Castell Cydweli

Castell Cydweli
Mathcastell, safle archaeolegol Edit this on Wikidata
Sefydlwyd
  • 1106 Edit this on Wikidata
Daearyddiaeth
LleoliadCydweli Edit this on Wikidata
SirSir Gaerfyrddin
GwladBaner Cymru Cymru
Uwch y môr19.4 metr Edit this on Wikidata
Cyfesurynnau51.739408°N 4.305735°W Edit this on Wikidata
Rheolir ganCadw Edit this on Wikidata
Map
PerchnogaethCadw Edit this on Wikidata
Statws treftadaethadeilad rhestredig Gradd I, heneb gofrestredig, Henebion Cenedlaethol Cymru Edit this on Wikidata
Manylion
Dynodwr CadwCM002 Edit this on Wikidata

Saif Castell Cydweli yn nhref Cydweli, wrth aber Afon Gwendraeth Fach yn Sir Gaerfyrddin. Codwyd y castell gan yr arglwydd Normanaidd, William de Londres, tua'r flwyddyn 1100, i reoli Cwmwd Cydweli yn y Cantref Bychan.

Yn ymyl y castell yn 1136 ymladdwyd Brwydr Maes Gwenllian rhwng Gwenllian, gwraig Gruffudd ap Rhys o Caeo, a Maurice de Londres. Lladdwyd y dywysoges yn y frwydr.

Cipiodd yr Arglwydd Rhys y castell ar ddechrau'r 1190au.

Yn 1231 fe'i cipiwyd gan Llywelyn Fawr yn ystod ei ymgyrch mawr yn y de.

Ar 23 Mai 1991 dadorchuddiwyd gofeb er cof am Gwenllian yn y castell. Codwyd yr arian at hyn gan Ferched y Wawr ledled Cymru. Arweiniwyd y seremoni gan Gwynfor Evans.

Brwydr Cydweli (1258)

[golygu | golygu cod]
Prif: Brwydr Cydweli

Roedd buddugoliaeth Byddin y Cymry dros y Saeson ym Mrwydr Cydweli yn un eithriadol o bwysig.[1]

Roedd yn un o gyfres o ymgyrchoedd a arweiniwyd gan y Tywysog Llywelyn yn erbyn y Saeson (neu'r 'Anglo-Normaniaid') ac yn dilyn yn agos at fuddugoliaeth y Cymry ym Brwydr Coed Llathen a chipio nifer o gestyll yn ôl i feddiant Llywelyn, gan gynnwys Talacharn, Llansteffan ac Arbeth. Ym Mrwydr Cydweli, arweiniwyd y Saeson gan Patrick de Chaworth. Cyfeiria'r Annales Cambriae at y frwydr hon.


Cyfeiriadau

[golygu | golygu cod]
  1. meysyddbrwydro.cbhc.gov.uk; The Battle of Kidwelly; NGR: SN407068; Report on Historical Assessment, Prepared For Cadw by Royal Commission on the Ancient and Historical Monuments of Wales.; adalwyd 28 Gorffennaf 2018.
Eginyn erthygl sydd uchod am Sir Gaerfyrddin. Gallwch helpu Wicipedia drwy ychwanegu ato