Куба иккĕлетесси

Куба иккĕлетесси

Куба иккĕлетесси

Куба иккĕлетесси — Антика тапхăрĕнченех килекен классикăлла тĕллевчĕксенчен пĕри, вăл тӳрĕшкепе циркуль тата вĕсем çеç пулăшнипе панă кубран калăпăшĕпе шăп та та шай икĕ хут пысăкраххине тумаллине пĕлтерет^[1].

Тĕллевчĕке шутлама хăтланнă паллă çынсем

• Гиппократ Хиоссем (пирĕн эрăчченхи V ĕмĕр)
• Архит Тарентсем (пирĕн эрăчченхи IV ĕмĕо пуçламăшĕ)
• Платон (пирĕн эрăчченхи IV ĕмĕрĕн пĕрремĕш çурри).
• Менехм (пирĕн эрăчченхи IV ĕмĕрĕн варри).
• Эратосфен (пирĕн эрăчченхи III ĕмĕр) .
• Никомед (математик) (пирĕн эрăчченхи II ĕмĕр).
• Аполлоний Пергсем, Филон Византийсем тата Герон Александриясем.
• Диокл (математик), Папп Александриясем тата Спор Никейсем.

Хăйсен шутлавĕсене çавăн пекех Виет, Декарт, Грегуар де Сен-Венсан, Гюйгенс, Ньютон сĕннĕ.

Тупсăм

Тĕллевчĕкĕн умсăлтавĕ ${\displaystyle x^{3}=2a^{3}}$ йышши танлăха шутламаллине пĕлтерет. Унăн шутлавĕ ${\displaystyle x=a{\sqrt[{3}]{2}}}$ пек пулать. Çапла вара, пĕтĕм ыйту ${\displaystyle {\sqrt[{3}]{2}}}$ тăршшĕ татăка тÿрешке тата циркуль пулăшнипе тăвассинче. 1837-мĕш çулта Пьер Ванцель ку тĕллевчĕкĕн шутлавĕ çуккине кăтартса (ĕнентерсе) панă. Эппин, шутлав çукки тĕллевчĕкĕн тупсăмĕ пулать.

Вуламалли

• Белозеров С. Е. Пять знаменитых задач древности. История и современная теория. — Ростов: изд-во Ростовского университета, 1975. — 320 с.
• Глейзер Г. И. История математики в школе. — М.: Просвещение, 1964. — С. 324-325.
• Прасолов В. В. Три классические задачи на построение. Удвоение куба, трисекция угла, квадратура круга. — М.: Наука, 1992. — 80 с. — (Популярные лекции по математике, выпуск 62).
• Чистяков В. Д. Три знаменитые задачи древности. — М.: Гос. уч.-пед. изд-во Министерства просвещения РСФСР, 1963. — С. 8—28. — 96 с..
• Щетников А. И. Как были найдены некоторые решения трёх классических задач древности? // Математическое образование. — 2008. — № 4 (48). — С. 3—15.
• Щетников А. И. Как были найдены некоторые решения задачи об удвоении куба? Историко-математические исследования, № 15 (50), 2014, С. 65—78.

Асăрхавсем

1. Удвоение куба // Большая советская энциклопедия / В. А. Введенский. — 2-е издание. — Большая советская энциклопедия, 1956. — Т. 43. — С. 648. — 300 000 экз.