Bodysgallen

Bodysgallen
Mathgwesty Edit this on Wikidata
Daearyddiaeth
Rhan o'r canlynolYstâd Bodysgallen Edit this on Wikidata
LleoliadConwy Edit this on Wikidata
SirConwy Edit this on Wikidata
GwladBaner Cymru Cymru
Uwch y môr56 metr Edit this on Wikidata
Cyfesurynnau53.2968°N 3.80267°W Edit this on Wikidata
Map
PerchnogaethRobert Wynne Edit this on Wikidata
Statws treftadaethadeilad rhestredig Gradd I, Henebion Cenedlaethol Cymru Edit this on Wikidata
Manylion
[golygwch ar Wicidata]

Plasdy hynafol ger pentref Llanrhos yn y Creuddyn, bwrdeistref sirol Conwy, yw Bodysgallen (hefyd Bodysgallan neu Neuadd Bodysgallen). Mae'r adeilad presennol, sy'n gofrestredig, yn dyddio o'r 17g yn bennaf gydag ychwanegiadau diweddarach, ond mae'r safle yn hŷn o lawer. Bu gorthwr ar y safle yn yr Oesoedd Canol. Heddiw mae Bodysgallen yn westy.

Yn ôl traddodiad, roedd gan Cadwallon Law-hir, brenin Gwynedd (442-517), lys yma yn y 5g,[1] ond does dim modd profi hynny. Credai'r hynafiaethydd lleol y Parch. Robert Williams (1810-81) fod adfeilion plas Cadwallon i'w gweld yn y coed ar y bryn ger y plasdy, ond mae'n debyg mai adfeilion adeiladwaith canoloesol ydynt.[2] Erbyn yr Oesoedd Canol ymddengys ei fod yn un o dri gwely (uned o dir etifeddol) a berthynai i deulu'r Gloddaeth. Trwy amryfusedd oherwydd tebygrwydd eu henwau, credai Thomas Pennant ac eraill mai plas Caswallon yn hytrach na Cadwallon oedd Bodysgallen (neu "Bod Caswallon").[3]

Codwyd y prif adeilad presennol yn 1620 gan Robert Wynn, ac ychwanegwyd estyniad sylweddol yn un pen iddo yn y 19eg ganrif. Mae gan y plasdy erddi cynlluniedig ffurfiol o gyfnod Robert Wynn a ystyrir yn un o'r enghreifftiau gorau o erddi o'r math yn y wlad. Priododd Robert Wynn (Bodysgallen) Elen ferch Robert Wynn (o Blas Mawr) a thrwy hynny daeth Plas Mawr, Conwy, i feddiant y teulu.[4]

Gerddi a pharcdir

[golygu | golygu cod]

Lleolir Bodysgallen ar lethr orllewinol Bryn Pydew o fewn coedwig lydan-dail hill rhwng Llanrhos a Chyffordd Llandudno. Mae'r tir amgylchynnol, sy'n rhan o ystad Bodysgallen o hyd, yn gymsgedd o dir porfa a choedwigoedd naturiol sydd heb newid llawer ers yr Oesoedd Canol. Noda Richard Fenton yn 1810 fod Bodysgallen yn gorwedd mewn coedwigoedd o dyfiant hynafol ("embosomed in woods of Noble growth, which are suffered to luxuriate their own way, without any fear of the axe"). Mae'r gerddi presennol yn dyddio i 1678 ac yn waith Robert Wynn, mab Hugh Wynn. Gardd parterre yn arddull yr Iseldiroedd yw'r brif ardd, sy'n gorwedd yn isel rhwng waliau uchel. Dyma'r fath o ardd fu'n ffasiynol gan yr uchelwyr yng ngwledydd Prydain yn yr 17g. Ceir drysfa o wrychoedd cynlluniedig (topiary maze) yno heddiw ac i'r dwyrain ceir gardd rhosynnau ffurfiol.

Cyfeiriadau

[golygu | golygu cod]
  1. ↑ Robert Williams, The History and Antiquities of the Town of Aberconwy and its Neighbourhood, (Dinbych, 1835)
  2. ↑ Robert Williams, op. cit.
  3. ↑ Pennant, Tours in Wales
  4. ↑ E. D. Rowlands, Dyffryn Conwy a'r Creuddyn (Lerpwl, 1947).

Darllen pellach

[golygu | golygu cod]
  • C. Michael Hogan ac Amy Gregory, History and architecture of Bodysgallen Hall, North Wales (Lumina Technologies, 2006)


Oriel

[golygu | golygu cod]
  • Y plas, tua 1885
    Y plas, tua 1885
  • Gardd parterre Bodysgallen
    Gardd parterre Bodysgallen