یەکێتی سۆڤیەتی پێشوو

دەوڵەتانی دوای سۆڤیەت بە ڕیزبەندی ئەلفوبێ: 1.  ئەرمەنستان • 2.  ئازەربایجان • 3.  بیلاڕووس • 4.  ئیستۆنیا • 5.  گورجستان • 6.  کازاخستان • 7.  قرغیزستان • 8.  لاتڤیا • 9.  لیتوانیا • 10.  مۆلدۆڤا • 11.  ڕووسیا • 12.  تاجیکستان • 13.  تورکمانستان • 14.  ئوکراینا • 15.  ئۆزبەکستان

دەوڵەتەکانی دوای سۆڤیەت کە بە یەکێتی سۆڤیەتی پێشوو (FSU) ناسراوە،[١] کۆمارەکانی پێشووی سۆڤیەت و لە ڕووسیا وەک نزیک لە دەرەوەی وڵات ، ئەو ١٥ دەوڵەتە سەروەرەکانن کە کۆمارەکانی یەکێتی بوون لە یەکێتی سۆڤیەت، کە لە یەکێتی سۆڤیەت سەریهەڵدا و سەریهەڵدایەوە دوای هەڵوەشاندنەوە لە ساڵی ١٩٩١. ڕووسیادیفاکتۆ سەرەکییە کە لە ئاستی نێودەوڵەتیدا دانپێدانراوە دەوڵەتی جێنشین بۆ یەکێتی سۆڤیەت دوای جەنگی سارد. ئۆکرانیا بەپێی یاسا، ئیدیعای کردووە کە جێنشینی دەوڵەتی هەردوو جه‌نگی ئۆکرانیا و یەکێتی سۆڤیەت کە لە ژێر ناکۆکیدا ماونەتەوە لەسەر ئەو ناوچانەی کە پێشتر خاوەندارێتی سۆڤیەت بوون.e لەسەر ئەو ناوچانەی پێشتر خاوەندارێتی سۆڤیەت بوون.[٢][٣][٤] سێ دەوڵەتی باڵتیک – ئیستۆنیا، لاتڤیا، و لیتوانیا – یەکەم کەس بوون کە سەربەخۆیی خۆیان لە یەکێتی سۆڤیەت ڕاگەیاند، لە نێوان مانگی ئازار و ئایاری ١٩٩٠. ئەوان ئیدیعای بەردەوامی لە دەوڵەتە ڕەسەنەکان کە پێشتر هەبوون تا لکاندنی لەلایەن یەکێتی سۆڤیەت لە ساڵی ١٩٤٠.[٥][٦] 12 کۆمارەکەی دیکە هەموویان دوای... هەر ١٢ کۆمارە پەیوەندییان بە کۆمۆنوێڵتی دەوڵەتە سەربەخۆکان (CIS) و زۆربەی ١٢ کۆمارەکە پەیوەست بوون بە ڕێکخراوی پەیمانی ئاسایشی بەکۆمەڵ (CSTO). بەڵام دەوڵەتانی باڵتیک سەرنجیان لەسەر ئەندامێتی یەکێتی ئەوروپا (یەکێتی ئەوروپا) و ناتۆ بوو.[٧] کاربەدەستانی یەکێتیی ئەورووپا گرنگیی ڕێککەوتنی پەیوەندییەکانی نێوان یەکێتیی ئەورووپا و دەوڵەتانی دوای سۆڤیەتیان بە ڕوونی ڕاگەیاندووە.[٨][٩]زۆرێک لە دەوڵەتەکانی ناکۆک بە پلەی جیاوازی دانپێدانان لە ناو خاکی یەکێتی سۆڤیەتی پێشوودا بوونیان هەیە. ئەمانە بریتین لە ترانسنیستریا لە ڕۆژهەڵاتی مۆڵدۆڤا، ئەبخازیا و باشووری ئۆسێتیا لە باکووری جۆرجیا و ئارتساخ لە باشووری ڕۆژئاوای ئازەربایجان . لە ساڵی ٢٠١٤ەوە کۆماری گەلی دۆنێتسک و کۆماری گەلی لوهانسک لە ڕۆژهەڵاتی دووری ئۆکرانیا ئیدیعای سەربەخۆیی خۆیان کردووە. هەموو ئەم دەوڵەتە دانپێدانەنراوانە جگە لە ئارتساخ پشت بە پشتیوانی چەکداری ڕووسیا و دارایی یارمەتییەکان دەبەستن. ئارتساخ بەشێکە لە ئەرمینیا لە ئاستی دیفاکتۆ، کە هەروەها هاوکاری نزیک لەگەڵ ڕووسیا دەپارێزێت. پێش لکاندنی لەلایەن ڕووسیا لە مانگی ئازاری ٢٠١٤ کە لەلایەن زۆربەی وڵاتانەوە دانپێدانانی نەکرا، کریمیا بە ماوەیەکی کورت خۆی وەک دەوڵەتێکی سەربەخۆ ڕاگەیاند.[١٠]

سه‌رچاوه‌کان

[دەستکاری]

سەرچاوەکان

[دەستکاری]
  1. ^ «Managing Conflict in the Former Soviet Union: Russian and American Perspectives». harvard.edu. ٣٠ی تشرینی یەکەمی ١٩٩٧. لە ڕەسەنەکە لە ٣ی ئازاری ٢٠١٦ ئەرشیڤ کراوە. لە ٢ی کانوونی یەکەمی ٢٠١٥ ھێنراوە. ٣ی ئازاری ٢٠١٦ لە وەیبەک مەشین، ئەرشیڤ کراوە.
  2. ^ On Legal Succession of Ukraine, Articles 7 and 8.
  3. ^ «Про правонаступництво України». Zakon.rada.gov.ua. لە ٢١ی شوباتی ٢٠٢٢ ھێنراوە.
  4. ^ «Раздел СССР. РФ обсудит нулевой вариант долгов СССР, если Украина компенсирует $20 млрд долга‏». Korrespondent.net.
  5. ^ Van Elsuwege، Peter (2008). From Soviet Republics to Eu Member States: A Legal and Political Assessment of the Baltic States' Accession to the EU. Studies in EU External Relations. Vol. 1. BRILL. p. xxii. ISBN 9789004169456.
  6. ^ Smith، David James (2001). Estonia. Routledge. p. 20. ISBN 978-0-415-26728-1.
  7. ^ Lane، David (December 2007). «Post-Communist States and the European Union». Journal of Communist Studies and Transition Politics (بە ئینگلیزی). 23 (4): 461–477. doi:10.1080/13523270701674558. ISSN 1352-3279.
  8. ^ «Post-Soviet States Between Russia and the EU: Reviving Geopolitical Competition? A Dual Perspective» (PDF). Connections. 13 (1): 41–52. 2013. doi:10.11610/Connections.13.1.03. JSTOR 26326349 – via JSTOR.
  9. ^ Jozwiak، Rikard (2019-04-05). «EU, Ex-Soviet Republics To Extend Partnership Beyond 2020» (بە ئینگلیزی). Radio Free Europe/Radio Liberty. لە 2021-08-10 ھێنراوە.
  10. ^ «Crimea declares independence». The Boston Globe (بە ئینگلیزیی ئەمەریکایی). Associated Press. 2014-03-17. لە 2021-08-10 ھێنراوە.