Stefan Wyszyński

Hewòtny artikel òstôł napisóny przez òsobã jakô nie znaje perfektno kaszëbsczégò. Jãzëkòwô pòprôwnosc negò artikla wëmôgô werifikacëji.

Sztefan Wyszyńsczi Ùrodzył sã 3 zélnika 1901 w Zuzeli, pòlsczi dëchòwny, zwóny Prymasem Tësąclëca, primas Pòlsczi. Pòsmiertné òznaczóny Òrderã Òrla Biłégò.Ùmarł 28 môja 1981 w Warszawie.

Żëcë

Dzëctwò i młodosc

Sztefan Wyszyńsczi na swiôt przëszedł 3 zélnika 1901 w Zuzeli nad Bùgã jakò drëdżé dzeckò Stanisława (òrganistë lokalnégò kòscoła) i Juliannë Wyszyńsczich. W 1910 rodzëzna przeniosła sã do Andrzejewa, gdze ùmarła mëmka. W lëtach 1912–1915 był szkòłewnikã Gimnazjum im. Wòjcecha Górsczégò w Warszawie. Òb pierszą swiatową wòjnã (1915–1917) Wyszyñsczi ùcził sã w I Òglowokształcącym Liceùm im. Tadeusza Kòscusczi w Łomżë. W latach 1917–1920 chòdzył do włocławsczégò liceùm im. Piusa X (Niższe Seminarium Duchowne). W latach 1920–1924 był klerikã Wëższégò Dëchòwnégò Seminarium we Włocławkù.

Prezbiter

Sakrameńt Swiãcéń przyjął 3 zélnika 1924 (w dzéń ùrodzén) we Włocławku (włocławskiej bazylice katedralnej) z rąk biskupa Wòjcecha Òwczarka. W latach 1925–1929 sztuderował Wydział Prawa, Prawa Kanonicznego i Administracji Katolecczégò Ùniwersytetu Lubelsczégò Jana Pawła II oraz Wydział Prawa i Nauk Ekonomiczno-Społecznych, chtërën ùkończéł doktoratã na temat Prawa rodzëzny, Kòsceła i państwa do szkòły. 1931 był wikariuszem w parafii Świętej Rodziny w Przedczu. Od 1932 pełnił òbòwązczi jakno redaktór naczelnégò cządznika włocławskiego „Ateneum Kapłańsczi”. Jednakô prowadzéł chrzescijańsczi ùniwersytet robòtniczy i dzałalnosc spòłeczno-òswiatową w chrzescijańsczich związkach zawodowych. Był pierwszém kapelanam i dzałaczam powołanego w 1937 Stronnictwa Pracy. Po wybuchu II swiatowô wòjny z polecenia biskupa Michała Kozala ùrywał sã przed Gestapo we wsë Stanisławka w wòjewòdztwie lùbelsczim. W òkrese pòwstania warszawsczégò pod pseudonimam „Radwan III” był kapelanëm Karno [AK Kampinos], dzałajãcej m.in. w Laskach, oraz bólecã powstańsczégò.

Biskup lubelsczi

Pò zakòńczeni wòjny wrócéł do [Włocławka], gdze reòrganizowôł seminarium dëchòwne i pełnił òbòwiązczi rektóra. 4 strëmiannika 1946 òstôł mianowóny biskupã diecezjalnym, lubelsczi diecezji. Swiãcenié biskupie òtrzymoôł z rąk kardynała Augusta Hlonda, prymasa Pòlsczi.

W swòim herbie biskùpim ùmiescył słowa „Soli Deo” (Samemu Bògù). Służba Bògù samemu przez Marijã z Nazaretu bëła widoczna w jégò całém żëcu. Wiãzenné zapisczi zawierają pewną syntezę jegò maryjnosce, chtërej pòczątk je w czasach dzectwa i młodzëznë: „Wcześnie – napisôł – stracełem rodzeną memkã, chtera miôła szczególne nabòżéństô do Obraza Matczi Bòskiej Òstrobramskiej, dokąd jezdzôła z pielgrzémkã, jeszczé z Zuzeli. Mój ojc natomiast cągnął zawsze na [Jasną Górã]. Czésc Matczi Bòżej w dodómòwim żëcu bëła baro rozwiniętô. Czãsto gôdele razã różanc w wieczôrnych gòdzënach”.

Prymas Pòlsczi

Pò smierce prymasa Aùgusta Hlonda w 1948, gdy nôpòważniszé kandydat na jegò nastãpcã [biskup łomżyńsczi] zginął w wypadku samochodowym, Wyszyńsczi niespòdzajno òstôł mianowóny arcybiskupã metropolitã gnieźnieńsczim i biskupã warszawsczim oraz Prëmasã Polsczi. 12 stëcznika 1953 na konsystorzu w Rzymie òstôł nominowóny przez papieża Piusa XII kardinłem, członkiem kolegium kardynalsczégò]]. Brał ùdzél w szterëch konklawe: 1958, 1963|1963 niespòdzajno w zélniku 1978. W 1958, czëde òddano na niegò czile felowanów, i w 1963 béł przedstôwcã Pòrenkòwi Europy.

Béł inicjatorã zawarcia 14 gromicznika 1950 pòrozumienié z władzama komunistycznymi. Wyszyńsczi béł pierwszi w historëjò Kòscioła katolicczégò hierarchą, jaczi zdecydowôł sã na ùkłady z państwem rządzonym przez kòmunistów. Na wiesc ò jegò pòdpisaniu papież Pius XII, prowadzący pòlitykę antykòmunistycznã, miôł zagrozéc cofnięciem ùznania Wyszyńskiemu. W zamian za zagwarantowanié ùczenié religijò w szkòłach i funkcjonowanié Katolëcësczégò Ùniwersytetu Lubelsczégò pòlsczi Kòscół ùznôł miedzã Zem Dostaniéch Nazôd Pòlsczi Ludowej ^[1]. Béł przetrzymywòny w katolicczich klasztôrach z sostrą zakònną [Marią Leonią Graczyk] i ksãdzem Stanisławem Skorodeckim.

Związk z Jasnã Górã i Jasnogórsczé Sluby Narodu Pòlsczégò

Izolowòny w klasztorze Zgromadzenie Sostrów Najswiãtszej Rodzëzny z Nazaretu w [Komańczy] nie chcëł pisac tekstu żeńbów. Do ich pòwstanié przyczyniła sã Maria ÒkÒńska, dając za przykład sw. Pawła, piszącégò lëst do wiernych z więzienia. W kuńcu 16 môja 1956 napisôł tekst slubów nôrodnych, jaczi miałë bëc òdnowieniém królewsczich slubów lwowskich Jana Kazimierza w ich trzechsetną rocznicę. 26 zélnika 1956 pielgrzymom zebranym na [Jasny Górzë] òdczytôł je bp Michał Klepacz, pełniący òbòwiązczi przewodniczącégò Episkopatu Pòlsczi.

Chòrosc i smierc

W połowie strëmiannika 1981 u Wyszyńsczéegò rozpoznano nowotworową chòrosc. Mimo starań lékôrzy nie dało sã zahamòwac jej rozòju. 16 môja 1981 prymas przyjôł sakrameńt namaszczenié chòrych. Pò przyjęciu sakrameńtu zwrócéł sã do zebranych przy wërë, pònawizc m.in.do zamachu na życie papieża Jana Pawła II, chtëren miéł môl 13 mója: „Òpasowóm, że powinienem dzelic dolę Òjca Swiãtégô, jaczi wprôwdze pòzdnô, ale włãcziéł sã w mòje cerpienié”^[2].

22 mòja 1981 slédny rôz wystãpił publicznie, òdemkliwając òbrady Rady Głównej Episkopatu Polski. Ùmurł szesc dni pòzny, w czwiôstk 28 môja, w ùroczystosc Wniebowstąpienia Pańskiego. W òficjalnym kòmunikace Rady Głównej Episkopatu Polski pòdôno, że przyczynã smierce béł „rozsany proces nowòtworowi jamy brzusznej ò wybitnej złosliwosci i chùtkòm postãpie”. 28 môja wieczorã przeniesono cało zmarłégù z Domu Arcybiskupów Warszawskich do kościoła seminaryjnego Wniebowzięcia NMP i św. Józefa Oblubieńca, gdze nastãpnié òdprawióna òstała msza żałobna pòd przewodnictwem kard. Macharskiego.

Ùroczystosce pògrzebòwe

Pògrzeb prymasa, zwóny także królewsczim, zgromadzéł w stolece tësące lëdze.

Ùpamiãtnienié

1 rujana 1999 przekształcóno warszawską Akademię Teologii Katolickiej w Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego.

W 2000 na ekrany kin wszedł pòlsczi film Prymas. Trzy lata z tysiąca, òpówiadający ò ùwiãzenié Wyszyńsczégò przez władze PRL.

W Zuzeli funkcjonuje mùzeum pòswiãconé jegò pamiãcé.

Proces beatyfikacyjny

29 môja 1989 z inicjatywy papieża Jana Pawła II rozpòczãł sã jegò proces beatyfikacyjny. Òdtądka przysługiwał mu titél słùgi Bòżégò.

1. Porozumienie zawarte między przedstawicielami Rządu Rzeczypospolitej Polskiej i Episkopatu Polski. nonpossumus.pl. [dostęp 2011-11-17].
2. Prymas Polski po przyjęciu sakramentu chorych do zebranych przy łóżku w dniu 16 V 1981, [w:] Ostatnia droga Prymasa Tysiąclecia Stefana Kardynała Wyszyńskiego. Teka dokumentalna, Warszawa 1982, s. 7.