Asparagus setaceus

{{taxonomy/{{taxonomy/{{taxonomy/{{taxonomy/{{taxonomy/{{taxonomy/{{taxonomy/{{taxonomy/{{taxonomy/{{taxonomy/{{taxonomy/{{taxonomy/{{taxonomy/{{taxonomy/{{taxonomy/{{taxonomy/{{taxonomy/{{taxonomy/{{taxonomy/{{taxonomy/{{taxonomy/{{taxonomy/{{taxonomy/{{taxonomy/{{taxonomy/{{taxonomy/{{taxonomy/{{taxonomy/{{taxonomy/{{taxonomy/{{taxonomy/{{taxonomy/{{taxonomy/{{taxonomy/{{taxonomy/Nodyn:Taxonomy/Asparagus|machine code=parent}}|machine code=parent}}|machine code=parent}}|machine code=parent}}|machine code=parent}}|machine code=parent}}|machine code=parent}}|machine code=parent}}|machine code=parent}}|machine code=parent}}|machine code=parent}} |machine code=parent}}|machine code=parent}}|machine code=parent}}|machine code=parent}}|machine code=parent}}|machine code=parent}}|machine code=parent}}|machine code=parent}}|machine code=parent}}|machine code=parent}}|machine code=parent}}|machine code=parent}} |machine code=parent}}|machine code=parent}}|machine code=parent}}|machine code=parent}}|machine code=parent}}|machine code=parent}}|machine code=parent}}|machine code=parent}}|machine code=parent}}|machine code=parent}}|machine code=parent}}|machine code=parent}}
Merllys rhedynog[1]
Delwedd:Dail Asparagus setaceus 2760px.jpg
Dosbarthiad gwyddonol e
Unrecognized taxon (fix): Asparagus
Rhywogaeth: A. setaceus
Enw deuenwol
Asparagus setaceus
(Kunth) Jessop 1966
Cyfystyron
Merllys rhedynog[1]
Dosbarthiad gwyddonol edit
Teyrnas: Plantae
Cytras: Tracheophytes
Cytras: Angiosperms
Cytras: Monocots
Dosbarth: Asparagales
Teulu: Asparagaceae
Is-deulu: Asparagoideae
Genws: Asparagus
Rhywogaeth:
A. setaceus
Enw binomial
Asparagus setaceus

(Kunth) Jessop 1966
Cyfystyrau
Rhestr:
  • Asparagopsis setacea Kunth 1850
  • Asparagus plumosus Baker
  • Protasparagus plumosus (Baker) Oberm.
  • Protasparagus setaceus (Kunth) Oberm.
  • Asparagus asiaticus var. amharicus Pic.Serm.
  • Asparagus lujae De Wild.
  • Asparagus zanzibaricus Baker

Mae'r Asparagus setaceus, yn Gymraeg y merllys rhedynog[2], ac yn Saesneg fel common asparagus fern, asparagus grass, lace fern, climbing asparagus neu'r ferny asparagus yn ferllys ddringol o'r genws Asparagus.[3] Er fod ei enw - a'i edrychiad yn awgrymu ei fod yn perthyn i deulu'r rhedyn, mewn gwirionnedd nid yw hyn yn wir.[4]

Enwi

[golygu | golygu cod]

Wedi'i ddisgrifio'n wreiddiol gan y botanegydd Almaenig Carl Sigismund Kunth, mae ei epithet penodol Lladin 'setaceus' yn golygu "blewog". [5]

Disgrifiad

[golygu | golygu cod]
Deilen Asparagus setaceus.

Mae'r merllys rhedynog yn berlysieuyn lluosflwydd dringo gyda choesau a dail gwyrdd caled, a all gyrraedd sawl metr o hyd. Mae'r dail mewn gwirionedd yn gladodau tebyg i ddeilen hyd at 7 mm o hyd erbyn 0.1 mm mewn diamedr, sy'n codi mewn clystyrau o hyd at 15 o'r coesyn, gan wneud dail meddal tebyg i redyn gwyrdd mân. Ceir drain pigog miniog ar y coesyn. Yn digwydd o'r gwanwyn i'r hydref, mae'r blodau bach gwyrdd-wyn ffurf cloch yn 0.4 cm o hyd, ac fe'u dilynnir gan aeron gwyrdd bach, sy'n duo gydag aeddfedrwydd.

Dosbarthiad

[golygu | golygu cod]

Mae'n frodorol i Dde Affrica, yn ymestyn i'r de-orllewin cyn belled â Calitzdorp yn y Karoo .

Fe'i tyfir fel arall fel planhigyn addurniadol . Mae wedi dod yn rhywogaeth ymledol mewn sawl lleoliad lle mae wedi'i gyflwyno. [6]

Amaethu

[golygu | golygu cod]

Mae'r merllys rhedynog yn cael ei drin fel planhigyn addurniadol, i'w blannu mewn gardd a photiau, ac fel planhigyn tŷ mewn gwledydd oerach fel Cymru . Defnyddir y dail deniadol hefyd mewn trefniadau blodau. Mae'n wydn iawn ac yn addasu'n rhwydd i'w drin.

Mae'r caledwch hwn wedi ei helpu i ddod yn chwyn ar Ynysoedd Lord Howe a Norfolk yn Awstralia . [7] Mae ardaloedd eraill sy'n ei ystyried yn rhywogaeth ymledol a chwyn niweidiol yn cynnwys Arfordir Gogleddol De Cymru Newydd, [8] a Queensland, Awstralia . [9]

Mae'r planhigyn hwn wedi ennill Gwobr Teilyngdod Gardd y Gymdeithas Arddwriaethol Frenhinol . [10]

Mae ffrwythau (aeron) y planhigyn hwn yn wenwynig ac ni ddylid eu bwyta. 

Cyfeiriadau

[golygu | golygu cod]
  1. ↑ 1.0 1.1 "Asparagus setaceus". Integrated Taxonomic Information System. Cyrchwyd 1 October 2006.
  2. ↑ Griffiths/Jones, Bruce a Dafydd (1995). Geiriadur yr Academi. Caerdydd: Gwasg Prifysgol Cymru. t. 76. ISBN 0-7083-1186-5.
  3. ↑ "Asparagus setaceus (Kunth) Jessop". PLANTS Profile. USDA Natural Resources Conservation Service. 2006-10-01. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 26 September 2006. Cyrchwyd 2006-10-01.
  4. ↑ Zachos, Ellen (2005). Tempting Tropicals: 175 Irresistible Indoor Plants. Timber Press. t. 112. ISBN 0-88192-732-5.
  5. ↑ Simpson DP (1979). Cassell's Latin Dictionary (arg. 5). London: Cassell Ltd. ISBN 0-304-52257-0.
  6. ↑ "Asparagus setaceus". Pacific Island Ecosystems at Risk (PIER). Institute of Pacific Islands Forestry. 2005-12-03. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 19 August 2006. Cyrchwyd 2006-10-01.
  7. ↑ "Asparagus plumosus". Flora of Australia Online. ABRS, ©Commonwealth of Australia. 1994. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2016-03-04. Cyrchwyd 2009-07-29.
  8. ↑ NSW North Coast Weeds Advisory Committee (2004). "Asparagus (Climbing) (Asparagus plumosus)". Bushland Friendly Nursery Scheme website. Bushland Friendly Nursery Scheme. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2009-09-13. Cyrchwyd 2009-07-29.
  9. ↑ Sonia Jordan (2007). "Feathered asparagus fern". Queensland Gov't website. State of Queensland (Primary Industries and Fisheries within the Department of Employment, Economic Development and Innovation). Archifwyd o'r gwreiddiol ar 11 July 2009. Cyrchwyd 2009-07-29.
  10. ↑ "RHS Plantfinder - Asparagus setaceus". Royal Horticultural Society. Cyrchwyd 12 January 2018.