، برایەكی تریشی هەبوو بە ناوی شەریكی كوڕی سەمحا، دایكی ناوی سەمحایە. هەرچەندە بۆچونێك پێی وایە ئەنەس و بەرائی كوڕی مالیك دایكیشیان یەك بووە، بەڵام ئیبن حەجەر دەیسەلمێنێت تەنها لە سەری باوكەوە برا بوون. بەرائی كوڕی مالیك دەنگێكی خۆشی هەبوو و لە زۆر گەشتی پێغەمبەردا (صلى الله عليه وسلم) لەگەڵیدا دەچوو، هەروەها لە هەموو غەزاكاندا لەگەڵ پێغەمبەردا (صلى الله عليه وسلم) بەشداری كردووە جگە لە غەزای بەدر. پێغەمبەر (صلى الله عليه وسلم) ئاماژەی بەوە دابوو بەرائی كوڕی مالیك نزای گیرایە، بەراو تەواو تامەزرۆی جیهادی ڕێی خوا بوو، جارێك ئەنەس چوو بۆ لای بەراو و سەیری كرد شیعر دەڵێتەوە، ئەویش وتی براكەم شیعر دەڵێیتەوە لەكاتێكدا خوای گەورە لەبری شیعر چاكتری بۆ داناویت كە قورئانە؟ ئەویش وتی دەترسیت خوا لەناو جێگەدا بممرێنێ لەكاتێكدا بە تەنها نەوەدو نۆ بێباوەڕم كوشتووە جگە لەوەی لەگەڵ هاوەڵان بێباوەڕی ترم كوشتووە؟ بەرائی كوڕی مالیك دوای وەفاتی پێغەمبەریش (صلى الله عليه وسلم) ژیاو لە غەزای یەمامەشدا رۆڵێكی كارای گێڕا. لە جەنگی یەمامەدا موسڵمانان لەبەردەم باخێكدا كە بە دیوار دەورە درابوو گیریان خواردبوو، بەرائی كوڕی مالیك وتی هۆ موسڵمانان من بەرزبكەنەوە تا بچم بۆیان، ئەوەبوو بەرزیان كردەوەو بەسەر دیوارەكەدا سەركەوت و جەنگا تا دەرگاكەی كردەوەو موسڵمانان توانییان بچنە ناوەوە و سەربكەون‌و دواجاریش موسەیلەمە كوژرا. جۆری سەرخستنەكەشی ئەوەبوو كە خستیانە سەر تەختێك (قەڵغانێك) و بە رمەكان بەرزیان كردەوە تا فڕێیان دا بەودیودا و لەوێ هەستایەوەو كەوتە كوشتنی بێباوەڕان تا چوو دەرگاكەی كردەوە. خالیدی كوڕی وەلید لە جەنگی یەمامەدا بە بەرائی كوڕی مالیكی وت هەستە، ئەویش هەستا و وتی ئەی خەڵكی مەدینە ئەمرۆ بەس خوای گەورە وبەهەشتتان بۆ هەیە و بەتەما مەبن بگەڕێنەوە شارەكەتان، ئینجا هەڵمەتی برد و خەڵكیش كەوتنە شوێنی و دایان بەسەر خەڵكی یەمامەدا و سەركەوتن. بەڕاْ لەو جەنگەدا تووشی بوو بە تووشی كەسێكەوە كە پێی دەوترا گوێدرێژی یەمامە، چونكە زۆر زل و قەبە بوو، بەرائیش هێرشی بۆ برد و بە شمشێر دای لە هەردوو قاچی، كابراش لەسەر ئەژنۆ كەوت، ئینجا كوشتی، پاشان شمشێرەكەی خۆی هەڵگرت و بە شمشێرەكەی كابرا جەنگا تا شمشێرەكەی شكا. لە جەنگی یەمامەدا هێندە جەنگا تا نزیكەی هەشتاو ئەوەندە جار بریندار بوو، ئەوەبوو یەك مانگ لای خالیدی كوڕی وەلید بوو تا برینەكانی چاك بوونەوە. گەرموگوڕی و نەترسی بەرائی كوڕی مالیك لە ئاستێكدا بوو ئەمیری باوەرداران عومەری كوڕی خەگگاب نامەی نووسی و فەرمانی كرد بەرائی كوڕی مالیك نەكەنە سەركردەی سوپا، چونكە گوێی لێ نییەو بەردەوام پێشڕەوییان پێ دەكات. دواجار لە سەردەمی خیلافەتی عومەری كوڕی خەططابدا لە قەڵای توستور شەهید بووە. دەوترێت لە ساڵی بیستی كۆچی بووە، دەشوترێت بەڵكو لەپێش بیستی كۆچی بووە، یان دەوترێت لە ساڵی بیست و سێی كۆچیدا بووە، باس لەوەش دەكرێ هورمزان بەرائی كوڕی مالیكی شەهید كردووە. وك پێشتر باسمانكرد پێغەمبەر (صلى الله عليه وسلم) ئاماژەی بەوە دابوو ئەگەر بەرائی كوڕی مالیك سوێندی خوا بدات خوا سوێندەكەی ناخات، ئەوەبوو جارێ لە غەزایەكدا موسڵمانان بەدەست بێباوەڕانەوە گیرۆدە بوون، موسڵمانان وتیان ئەی بەرائی كوڕی مالیك پێغەمبەر (صلى الله عليه وسلم) ئاماژەی بەوە داوە ئەگەر سوێندی خوا بدەیت خوا سوێندەكەت ناخات دەی نزامان بۆ بكە، ئەویش وتی خوایە سوێندت دەدەم گەردنی ئەو بێباوەرانە بدەیتە دەستمان و دوای ئەوەش من بگەیەنیتەوە بە پێغەمبەرەكەت، ئەوەبوو خوای گەورە موسڵمانانی سەرخست، شەهیدیشی بەخشی بە بەرائی كوڕی مالیك. بەرائی كوڕی مالیك ژمارەیەكی زۆری دوژمنی ڕووبەڕوو كوشت، جگە لەوانەی لەگەڵ موسڵمانانی تردا بەشداری كوشتنیان بوو. | فەیسبووک». www.facebook.com. لە ٣١ی تەممووزی ٢٠٢٢ ھێنراوە.
