ناسیۆنالیزمی بەلۆچی
ناسیۆنالیزمی بەلۆچی (بە بەلۆچی: بلۏچی ڕاجدۏستی؛ ئوردو: بلوچ قوم پرستی؛ فارسی: ناسیونالیسم بلوچ) ئایدۆلۆژیایەکە کە جەخت لەوە دەکاتەوە ھەموو گرووپەکانی گەلی بەلوچ لە پاکستان و ئێران و ئەفغانستان گرووپێکی جیاوازی نەتەوەییی یەکگرتوو پێکدەھێنن. سەرچاوەی ناسیۆنالیزم لە بەلۆچستان لەگەڵ یاخیبوونی ڕێکخراوە چەکدارییە جیاوازەکانی بەلۆچ سەرھەڵدەدات، کە دەگەڕێتەوە بۆ سەردەمی دابەشبوونی ھیندستانی بەریتانیا و دواتر سەربەخۆیی پاکستان، ئەمەش بە تەواوەتی کاتێکە کە کەلات[ئ] چووە نێو وڵاتی نوێی پاکستانەوە.[١][٢]
ڕەگەزی بەلۆچ و ناسیۆنالیزم
[دەستکاری]ناسیۆنالیزمی بەلۆچ زیاتر لە ناوچەکانی باشوور و ڕۆژھەڵاتی بەلۆچستاندا بوونی ھەبووە.
داواکارییەکانی بزووتنەوە ناسیۆنالیستییە بەلۆچییەکان لە مافە کولتووری و ئابووری و سیاسییە گەورەکانەوە دەستی پێکردووە تا دەگاتە ئۆتۆنۆمیی سیاسی و جیابوونەوەی تەواوەتی خاکی بەلۆچەکان و دروستکردنی دەوڵەتێکی سەربەخۆی بەلۆچستان. جووڵانەوەکە دنیاگەرایە و زۆر لەژێر کاریگەری ئایدیۆلۆژیای مارکسیستی چەپدایە، وەک ھاوتاکانی دیکەی لە بەشەکانی تری پاکستان.[٣]
جووڵانەوەی ناسیۆنالیزمی بەلۆچ ئاماژە بەوە دەکات کە پشتیوانییەکی بەرچاو لە ڕەوەندی بەلۆچ دەکرێت لەلایەن وڵاتانی عومان، میرنشینە یەکگرتووە عەرەبییەکان، سوید، نەرویژ و وڵاتانی دیکە. پاکستان چەندین جار بانگەشەی ئەوەی کردووە کە ناسیۆنالیستە بەلۆچەکان لە ھیندستانەوە پارە وەردەگرن و سەرچاوەی داراییان ئەو وڵاتەیە،[٤] ھەرچەندە ئەم تۆمەتانە لەلایەن ھیندستانەوە ڕەتکراونەتەوە.[٥] بە ھەمان شێوە ئەفغانستان دانی بەوەدا ناوە کە پاڵپشتییەکی شاراوەی بۆ چەکدارە ناسیۆنالیستە بەلۆچەکان کردووە. لە ساڵانی شەست و حەفتاکانی سەدەی ڕابردوودا بۆ یەکەمجار کۆماری ئەفغانستان پەناگەیەکی بۆ چەکدارانی بەلۆچ دابین کرد. کۆماری ئەفغانستان کەمپی مەشقی لە قەندەھار دامەزراند بۆ ڕاھێنان بە چەکدارە بەلۆچەکان و ھەروەھا دابینکردنی چەک و تەقەمەنی بۆیان.[٦][٧][٨]
ئەمانەش ببینە
[دەستکاری]تێبینییەکان
[دەستکاری]- ^ گەورەترین شانشینی شازادەی بەلۆچ
سەرچاوەکان
[دەستکاری]- ^ The Genesis of Baloch Nationalism: Politics and Ethnicity in Pakistan, 1947–1977. Taylor & Francis. 2018. ISBN 978-1-351-02068-8.
- ^ Harrison، Selig S. (1980). «Baluch Nationalism and Superpower Rivalry». International Security. 5 (3): 152–163. doi:10.2307/2538424. ISSN 0162-2889.
- ^ Khan، Adeel (2003-06). «Baloch Ethnic Nationalism in Pakistan: From Guerrilla War to Nowhere?». Asian Ethnicity (بە ئینگلیزی). 4 (2): 281–293. doi:10.1080/14631360301655. ISSN 1463-1369.
{{cite journal}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە:|date=(یارمەتی) - ^ «India supporting Baluchistan violence: Pak». Rediff (بە ئینگلیزی). لە ١٩ی کانوونی دووەمی ٢٠٢٤ ھێنراوە.[بەستەری مردوو]
- ^ «US bails out India from Balochistan wrangle». The Times of India. 2009-07-31. ISSN 0971-8257. لە 2024-01-19 ھێنراوە.
- ^ https://carnegieendowment.org/2013/04/11/balochistan-state-versus-nation-pub-51488
- ^ Sirrs، Owen L. (2016-07-01). Pakistan's Inter-Services Intelligence Directorate: Covert Action and Internal Operations (بە ئینگلیزی). Routledge. ISBN 978-1-317-19608-2.
- ^ Newton، Michael (2014-04-17). Famous Assassinations in World History: An Encyclopedia [2 volumes] (بە ئینگلیزی). ABC-CLIO. ISBN 978-1-61069-286-1.
