جەنگی جیھانیی سێیەم
جەنگی جیھانیی سێیەم یان سێیەمین جەنگی جیھانی ئاماژەیە بە ململانێیەکی جیھانی گریمانەکراو، لە دوای جەنگی جیھانیی یەکەم و جەنگی جیھانیی دووەمەوە ناونراوە. ئەم زاراوەیە ھەر لە ساڵی ١٩٤١ەوە بەکارھاتووە. ھەندێک بە شێوەیەکی سنووردار یان بچووکتر وەک شەڕی سارد یان شەڕی تیرۆر ئەم ناوە بەکار دەھێنن. لە بەرامبەردا ھەندێکی تر وا گریمانە دەکەن کە ململانێیەکی لەو شێوەیە ھەم لە ڕووی پانتایییەوە و ھەم لە ڕووی کاریگەرییە وێرانکەرەکانەوە شەڕە جیھانییەکانی پێشوو تێدەپەڕێنێت.[١]
بەھۆی پەرەپێدانی چەکی ناوکی لە پڕۆژەی مانھاتن، کە لە وێرانکارییەکانی ھێرۆشیما و ناگازاکی لە نزیک کۆتایی جەنگی جیھانی دووەم بەکارھێنران، و دواتر بەدەستھێنان و جێگیرکردنیان لەلایەن زۆرێک لە وڵاتانەوە، مەترسی ئەگەری بەکارھێنانی چەکی ئەتۆمی دەبێتە ھۆی دروستبوونی لەناوبردنی بەکۆمەڵ و بەربڵاوی شارستانیەتی و ژیانی زەوی. یەکێکی دیکە لە نیگەرانییە سەرەکییەکان ئەوەیە کە شەڕی بیۆلۆژیک دەتوانێت ببێتە ھۆی قوربانیدانی گەورەی گەلانی جیھان؛ دەکرێ بە ئەنقەست یان بەبێ ئاگاداری ڕووبدات.
پێش دەستپێکردنی جەنگی جیھانی دووەم لە ساڵی ١٩٣٩، لە جەنگی جیھانی یەکەم (١٩١٤–١٩١٨) باوەڕ وابوو کە «جەنگی کۆتاییھێنانە بە ھەموو جەنگەکان». لەلایەن خەڵکەوە پێیان وابوو کە جارێکی دیکە ناتوانرێت ململانێیەکی جیھانی بەو قەبارە گەورەیە ڕووبدات. لە ماوەی نێوان جەنگەکاندا، جەنگی جیھانی یەکەم بە شێوەیەکی گشتی بە سادەیی بە «جەنگی گەورە» ناودەبرا. سەرھەڵدانی جەنگی جیھانی دووەم ئەو باوەڕەی پووچەڵکردەوە.[٢]
پلانە سەربازییەکان
[دەستکاری]ستراتیژیستە سەربازییەکان، یاری و کایە جەنگییەکانیان بەکارھێناوە بۆ خۆئامادەکردن بۆ سیناریۆی جەنگی جۆراوجۆر و دیاریکردنی گونجاوترین ستراتیژییەکان. بەھەمان شێوە یارییە جەنگییەکان بۆ جەنگی جیھانیی یەکەم و جەنگی جیھانیی دووەم بەکاردەھێنران.[٣]
بەکارھێنانی درێژخایەنی ئەم زاراوەیە
[دەستکاری]جەنگی سارد
[دەستکاری]
لەگەڵ پەرەسەندنی پەیوەندییەکانی سۆڤیەت و ئەمریکا لە دوای جەنگی جیھانیی دووەم، ترسی ئەوەی کە گرژییەکان بەرەو جەنگی جیھانی گەورەتر ببرێت، ھەمیشە لە ئارادا بوو. ڕاپرسییەکی گالۆپ لە کانوونی دووەمی ساڵی ١٩٥٠دا دەریدەخات کە زیاتر لە نیوەی ئەمریکییەکان بیریان لە جەنگی جیھانیی سێیەم کردووەتەوە لەوکاتەدا.
شەڕی تیرۆر
[دەستکاری]
«شەڕی تیرۆر» کە بە ھێرشەکانی ١١ی ئەیلوول دەستی پێکرد، لەلایەن ھەندێکەوە بانگەشەی ئەوە کراوە کە جەنگی جیھانی سێیەمە.[٤]
شەڕی دژی دەوڵەتی ئیسلامی
[دەستکاری]لە ١ی شوباتی ٢٠١٥، ئیبراھیم جەعفەری، وەزیری دەرەوەی عێراق ڕای گەیاند، شەڕی دژی دەوڵەتی ئیسلامی بە شێوەیەکی کاریگەر «جەنگی جیھانیی سێیەمە». بەھۆی ئامانجەکانی دەوڵەتی ئیسلامی بۆ خەلافەتێکی جیھانی، و سەرکەوتنەکانی لە بڵاوکردنەوەی ململانێکان بۆ وڵاتانی دەرەوەی ناوچەی شام. لە وەڵامی ھێرشەکانی تشرینی دووەمی ٢٠١٥ی پاریس، پاشای ئوردن، عەبدوڵڵای دووەم ڕای گەیاند «ئێمە ڕووبەڕووی جەنگی جیھانی سێیەم دەبینەوە [لە چوارچێوەی ئیسلامدا]».[٥]
ئەمانەش ببینە
[دەستکاری]سەرچاوەکان
[دەستکاری]- ^ The New Quotable Einstein. Alice Calaprice (2005), p. 173.
- ^ Safire، William (٢٠٠٨). Safire's Political Dictionary. Oxford University Press US. لاپەڕە ٧٩٢–٣. ژپنک ٩٧٨-٠-١٩-٥٣٤٣٣٤-٢. لە ٩ی تەممووزی ٢٠٢١ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٤ی ئابی ٢٠١٠ ھێنراوە.
- ^ Caffrey، Matthew B. (2019). On wargaming: how wargames have shaped history and how they may shape the future. Naval War College. Press, Naval War College. Center for Naval Warfare Studies. Newport, Rhode Island. ژپنک ٩٧٨-١-٩٣٥٣٥٢-٦٥-٥. OCLC ١٠٨٣٦٩٩٧٩٥. لە ٣ی ئایاری ٢٠٢٢ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ٣٠ی نیسانی ٢٠٢٢ ھێنراوە.
{{cite book}}: ڕاگرتنی شێوازی سەرچاوەی ١: location missing publisher (بەستەر) - ^ Micallef، Joseph V. (٢٤ی کانوونی دووەمی ٢٠١٧). «Are We Already Fighting World War III?». Military.com. لە ١٦ی نیسانی ٢٠١٧ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ١٥ی نیسانی ٢٠١٧ ھێنراوە.
- ^ «Jordan's King Abdullah: We are facing a Third World War». The Jerusalem Post. ١٧ی تشرینی دووەمی ٢٠١٥. لە ڕەسەنەکە لە ١٤ی شوباتی ٢٠١٦ ئەرشیڤ کراوە. لە ١٧ی شوباتی ٢٠١٦ ھێنراوە.
دەروازەی شەڕ
دەروازەی وڵاتەکان
دەروازەی ئەمریکای باکوور
دەروازەی ئەورووپا
دەروازەی ئاسیا
دەروازەی سیاسەت
