Arbrawf Milgram

Cyfres o arbrofion seicoleg gymdeithasol a gynhaliwyd gan Stanley Milgram, seicolegydd ym Mhrifysgol Yale, yn y chwedegau cynnar oedd arbrawf Milgram ar ufudd-dod i ffigurau awdurdod. Roedd yn mesur parodrwydd y cyfranogwyr, sef dynion o ystod amrywiol o alwedigaethau gyda lefelau amrywiol o addysg, i ufuddhau i ffigur awdurdod a oedd yn eu cyfarwyddo i gyflawni gweithredoedd a oedd yn gwrthdaro â'u cydwybod bersonol. Arweiniwyd y cyfranogwyr i gredu eu bod yn cynorthwyo gydag arbrawf gwahanol, lle roedd rhaid iddynt roi siociau trydan i "ddysgwr". Cynyddodd cryfder y siociau trydan ffug hyn yn raddol i lefelau a fyddai wedi bod yn angheuol pe baent wedi bod yn real.[1][2]

Canfu'r arbrawf, yn annisgwyl, y byddai cyfran uchel iawn o ddynion yn ufuddhau i'r cyfarwyddiadau, er yn anfoddog. Disgrifiodd Milgram ei ymchwil mewn erthygl yn 1963 yn y Journal of Abnormal and Social Psychology [3] a thrafododd ei ganfyddiadau yn fanylach yn ei lyfr a gyhoeddwyd yn 1974, Obedience to Authority: An Experimental View . [4]

Dechreuodd yr arbrofion ym mis Gorffennaf 1961, ar lawr isaf Neuadd Linsly-Chittenden ym Mhrifysgol Yale,[5] dri mis ar ôl dechrau achos troseddol Adolf Eichmann, troseddwr rhyfel Natsïaidd yn Jerwsalem. Dyfeisiodd Milgram ei astudiaeth seicolegol i ateb y cwestiwn cyfoes poblogaidd: "Ai dilyn gorchmynion yn unig oedd Eichmann a'i filiwn o gyd-droseddwyr yn yr Holocost? Allen ni ddweud mai cynorthwywyr i'r troseddau oedden nhw i gyd?"[6] Ailadroddwyd yr arbrawf sawl gwaith o amgylch y byd, gyda chanlyniadau eithaf cyson.[7]

Yr Arbrawf

[golygu | golygu cod]

Roedd tri unigolyn yn cymryd rhan ym mhob sesiwn yn yr arbrawf:

  • Yr "arbrofwr", a oedd yn gyfrifol am y sesiwn.
  • Yr "athro", gwirfoddolwr ar gyfer un sesiwn. Arweiniwyd yr "athro" i gredu mai cynorthwyo yn unig oedden nhw, ond nhw mewn gwirionedd oedd gwrthrych yr arbrawf.
  • Y “dysgwr”, actor a chynorthwy-ydd i'r arbrofwr, a oedd yn esgus bod yn wirfoddolwr.

Byddai gwrthrych yr arbrawf a'r actor yn cyrraedd y sesiwn gyda'i gilydd. Byddai'r arbrofwr yn dweud wrthynt eu bod yn cymryd rhan mewn "astudiaeth wyddonol o gof a dysgu" i weld beth yw effaith cosb ar allu gwrthrych i gofio cynnwys. Hefyd, byddai'n egluro bob amser fod y taliad am eu cyfranogiad yn yr arbrawf wedi'i sicrhau sut bynnag y byddai'n datblygu. Byddai'r gwrthrych a'r actor yn tynnu slipiau papur i benderfynu ar eu rolau. Heb yn wybod i'r gwrthrych, "athro" oedd y gair ar y ddau slip. Byddai'r actor bob amser yn honni mai "dysgwr" oedd ar ei slip yntau, gan sicrhau y byddai'r gwrthrych bob amser yn "athro".

Nesaf, byddai'r athro a'r dysgwr yn cael eu tywys i ystafell gyfagos lle byddai'r dysgwr yn cael ei glymu i mewn i'r hyn oedd yn ymddangos fel cadair drydan. Byddai'r arbrofwr yn dweud wrth y cyfranogwyr bod hyn er mwyn sicrhau na fyddai'r dysgwr yn dianc.[3] Mewn amrywiad diweddarach o'r arbrawf, byddai'r cynorthwy-ydd yn sôn wrth y cyfranogwr bod ganddo gyflwr ar y galon. Ar ryw adeg cyn y prawf ei hun, byddai sioc drydanol o'r cynhyrchydd sioc yn cael ei roi i'r athro er mwyn iddo gael profiad uniongyrchol o'r sioc y byddai'r dysgwr yn ei gael yn ystod yr arbrawf.

Yna, byddai'r athro a'r dysgwr yn cael eu gwahanu fel eu bod yn gallu cyfathrebu, ond heb weld ei gilydd. Yna, byddai parau o eiriau'n cael eu rhoi i'r athro i'w dysgu i'r dysgwr. Byddai'r athro'n dechrau darllen y rhestr o barau geiriau i'r dysgwr. Byddai'r athro wedyn yn darllen gair cyntaf pob pâr ac yn darllen pedwar ateb posibl. Byddai'r dysgwr yn pwyso botwm i ddangos ei ymateb. Petai'r ateb yn anghywir, byddai'r athro'n rhoi sioc i'r dysgwr, gyda'r foltedd yn cynyddu fesul 15 folt am bob ateb anghywir. Petai'r ateb yn gywir, byddai'r athro'n darllen y pâr geiriau nesaf.[3]

Roedd y gwrthrychau'n credu bod y dysgwr yn cael sioc go iawn am bob ateb anghywir. Mewn gwirionedd, doedd dim sioc yn cael ei rhoi. Ar ôl i'r dysgwr gael ei wahanu oddi wrth yr athro, gosodai'r dysgwr recordydd tâp oedd wedi'i integreiddio â'r cynhyrchydd sioc drydanol, a byddai hwnnw'n chwarae synau wedi'u recordio ar gyfer pob lefel o sioc. Wrth i foltedd y sioc ffug gynyddu, dechreuai'r dysgwr brotestio, drwy curo dro ar ôl tro ar y wal oedd yn ei wahanu oddi wrth yr athro, er enghraifft. Wrth gyrraedd y folteddau uchaf, byddai'r dysgwr yn mynd yn dawel.[3]

Petai athro'n mynegi dymuniad i atal yr arbrawf ar unrhyw adeg, roedd yr arbrofwr wedi cael cyfarwyddyd i roi prociau llafar penodol. Yn y drefn ganlynol, y prociau oedd:[3]

  1. Daliwch ati os gwelwch yn dda.
  2. Mae gofyn i chi barhau ar gyfer yr arbrawf.
  3. Mae'n gwbl hanfodol eich bod yn parhau.
  4. Nid oes gennych ddewis arall, rhaid i chi barhau.

Petai'r gwrthrych yn dal i ddymuno stopio ar ôl pob un o'r pedwar proc geiriol, byddai'r arbrawf yn cael ei atal. Fel arall, byddai'n cael ei atal ar ôl i'r gwrthrych roi'r sioc fwyaf, sef 450 folt, dair gwaith yn olynol.[3]

Roedd gan yr arbrofwr hefyd brociau i'w defnyddio pe bai'r athro'n gwneud sylwadau penodol. Pe gofynnai'r athro a allai'r dysgwr ddioddef niwed corfforol parhaol, atebai'r arbrofwr, "Er y gall y siociau fod yn boenus, does dim difrod meinwe parhaol, felly daliwch ati". Pe bai'r athro'n dweud bod y dysgwr yn amlwg eisiau rhoi'r gorau iddi, byddai'r arbrofwr yn ateb, "P'un a yw'r dysgwr yn ei hoffi ai peidio, mae'n rhaid i chi ddal ati nes iddo ddysgu'r holl barau geiriau'n gywir, felly daliwch ati." [3]

Canlyniadau

[golygu | golygu cod]

Cyn cynnal yr arbrawf, gofynnodd Milgram i bedwar ar ddeg o fyfyrwyr seicoleg blwyddyn olaf ym Mhrifysgol Yale ragweld ymddygiad 100 o athrawon damcaniaethol. Credai holl ymatebwyr y bleidlais mai dim ond ffracsiwn bach iawn o athrawon (roedd yr ystod o sero i 3 allan o 100, gyda chyfartaledd o 1.2) fyddai'n barod i roi'r sioc drydan fwyaf. Fe wnaeth Milgram hefyd holi ei gydweithwyr yn anffurfiol a chael eu bod nhw, hefyd, yn credu mai ychydig iawn o wrthrychau fyddai'n mynd y tu hwnt i sioc gref iawn.[3] Cysylltodd hefyd â Chaim Homnick, un o raddedigion Prifysgol Harvard, a nododd na fyddai'r arbrawf hwn yn dystiolaeth bendant o ddieuogrwydd y Natsïaid, oherwydd bod "pobl dlawd yn fwy tebygol o gydymffurfio". Hefyd, holodd Milgram ddeugain o seiciatryddion o ysgol feddygol, a chredent y byddai'r rhan fwyaf o wrthrychau'n atal yr arbrawf erbyn y ddegfed sioc, pan fyddai'r dioddefwr yn mynnu cael dod yn rhydd. Erbyn y sioc 300 folt, pan oedd y dioddefwr yn gwrthod ateb, roeddent yn rhagweld mai dim ond 3.73 y cant o'r gwrthrychau fyddai'n dal i barhau, ac roeddent yn credu mai "dim ond ychydig dros un rhan o ddeg o un y cant o'r gwrthrychau fyddai'n rhoi'r sioc uchaf ar y bwrdd. " [8]

Yn set gyntaf Milgram o arbrofion, rhoddodd 65 y cant (26 o 40) o gyfranogwyr yr arbrawf y sioc enfawr 450 folt,[3] ac fe wnaeth pob un roi siociau oedd o leiaf 300 folt. Roedd y gwrthrychau'n anghyfforddus yn gwneud hynny, ac yn dangos graddau amrywiol o densiwn a straen. Roedd yr arwyddion hyn yn cynnwys chwysu, crynu, cecian, brathu eu gwefusau, griddfan, a chloddio eu hewinedd i'w croen, ac roedd rhai hyd yn oed yn cael ffitiau o chwerthin nerfus.[3] Fe wnaeth pob cyfranogwr oedi'r arbrawf o leiaf unwaith i'w gwestiynu. Parhaodd y rhan fwyaf gyda'r arbrawf ar ôl cael sicrwydd gan yr arbrofwr. Dywedodd rhai y byddent yn ad-dalu'r arian a dalwyd iddynt am gymryd rhan.

Crynhodd Milgram yr arbrawf yn ei erthygl yn 1974, "The Perils of Obedience", gan ysgrifennu (yn Saesneg):

The legal and philosophic aspects of obedience are of enormous importance, but they say very little about how most people behave in concrete situations. I set up a simple experiment at Yale University to test how much pain an ordinary citizen would inflict on another person simply because he was ordered to by an experimental scientist. Stark authority was pitted against the subjects' strongest moral imperatives against hurting others, and, with the subjects' [participants'] ears ringing with the screams of the victims, authority won more often than not. The extreme willingness of adults to go to almost any lengths on the command of an authority constitutes the chief finding of the study and the fact most urgently demanding explanation.

Ordinary people, simply doing their jobs, and without any particular hostility on their part, can become agents in a terrible destructive process. Moreover, even when the destructive effects of their work become patently clear, and they are asked to carry out actions incompatible with fundamental standards of morality, relatively few people have the resources needed to resist authority.[9]

Mae'r cynhyrchydd sioc ffug a'r cofnodwr digwyddiadau gwreiddiol, neu'r blwch sioc, wedi ei gadw yn Archifau Hanes Seicoleg America.

Perthnasedd i'r Holocost

[golygu | golygu cod]

Ysgogodd Milgram ymateb beirniadol uniongyrchol yn y gymuned wyddonol drwy honni bod "proses seicolegol gyffredin yn rhan ganolog o ddigwyddiadau arbrofion y labordy a'r Almaen Natsïaidd". Roedd James Waller, Cadeirydd Astudiaethau Hil-laddiad a'r Holocost yng Ngholeg Keene, a oedd hefyd yn gyn-Gadeirydd Adran Seicoleg Coleg Whitworth, o'r farn nad oedd arbrofion Milgram yn cyfateb yn dda i ddigwyddiadau'r Holocost:[10]

  1. Rhoddwyd sicrwydd i wrthrychau arbrofion Milgram ymlaen llaw na fyddai dim difrod corfforol parhaol yn deillio o'u gweithredoedd. Roedd y rhai a gyflawnodd yr Holocost, fodd bynnag, yn gwbl ymwybodol eu bod yn anafu ac yn lladd y dioddefwyr.
  2. Nid oedd gwrthrychau'r arbrawf yn y labordy yn adnabod eu dioddefwyr ac nid oeddent wedi'u hysgogi gan hiliaeth na rhagfarnau eraill. Ar y llaw arall, dangosodd y rhai a gyflawnodd yr Holocost ddibrisiant dwys o'r dioddefwyr trwy ddatblygiad personol gydol oes.
  3. Nid sadistiaid na heuwyr casineb oedd y rhai a oedd yn rhoi'r gosb yn y labordy, ac yn aml roeddent yn arddangos gofid mawr a gwrthdaro mewnol yn ystod yr arbrawf, yn wahanol i ddylunwyr a gweithredwyr yr Ateb Terfynol, a oedd â "nod" clir ar eu dwylo, oedd wedi'i osod ymlaen llaw.
  4. Am awr y parhaodd yr arbrawf, heb ddim amser i'r gwrthrychau ystyried goblygiadau eu hymddygiad. Parhaodd yr Holocost flynyddoedd, gan roi digon o amser i'r holl unigolion a sefydliadau asesu'r sefyllfa yn foesol.[10]

Dehongliadau

[golygu | golygu cod]

Cyflwynodd Milgram ddwy ddamcaniaeth:

  • Y gyntaf yw damcaniaeth cydymffurfiaeth, yn seiliedig ar arbrofion cydymffurfiaeth Solomon Asch, gan ddisgrifio'r berthynas sylfaenol rhwng y grŵp cyfeirio a'r unigolyn. Bydd gwrthrych heb allu nac arbenigedd i wneud penderfyniadau, yn enwedig mewn argyfwng, yn gadael i'r grŵp a'i hierarchaeth wneud y penderfyniadau. Y grŵp yw model ymddygiadol y person.  
  • Yr ail yw damcaniaeth y wladwriaeth asiantig. Yn ôl Milgram, "mae hanfod ufudd-dod yn cynnwys y ffaith bod person yn dod i ystyried eu hunain fel yr offeryn ar gyfer cyflawni dymuniadau rhywun arall, ac felly nid ydynt bellach yn ystyried eu hunain yn gyfrifol am eu gweithredoedd. Unwaith y bydd y newid safbwynt hanfodol hwn wedi digwydd yn y person, mae holl nodweddion hanfodol ufudd-dod yn dilyn."[11]

Cyfeiriadau

[golygu | golygu cod]
  1. ↑ Blass, Thomas (1999). "The Milgram paradigm after 35 years: Some things we now know about obedience to authority". Journal of Applied Social Psychology 29 (5): 955–978. doi:10.1111/j.1559-1816.1999.tb00134.x. fel PDF Archifwyd 2012-03-31 yn y Peiriant Wayback
  2. ↑ Blass, Thomas (Mawrth-Ebrill 2002). "The Man Who Shocked the World". Psychology Today 35 (2). http://www.psychologytoday.com/articles/200203/the-man-who-shocked-the-world.
  3. ↑ 3.00 3.01 3.02 3.03 3.04 3.05 3.06 3.07 3.08 3.09 Milgram, Stanley (1963). "Behavioral Study of Obedience". Journal of Abnormal and Social Psychology 67 (4): 371–8. doi:10.1037/h0040525. PMID 14049516. http://content.apa.org/journals/abn/67/4/371. as PDF. Archifwyd 2015-04-04 yn y Peiriant Wayback
  4. ↑ Milgram, Stanley (1974). Obedience to Authority; An Experimental View. Harpercollins. ISBN 978-0-06-131983-9.CS1 maint: ref=harv (link)
  5. ↑ Zimbardo, Philip. "When Good People Do Evil". Yale Alumni Magazine. Yale Alumni Publications, Inc. Cyrchwyd 24 Ebrill 2015.
  6. ↑ Search inside (2013). "Could it be that Eichmann and his million accomplices in the Holocaust were just following orders? Could we call them all accomplices?". Cyrchwyd 20 Gorffennaf 2013.
  7. ↑ Blass, Thomas (1991). "Understanding behavior in the Milgram obedience experiment: The role of personality, situations, and their interactions". Journal of Personality and Social Psychology 60 (3): 398–413. doi:10.1037/0022-3514.60.3.398. http://www.stanleymilgram.com/pdf/understanding%20behavoir.pdf.
  8. ↑ Milgram, Stanley (1965). "Some Conditions of Obedience and Disobedience to Authority". Human Relations 18 (1): 57–76. doi:10.1177/001872676501800105. https://archive.org/details/sim_human-relations_1965-02_18_1/page/57.
  9. ↑ Milgram, Stanley (1974). "The Perils of Obedience". Harper's Magazine. Archifwyd o y gwreiddiol ar 16 Rhagfyr 2010. https://web.archive.org/web/20101216075927/http://home.swbell.net/revscat/perilsOfObedience.html. Crynhowyd ac addaswyd o Obedience to Authority.
  10. ↑ 10.0 10.1 James Waller (22 Chwefror 2007). What Can the Milgram Studies Teach Us... (Google Book). Oxford University Press. tt. 111–113. ISBN 978-0199774852. Cyrchwyd 9 Mehefin 2013.
  11. ↑ Nissani, Moti (1990). "A Cognitive Reinterpretation of Stanley Milgram's Observations on Obedience to Authority". American Psychologist 45 (12): 1384–1385. doi:10.1037/0003-066x.45.12.1384. http://www.is.wayne.edu/mnissani/PAGEPUB/milgram.htm.