Clive James

Clive James
Ganwyd7 Hydref 1939 Edit this on Wikidata
Kogarah Edit this on Wikidata
Bu farw24 Tachwedd 2019 Edit this on Wikidata
o liwcemia Edit this on Wikidata
Caergrawnt Edit this on Wikidata
DinasyddiaethAwstralia, y Deyrnas Unedig Edit this on Wikidata
AddysgBachelor of Arts (Honours) Edit this on Wikidata
Alma mater
Galwedigaethllenor, darlledwr, beirniad llenyddol, bardd, cyflwynydd teledu Edit this on Wikidata
Cyflogwr
Adnabyddus amCultural Amnesia Edit this on Wikidata
Prif ddylanwadAlbert Camus Edit this on Wikidata
Gwobr/auCBE, Swyddogion Urdd Awstralia, Cymrawd o'r Gymdeithas Frenhinol a Llenyddol, Aelod o Urdd Awstralia, Medal y Llywydd, prix Giles Edit this on Wikidata
Gwefanhttp://www.clivejames.com Edit this on Wikidata

Roedd Clive James, AO, CBE, FRSL (7 Hydref 1939 – 24 Tachwedd 2019) yn awdur, beirniad, darlledwr, bardd, cyfieithydd a cofiannydd o Awstralia. Roedd yn byw a gweithio yn y Deyrnas Unedig ers 1962.[1]

Bywyd cynnar

[golygu | golygu cod]

Ganwyd Vivian Leopold James yn Kogarah, maestref yn ne Sydney. Caniatawyd iddo newid ei enw fel plentyn oherwydd "ar ôl i Vivien Leigh chwarae Scarlett O'Hara, daeth yn enw ar gyfer merch, dim ots sut yr oedd wedi ei sillafu".[2] Dewisodd "Clive", enw cymeriad Tyrone Power yn y ffilm 1942 This Above All.[3]

Cymerwyd tad James yn garcharor gan y Siapaneaid yn ystod yr Ail Ryfel Byd. Er iddo oroesi y gwersyll carcharorion rhyfel, bu farw pan ddaeth yr awyren a'i ddychwelodd i Awstralia gwympo i'r môr ym Mae Manila; claddwyd ef yn Mynwent Rhyfel Sai Wan yn Hong Kong. Roedd James un unig blentyn ac fe'i magwyd gan ei fam, gweithiwr ffatri,[4] ym maestrefi Kogarah a Jannali yn Sydney, gan fyw am rhai blynyddoedd gyda tad ei fam.[2]

Yn ei gofeb Unreliable Memoirs, dywed James fod prawf IQ a gymerodd yn ystod plentyndod wedi rhoi sgôr 140.[5] Addysgwyd ef yn Ysgol Uwchradd Technegol Sydney (er iddo ennill gwobr bwrsari i Ysgol Uwchradd Sydney Bechgyn) a Phrifysgol Sydney, lle astudiodd Saesneg a Seicoleg o 1957 i 1960, a daeth yn gysylltiedig â Sydney Push, is-ddiwylliant rhyddewyllysol, deallusol. Yn y brifysgol, golygodd papur newydd y myfyriwr, Honi Soit, a chyfarwyddodd Revue blynyddol yr Undeb. Graddiodd â Baglor mewn Celfyddydau gydag Anrhydedd yn Saesneg yn 1961. Ar ôl graddio, gweithiodd am flwyddyn fel golygydd cynorthwyol ar gyfer The Sydney Morning Herald .

Yn gynnar yn 1962 symudodd James i Loegr, y wlad a ddaeth yn gartref iddo. Yn ystod ei dair blynedd gyntaf yn Llundain, rhannodd fflat gyda Bruce Beresford, cyfarwyddwr ffilm Awstraliaidd (a gafodd y ffugenw "Dave Dalziel" yn nhri chyfrol cyntaf o hunangofiant James), ac yn gymydog o'r artist Awstralaidd Brett Whiteley, ac yn gyfarwydd â Barry Humphries (a elwir yn "Bruce Jennings" yn ei gofiant). Gwnaeth amrywiaeth o swyddi tymor byr oedd yn drychinebus o bryd i'w gilydd - gweithiwr metel dalen, cynorthwyydd llyfrgell, archifydd ffotograffau ac ymchwilydd marchnad.

Yn ddiweddarach, enillodd James le yng Ngholeg Penfro, Caergrawnt, i ddarllen llenyddiaeth Saesneg. Tra yno, cyfrannodd at yr holl gyfnodolion israddedig, roedd yn aelod ac yn ddiweddarach yn Llywydd Cambridge Footlights, ac ymddangosodd ar University Challenge fel capten tîm Penfro, gan guro St Hilda's, Rhydychen cyn colli i Balliol ar y cwestiwn olaf mewn gêm gyfartal. Yn ystod un gwyliau'r haf, bu'n gweithio fel roustabout syrcas i gynilo digon o arian er mwyn teithio i'r Eidal.[6] Roedd ei gyfoeswyr yng Nghaergrawnt yn cynnwys Germaine Greer (a elwir yn "Romaine Rand" yn y tri cyfrol cyntaf o'i hunangofiant), Simon Schama ac Eric Idle. Honnodd ei fod wedi osgoi darllen unrhyw ddeunydd cwrs (er ei fod wedi darllen yn helaeth fel arall mewn llenyddiaeth Saesneg a thramor), graddiodd James gyda 2:1-yn well nag yr oedd yn ddisgwyl-a cychwynodd traethawd ymchwil Ph.D. ar Percy Bysshe Shelley.

Gyrfa

[golygu | golygu cod]

Adolygydd ac awdur

[golygu | golygu cod]

Daeth James yn adolygydd teledu ar gyfer The Observer ym 1972,[4] gan barhau yn y swydd tan 1982. Cyhoeddwyd detholiad o'r golofn mewn tri llyfr - Visions Before Midnight, The Crystal Bucket a Glued to the Box - ac yn olaf mewn casgliad, On Television.

Ysgrifennodd beirniadaeth lenyddol yn helaeth ar gyfer papurau newydd, cylchgronau a chyfnodolion ym Mhrydain, Awstralia a'r Unol Daleithiau, gan gynnwys, ymhlith sawl un arall, The Australian Book Review, The Monthly, Atlantic Monthly, The New York Review of Books, The Liberal a'r Times Literary Supplement. Gwnaeth John Gross ddewis cynnwys traethawd James 'A Blizzard of Tiny Kisses' yn Oxford Book of Essays (1992, 1999).

Cyhoeddodd ei gasgliad cyntaf o feirniadaeth lenyddol The Metropolitan Critic (1974), wedi ei ddilyn gan At The Pillars of Hercules (1979), From the Land of Shadows (1982), Snakecharmers in Texas (1988), The Dreaming Swimmer (1992), Even As We Speak (2004), The Meaning of Recognition (2005) ac Cultural Amnesia (2007), casgliad o fywgraffiadau deallusol bychan o dros 100 o ffigurau arwyddocaol yn niwylliant, hanes a gwleidyddiaeth fodern. Roedd y llyfr yn amddiffyniad o ddyneiddiaeth, democratiaeth rhyddfrydol ac eglurder llenyddol, ac fe'i rhestrwyd ymysg llyfrau gorau 2007 gan The Village Voice.

Cyhoeddwyd cyfrol arall o draethodau, The Revolt of the Pendulum, ym mis Mehefin 2009.

Cyhoeddodd hefyd Flying Visits, casgliad o ysgrifau teithio ar gyfer The Observer.

Am flynyddoedd lawer, hyd at ganol 2014, ysgrifennodd y dudalen adolygiad teledu wythnosol yn adran Adolygiad rhifyn Sadwrn y Daily Telegraph.

Bardd ac awdur geiriau

[golygu | golygu cod]

Cyhoeddodd James nifer o lyfrau barddoniaeth, gan gynnwys Poem of the Year (1983), dyddiadur pennillion, Other Passports: Poems 1958-1985, ei gasgliad cyntaf, a The Book of My Enemy (2003), cyfrol sy'n cymryd ei deitl o'i gerdd "The Book of My Enemy Has Been Remaindered."[7]

Cyhoeddodd pedair cerdd ffugarwrol: The Fate of Felicity Fark in the Land of the Media: a moral poem (1975), Peregrine Prykke's Pilgrimage Through the London Literary World (1976), Britannia Bright's Bewilderment in the Wilderness of Westminster (1976) a Charles Charming's Challenges on the Pathway to the Throne (1981).

Yn ystod y 1970au, cydweithiodd hefyd ar chwe albwm o ganeuon gyda Pete Atkin :

  • Beware of the Beautiful Stranger (1970),
  • Driving Through Mythical America (1971),
  • A King at Nightfall (1973),
  • The Road of Silk (1974),
  • Secret Drinker (1974), and
  • Live Libel (1975).

Roedd adfywiad o ddiddordeb yn y caneuon yn y 1990au hwyr, a sbardunwyd yn bennaf gan Steve Birkill o restr bostio Rhyngrwyd "Midnight Voices" yn 1997. Arweiniodd hyn at cyhoeddi chwe albwm ar CD rhwng 1997 a 2001, yn ogystal â pherfformiadau byw gan y pâr. Cyhoeddwyd albwm dwbl o ganeuon oedd heb eu rhyddhau o'r blaen a ysgrifennwyd yn y saithdegau - The Lakeside Sessions: Volumes 1 a 2 - yn 2002. Rhyddhawyd "Winter Spring", albwm o ddeunydd newydd a ysgrifennwyd gan James ac Atkin yn 2003. Dilynwyd hyn gan "Midnight Voices", albwm o fersiynau newydd o ganeuon gorau Atkin/James o'r albymau cynnar, ac yn 2015, "The Colors of the Night", oedd yn cynnwys nifer o ganeuon newydd.

Cydnabodd James bwysigrwydd y grŵp "Midnight Voices" o ddod a sylw ehangach i'r darn yma o'i yrfa yn ysgrifennu caneuon. Ysgrifennodd ym mis Tachwedd 1997, "That one of the midnight voices of my own fate should be the music of Pete Atkin continues to rank high among the blessings of my life".[8]

Yn 2013, cyhoeddwyd ei gyfieithiad o Divine Comedy gan Dante. Cafodd y gwaith, sy'n defnyddio penillion pedair llinell i gyfieithu'r terza rima gwreiddiol, ei dderbyn yn dda gan feirniaid Awstralia.[9][10] Yn ysgrifennu yn y New York Times,[11] roedd Joseph Luzzi o'r farn ei fod yn aml yn methu â dal naws mwy dramatig yr Inferno, ond ei fod yn fwy llwyddiannus lle mae Dante yn arafu, yn y cantos mwy diwinyddol a phwyllog y Purgatorio a Paradiso.

Nofelydd a chofnodwr

[golygu | golygu cod]

Yn 1980, cyhoeddodd James ei lyfr hunangofiant cyntaf, Unreliable Memoirs, a oedd yn adrodd ei fywyd cynnar yn Awstralia, a gafodd dros gant o ailargraffiadau. Dilynwyd hyn gan bedair cyfrol arall o hunangofiannau ganddi: Falling Towards England (1985), a oedd yn cwmpasu ei flynyddoedd yn Llundain; May Week Was in June (1990), a oedd yn delio â'i amser yng Nghaergrawnt ; North Face of Soho (2006), a The Blaze of Obscurity (2009), yn adross hanes ei yrfa fel cyflwynydd teledu. Cyhoeddwyd casgliad o'r tri cyfrol cyntaf o dan y teitl Always Unreliable.

Ysgrifennodd pedwar nofel: Brilliant Creatures (1983), The Remake (1987), Brrm! Brrm! (1991), a gyhoeddwyd yn yr Unol Daleithiau fel The Man from Japan, a The Silver Castle (1996).

Ym 1999, gwnaeth John Gross gynnwys rhan o Unreliable Memoirs yn The New Oxford Book of English Prose. Dewisodd John Carey Unreliable Memoirs fel un o hanner cant o'r llyfrau mwyaf pleserus yr ugeinfed ganrif yn ei lyfr Pure Pleasure (2000).

Teledu

[golygu | golygu cod]

Datblygodd James ei yrfa deledu fel sylwebydd gwadd ar wahanol raglenni, gan gynnwys fel cyn-gyflwynydd achlysurol gyda Tony Wilson ar y gyfres gyntaf o So It Goes, sioe gerddoriaeth pop Teledu Granada. Ar y sioe lle gwnaeth y Sex Pistols eu ymddangosiad cyntaf ar deledu, dywedodd James: "During the recording, the task of keeping the little bastards under control was given to me. With the aid of a radio microphone, I was able to shout them down, but it was a near thing ... they attacked everything around them and had difficulty in being polite even to each other."[12]

Ar ôl hynny, cyflwynodd James y sioe ITV Clive James on Television, lle dangosodd raglenni teledu anarferol neu ddoniol (weithiau yn anfwriadol) o bob cwr o'r byd, yn arbennig y sioe deledu Endurance o Siapan. Ar ôl ei ddenu i'r BBC ym 1989, cyflwynodd raglen gyda fformat tebyg o'r enw Saturday Night Clive (1988-1990) a ddarlledwyd i ddechrau ar nos Sadwrn, gan ddychwelyd fel Saturday Night Clive on Sunday yn ei ail gyfres pan newidiodd y diwrnod darlledu ac yna Sunday Night Clive yn ei gyfres drydydd ac olaf. Yn 1995 sefydlodd Watchmaker Productions i gynhyrchu The Clive James Show ar gyfer ITV, cyfres a lansiodd yrfa Brydeinig y gantores a'r digrifwr Margarita Pracatan. Cyflwynodd James un o'r sioeau sgwrsio cynnar ar Channel 4 a cyflwynodd rhaglenni Review of the Year y BBC ar ddiwedd y 1980au (Clive James on the '80s) a'r 1990au (Clive James on the '90s), oedd yn rhan o ddathliadau Nos Galan y sianel..

Yng nghanol yr 1980au, ymddangosodd James mewn rhaglen deithio o'r enw Clive James in ... (gan ddechrau gyda Clive James in Las Vegas ) ar gyfer LWT (bellach ITV) a symudodd yn ddiweddarach i'r BBC, lle bu'n parhau i gynhyrchu rhaglenni teithio, a elwir y tro hwn yn Clive James' Postcard from ... (gan ddechrau gyda Clive James' Postcard from Miami) - trosglwyddwyd y rhain i ITV yn y pen draw. Roedd hefyd yn un o dîm cyflwynwyr gwreiddiol The Late Show y BBC, oedd yn cynnal trafodaeth ddiwylliannol yn hwyr ar nos Wener.

Darlledwyd ei brif gyfres ddogfen Fame in the 20th Century (1993) yn y Deyrnas Unedig gan y BBC, yn Awstralia gan ABC ac yn yr Unol Daleithiau gan rwydwaith PBS. Roedd y gyfres hon yn ymdrin â'r cysyniad o "enwogrwydd" yn yr 20g, yn trafod pobl enwog o yr 20g dros gyfnod o wyth pennod (pob un yn gronolegol ac wedi ei neilltuo'n fras i un degawd o'r ganrif, o'r 1900au i'r 1980au). Drwy ddefnyddio archif ffilm, cyflwynodd James hanes "enwogrwydd" a oedd yn archwilio ei dwf i'w natur fyd-eang heddiw. Yn ei sylwadau i ddiweddu'r gyfres, dywedodd, "Achievement without fame can be a rewarding life, while fame without achievement is no life at all."

Roedd James yn gefnogwr adnabyddus o rasio modur, a cyflwynodd y fideos swyddogol oedd yn adolygu yn tymor Fformiwla Un yn 1982, 1984 a 1986 a gynhyrchwyd gan Gymdeithas Adeiladwyr Fformiwla Un, sef FOCA. Roedd James, a ymwelodd a rhan fwyaf o rasys F1 yn ystod yr 1980au yn gyfaill i bennaeth FOCA, Bernie Ecclestone, yn ychwanegu ei hiwmor ei hun i'r adolygiadau a ddaeth yn boblogaidd gyda chefnogwyr y gamp. Cyflwynodd hefyd raglen The Clive James Formula 1 ar gyfer ITV i gyd-fynd â'u darllediada Fformiwla Un yn 1997 .

Wrth grynhoi'r cyfrwng, dywedodd: "Anyone afraid of what he thinks television does to the world is probably just afraid of the world".

Radio

[golygu | golygu cod]

Yn 2007, cychwynodd James gyflwyno'r gyfres A Point of View ar BBC Radio 4, gyda thrawsgrifiadau yn ymddangos yn adran "Cylchgrawn" BBC News Online. Yn y rhaglen hon, roedd James yn trafod amrywiaeth o bynciau gyda thinc o hiwmor. Roedd y pynciau a drafodwyd yn cynnwys portread y cyfryngau o artaith,[13] modelau rôl ifanc du[14] ac ail-frandio corfforaethol.[15] Cyrhaedodd tair o ddarllediadau James yn 2007 y rhestr fer ar gyfer Gwobr Orwell 2008.[16]

Ym mis Hydref 2009, darllenodd James fersiwn radio o'i lyfr The Blaze of Obscurity, ar raglen Book of the Week BBC Radio 4.[17] Ym mis Rhagfyr 2009, siaradodd James am y Mustang P-51 ac awyrennau Americanaidd arall o'r Ail Ryfel Byd yn The Museum of Curiosity ar BBC Radio 4.[18]

Ym mis Mai 2011, cyhoeddodd y BBC bodlediad newydd, A Point of View: Clive James, oedd yn gynnwys y chwe deg o raglenni A Point of View a gyflwynwyd gan James rhwng 2007 a 2009.

Bu'n postio sgyrsiau ar fideo drwy ei sioe rhyngrwyd Talking in the Library, gan gynnwys sgyrsiau gydag Ian McEwan, Cate Blanchett, Julian Barnes, Jonathan Miller a Terry Gilliam. Yn ogystal â barddoniaeth a rhyddiaith James ei hun, mae'r wefan yn cynnwys gwaith ffigurau llenyddol eraill megis Les Murray a Michael Frayn, yn ogystal â gwaith peintwyr, cerflunwyr a ffotograffwyr megis John Olsen a Jeffrey Smart .

Theatr

[golygu | golygu cod]

Yn 2008 perfformiodd James mewn dau sioe yng Ngŵyl Comedi Caeredin: Clive James yn in Conversation a Clive James in the Evening. Cymerodd y sioe olaf ar daith gyfyngedig o'r DU yn 2009.

Ymadroddion enwog

[golygu | golygu cod]

Roedd ganddo ddisgrifiad enwog o Arnold Schwarzenegger, yn ei amser yn corfflunio, gan ddweud ei fod yn edrych fel "a brown condom full of walnuts".[19] Disgrifiodd y nofelydd rhamantus, Barbara Cartland, fel fod ganddi "Twin miracles of mascara, her eyes looked like the corpses of two small crows that had crashed into the white cliffs of Dover"

Anrhydeddau

[golygu | golygu cod]

Ym 1992, gwnaethpwyd James yn Aelod o Orchymyn Awstralia (AC). Cafodd hyn ei huwchraddio i lefel Swyddog (AO) yn Anrhydeddau Diwrnod Awstralia 2013. Penodwyd James yn Gadlywydd Orchymyn yr Ymerodraeth Brydeinig (CBE) yn Anrhydeddau Blwyddyn Newydd 2012 am wasanaethau i lenyddiaeth a'r cyfryngau. Yn 2003, enillodd Fedal Goffa Philip Hodgins ar gyfer Llenyddiaeth. Mae wedi derbyn doethuriaethau anrhydeddus gan Brifysgolion Sydney ac East Anglia. Ym mis Ebrill 2008, dyfarnwyd iddo Gwobr Arbennig Ysgrifennu a Darlledu gan feirniaid Gwobr Orwell.[20]

Etholwyd ef yn Gymrawd Cymdeithas Frenhinol Llenyddiaeth yn 2010[21] Roedd yn Gymrawd Anrhydeddus o Goleg Penfro, Caergrawnt (ei alma mater). Yn seremoni BAFTA 2015, derbyniodd James wobr arbennig yn anrhydeddu ei yrfa dros 50 mlynedd.

Yn 2014, dyfarnwyd iddo Fedal y Llywydd gan yr Academi Brydeinig.[22]

Bywyd personol

[golygu | golygu cod]

Yn 1968, yng Nghaergrawnt,[23] priododd Prudence A. "Prue" Shaw,[1] darllenydd emeritws mewn astudiaethau Eidaleg yng Ngholeg Prifysgol Llundain ac awdur Reading Dante: From Here to Eternity. Mae gan James a Shaw ddwy ferch. Ym mis Ebrill 2012, roedd eitem ar raglen Awstralia Channel Nine, A Current Affair lle'r oedd y cyn-fodel, Leanne Edelsten, yn cyfadded iiddi fod mewn perthynas am wyth mlynedd gyda James yn dechrau yn 2004.[24] Fe'i daflwyd allan o'r cartref teuluol gan Shaw yn dilyn y datguddiad.[1] Cyn hynny, am y rhan fwyaf o'i fywyd gwaith, roedd James yn rhannu ei amser rhwng fflat yn Llundain a'r cartref teuluol yng Nghaergrawnt. Cadwodd at bolisi cyffredinol o beidio â sôn am ei deulu yn gyhoeddus, er ei fod wedi gwneud sylwadau digymell yn achlysurol yn ei amrywiol lyfrau am rai o'i brofiadau o fyw mewn tŷ gyda thri menyw.

Ar ôl marwolaeth ei gyfaill, Diana, Tywysoges Cymru, ysgrifennodd James ddarn ar gyfer The New Yorker o'r enw "I Wish I Had Never Met", gan gofnodi ei alar anferth.[25] Ers hynny, gwrthododd wneud sylwadau am eu cyfeillgarwch, heblaw am rai sylwadau yn ei bumed gyfrol o gofebau Blaze of Obscurity.

Daeth barn wleidyddol James yn amlwg yn y rhan fwyaf o'i waith diweddarach. Tra'n feirniadol o gomiwnyddiaeth am ei duedd tuag at totalitariaeth, mae'n dal i uniaethu gyda'r chwith. Mewn cyfweliad yn 2006 gyda'r Sunday Times,[26] dywedodd James o'i hun: "I was brought up on the proletarian left, and I remain there. The fair go for the workers is fundamental, and I don't believe the free market has a mind." Mewn araith a roddwyd yn 1991, beirniadodd breifateiddio: "The idea that Britain's broadcasting system—for all its drawbacks one of the country's greatest institutions—was bound to be improved by being subjected to the conditions of a free market: there was no difficulty in recognising that notion as politically illiterate. But for some reason people did have difficulty in realising that it was economically illiterate too."[27]

Yn gyffredinol, roedd James yn dynodi fel democrat cymdeithasol rhyddfrydol.[28] Cefnogodd yn gryf yr ymosodiad ar Irac yn 2003, gan ddweud yn 2007 bod "y rhyfel wedi para ychydig ddyddiau yn unig" a bod y gwrthdaro parhaus yn Irac yn "the Iraq peace".[29] Ysgrifennodd hefyd mai'r "polisi swyddogol oedd dreisio merch o flaen ei theulu" yn ystod cyfundrefn Saddam Hussein a bod merched wedi mwynhau mwy o hawliau ers yr ymosodiad.[30] Bu hefyd yn Noddwr Ymgyrch Burma UK, sefydliad sy'n ymgyrchu dros hawliau dynol a democratiaeth yn Burma.[31]

Roedd James yn mynegi barn amheuol am newid hinsawdd.[32][33]

Gan ddisgrifio crefyddau fel "advertising agencies for a product that doesn't exist", roedd James yn anffyddiwr ac yn gweld hyn fel y safle diofyn ac amlwg.[34][35]

Roedd James yn gallu darllen, gyda rhuglder amrywiol, Ffrangeg, Almaeneg, Eidaleg, Sbaeneg, Rwsia a Siapaneg.[36] Gyda brwdryfedd am y ddawns tango, teithiodd i Buenos Aires ar gyfer gwersi dawns ac roedd ganddi lawr dawns yn ei dŷ.[34]

Salwch

[golygu | golygu cod]

Am lawer o'i fywyd cynnar, roedd James yn yfwr ac ysmygwr trwm. Mae'n cofnodi yn May Week Was in June ei arfer o lenwi blwch llwch hubcap yn ddyddiol.[37][38] Ar sawl adeg ysgrifennodd o'i ymdrechion - yn llwyddiannus weithiau - i roi'r gorau i yfed ac ysmygu.[39] Cyfaddefodd ei fod wedi ysmygu 80 sigaréts y dydd am sawl blwyddyn.[40] Ym mis Ebrill 2011, ar ôl dyfalu yn y cyfryngau ei fod wedi dioddef methiant yr arennau,[41] cadarnhaodd James ei fod yn dioddef o lewcemia lymffocytig cronig cell-B ac roedd wedi cael triniaeth am 15 mis yn Ysbyty Addenbrooke.[42] Mewn cyfweliad â BBC Radio 4 ym mis Mehefin 2012, cyfaddefodd James fod y clefyd "wedi ei guro" a'i fod yn "agos at y diwedd".[43] Dywedodd ei fod hefyd wedi cael diagnosis o emffysema a methiant yr arennau yn gynnar yn 2010.[44]

Ar 3 Medi 2013, darlledwyd cyfweliad gyda'r newyddiadurwr Kerry O'Brien, Clive James: The Kid from Kogarah, gan Gorfforaeth Ddarlledu Awstralia.[45] Cafodd y cyfweliad ei ffilmio yn llyfrgell ei hen goleg ym Mhrifysgol Caergrawnt.[45]

Mewn cyfweliad gyda Charlie Stayt ar y BBC, a ddarlledwyd ar 31 Mawrth 2015, disgrifiodd James ei hun fel "agos at farwolaeth ond yn ddiolchgar am fywyd".[46] Fodd bynnag, ym mis Hydref 2015, cyfaddefodd i deimlo "embaras" wrth barhau i fod yn fyw diolch i driniaeth cyffuriau arbrofol.[47]

Tan fis Mehefin 2017, ysgrifennodd golofn wythnosol ar gyfer The Guardian o'r enw 'Reports of My Death...'.[48]

Bu farw yn ei gartref yng Nghaergrawnt ar ddydd Sul, 24 Tachwedd 2019. Cynhaliwyd angladd breifat iddo yn y capel yng Ngholeg Penfro, Caergrawnt ar 27 Tachwedd 2019.

Llyfryddiaeth

[golygu | golygu cod]

Ffeithiol

[golygu | golygu cod]
  • James, Clive (1974). The Metropolitan Critic.
  • — (1977). Visions before midnight : television criticism from The Observer 1972-76.
  • — (1979). At the Pillars of Hercules.
  • — (1981). The crystal bucket : television criticism from The Observer 1976-79.
  • — (1982). From the land of shadows.
  • — (1983). Glued to the box : television criticism from The Observer.
  • — (1984). Flying visits : postcards from The Observer, 1976–83.
  • — (1988). Snakecharmers in Texas : essays 1980–87.
  • — (1991). Clive James on television.[49]
  • — (1992). The dreaming swimmer : non-fiction, 1987–1992.
  • — (1993). Fame in the 20th Century.
  • — (2004). Even as we speak : new essays 1993–2001.
  • — (2005). The meaning of recognition : new essays 2001-2005.
  • — (2007). Cultural amnesia : necessary memories from history and the arts.
  • — (2009). The revolt of the pendulum : essays 2005–2009.
  • — (2011). A Point of View.[50]
  • — (2014). Poetry notebook 2006–2014.
  • — (2015). Latest readings.
  • — (2016). Play all.

Hunangofiannau

[golygu | golygu cod]
  • James, Clive (1980). Unreliable memoirs.
  • — (1985). Falling towards England.
  • — (1990). May Week was in June.
  • — (2006). North Face of Soho.
  • — (2009). The blaze of obscurity.

Nofelau

[golygu | golygu cod]
  • James, Clive (1983). Brilliant creatures.
  • — (1987). The remake.
  • — (1991). Brrm! Brrm!.[51]
  • — (1996). The Silver Castle.

Barddoniaeth

[golygu | golygu cod]
Epig
  • — (1975). The fate of Felicity Fark in the land of the media : a moral poem.
  • — (1976). Peregrine Prykke's pilgrimage through the London literary world.
  • — (1976). Britannia Bright's bewilderment in the wilderness of Westminster.
  • — (1981). Charles Charming's challenges on the pathway to the throne.
  • — (1983). Poem of the Year.
  • — (2018). The River in the Sky.
Casgliadau
  • — (1977). Fan-mail : seven verse letters.
  • — (1986). Other passports : poems 1958–1985.
  • — (2003). The book of my enemy.[52]
  • — (2009). Opal sunset : selected poems 1958–2009.
  • — (2012). Nefertiti in the flak tower.
  • — (2015). Sentenced to life.
  • — (2017). Injury time.
Cyfieithiadau
  • Dante Alighieri (2013). Dante's divine comedy. Translated by Clive James.[53]
Rhestr o gerddi
Teitl Blwyddyn Cyhoeddwyd gyntaf Ail-argraffwyd/casglwyd
Beachmaster 2009 James, Clive (Ebrill 2009). "Beachmaster". The Monthly. http://www.themonthly.com.au/issue/2009/march/1237959353/clive-james/beachmaster.
Early to bed 2013 James, Clive (Ebrill 2013). "Early to bed". Australian Book Review 350: 25.
Leçons de ténèbres 2013 James, Clive (3 Mehefin 2013). "Leçons de ténèbres". The New Yorker 89 (16): 64. http://www.newyorker.com/magazine/2013/06/03/lecons-de-tenebres.
Rounded with a Sleep 2014 James, Clive (8 Awst 2014) "Rounded with a Sleep". The Times Literary Supplement. 5810: 4.
Initial outlay 2016 James, Clive (Jan–Feb 2016). "Initial outlay". Quadrant 60 (1-2): 9.
I was proud of these hands once 2016 James, Clive (Jan–Feb 2016). "I was proud of these hands once". Quadrant 60 (1-2): 49.
Splinters from Shakespeare 2016 James, Clive (Jan–Feb 2016). "Splinters from Shakespeare". Quadrant 60 (1-2): 49.

Cyfeiriadau

[golygu | golygu cod]
  1. ↑ 1.0 1.1 1.2 Robert McCrum "Clive James - bywyd mewn ysgrifen", The Guardian, 5 Gorffennaf 2013
  2. ↑ 2.0 2.1 James, C., Memoirs Annibynadwy, Pan Books, 1981, t. 29.
  3. ↑ "A Writer Whose Pen Never Rests, Even Facing Death". The New York Times. 31 Hydref 2014. Cyrchwyd 1 Tachwedd 2014. Italic or bold markup not allowed in: |publisher= (help)
  4. ↑ 4.0 4.1 Decca Aitkenhead "Clive James: 'Byddwn wedi bod yn ddewis cyntaf amlwg ar gyfer marwolaeth cocên. Gallaf ddefnyddio cyflenwad oes o unrhyw beth ymhen bythefnos,' The Guardian, 25 Mai 2009
  5. ↑ James, C., Memoirs Annibynadwy, Pan Books, 1981, t. 59.
  6. ↑ James, C., May Week Was In June (Jonathan Cape, 1990), t.49.
  7. ↑ Garner, Dwight (24 Gorffennaf 2007). "The Book of My Enemy". The New York Times.
  8. ↑ "Midnight Voices". 27 Tachwedd 1997. Cyrchwyd 11 Rhagfyr 2016.
  9. ↑ Peter Craven, "Gogoniant gorchmynion crefft y meistr", Sydney Morning Herald, 1 Mehefin 2013.
  10. ↑ Peter Goldsworthy, "Clive James's Dante yn unig yn ddwyfol", The Australian, 1 Mehefin 2013.
  11. ↑ Joseph Luzzi, "Gall hyn fod yn 'Nefoedd', neu gallai fod yn 'Hell'", New York Times, 19 Ebrill 2013.
  12. ↑ "The Observer, Tachwedd 1976". Cyrchwyd 24 Rhagfyr 2007.
  13. ↑ James, Clive (30 Mawrth 2007). "The clock's ticking on torture". BBC News Magazine. Cyrchwyd 24 Rhagfyr 2007.
  14. ↑ "Young, gifted and black". BBC News Magazine. 23 Mawrth 2007. Cyrchwyd 24 Rhagfyr 2007.
  15. ↑ James, Clive (16 Chwefror 2007). "The name-changing fidgets". BBC News Magazine. Cyrchwyd 24 Rhagfyr 2007.
  16. ↑ "Shortlist 2008" Archifwyd 2008-03-14 yn y Peiriant Wayback, The Orwell Prize
  17. ↑ "Book of the Week – The Blaze of Obscurity". BBC. 19 Hydref 2009. Cyrchwyd 19 Hydref 2009.
  18. ↑ "Museum of Curiosity on Radio 4 web site". BBC. 25 Rhagfyr 2009. Cyrchwyd 25 Rhagfyr 2009.
  19. ↑ Clive James, 'North Face of Soho, Pan Macmillan 2009 t.216.
  20. ↑ Stephen Brook (25 Ebrill 2008). "Hari and James take Orwell prizes". London: The Guardian. Cyrchwyd 25 Ebrill 2008.
  21. ↑ "Royal Society of Literature All Fellows". Royal Society of Literature. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 5 Mawrth 2010. Cyrchwyd 9 Awst 2010. Unknown parameter |deadurl= ignored (help)
  22. ↑ "The British Academy President's Medal". British Academy. Cyrchwyd 23 Gorffennaf 2017.
  23. ↑ "Index entry". FreeBMD. ONS. Cyrchwyd 28 Awst 2014.
  24. ↑ "Star's secret affair". ninemsn: A Current Affair. 23 Ebrill 2012. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 24 Mehefin 2012. Cyrchwyd 26 Mehefin 2012. Unknown parameter |deadurl= ignored (help)
  25. ↑ Clive James ar Diana
  26. ↑ Appleyard, Bryan (12 Tachwedd 2006). "Interview Clive James". The Times. London. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2008-10-11. Cyrchwyd 30 Ebrill 2010.
  27. ↑ ""Ar Noswyl Trychineb"". Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2007-06-24. Cyrchwyd 2019-02-04.
  28. ↑ Arts Today gyda Michael Cathcart 12/12/2001
  29. ↑ "Bill Moyers talks with Cultural Critic, Clive James". Cyrchwyd 7 Mai 2009.
  30. ↑ "Still looking for the western feminists". BBC News. 22 Mai 2009. Cyrchwyd 23 Mai 2009.
  31. ↑ "The Burma Campaign UK: AboutUs". Archifwyd o'r gwreiddiol ar 10 Hydref 2007. Cyrchwyd 24 Rhagfyr 2007. Unknown parameter |deadurl= ignored (help)
  32. ↑ "Programme 1: On Climate Change". clivejames.com. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2018-02-03. Cyrchwyd 5 Tachwedd 2011.
  33. ↑ Monbiot, George (2 Tachwedd 2009). "Clive James isn't a climate change sceptic, he's a sucker – but this may be the reason". London: The Guardian. Cyrchwyd 5 Tachwedd 2011.
  34. ↑ 34.0 34.1 "Enough Rope with Andrew Denton – episode 84: Clive James (04/07/2005)". Cyrchwyd 16 Medi 2008.
  35. ↑ "Discussion between Richard Dawkins and Clive James at the Edinburgh Book Festival". Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2012-08-20. Cyrchwyd 27 Awst 2010.
  36. ↑ Haynes, Deborah (12 Mai 2007). "Culture vulture". The Times. London. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2008-05-16. Cyrchwyd 30 Ebrill 2010.
  37. ↑ Roedd Clive James, Wythnos Mai ym mis Mehefin (Picador 1991), t. 230: "I hefyd wedi gosod fy llwch fowch: canolbwynt oddi ar fan Bedford, gallai ddal y pyrth o wyth deg sigaréts, felly dim ond i mi ei wagio unwaith y dydd."
  38. ↑ Clive James, North Face of Soho, Picador 2006 t.141: 'Rwy'n ysmygu cymaint bod angen canolbwynt llwybr Bedford arnaf fel llwch llwch. Roeddwn wedi canfod y ffenestr yn gorwedd yng nghwter Trumpington Street, ac roeddwn i'n meddwl: 'Bydd hynny'n gwneud llwch llwch ddelfrydol.'
  39. ↑ Ysmygu'r Cof | clivejames.com Archifwyd 2008-05-12 yn y Peiriant Wayback Yn A Point of View mae'n nodi bod angen diweddaru'r cyfrif hwn o roi'r gorau i ysmygu wrth iddo fynd yn ôl ato.
  40. ↑ "Smoking, my lost love". BBC News. 3 Awst 2007.
  41. ↑ "Mae Clive James yn brwydro lewcemia"
  42. ↑ "I'm battling leukaemia, reveals broadcaster Clive James". London: Daily Mail. 30 Ebrill 2011. Cyrchwyd 30 Ebrill 2011.
  43. ↑ "Clive James tells BBC "I am dying, I am near the end"". Belfast Telegraph. 21 Mehefin 2012. Cyrchwyd 21 Mehefin 2012.
  44. ↑ "Clive James: 'I'm getting near the end'". BBC News: Entertainment and Arts. 21 Mehefin 2012. Cyrchwyd 26 Mehefin 2012.
  45. ↑ 45.0 45.1 "Clive James – The Kid From Kogarah". ABC TV Arts ABC1. 3 Medi 2013. Cyrchwyd 6 Medi 2014.
  46. ↑ Clive James; Charlie Stayt (31 Mawrth 2015). Clive James 'near to death but thankful for life' (Video). London: BBC.
  47. ↑ "Clive James: 'Still being alive is embarrassing". The Guardian. Cyrchwyd 29 Mai 2016.
  48. ↑ "Reports of my death". The Guardian. Cyrchwyd 25 Chwefror 2018.
  49. ↑ A one-volume edition of the television criticism books.
  50. ↑ Reproductions of sixty BBC Radio 4 10-minute segments from 2007 to 2009.
  51. ↑ Released in the United States as The man from Japan (1993).
  52. ↑ Poetry and lyrics.
  53. ↑ In quatrains.

Dolenni allanol

[golygu | golygu cod]