Coden fwg bigog Lycoperdon echinatum | |
---|---|
Dosbarthiad gwyddonol | |
Teyrnas: | Fungi |
Dosbarth: | |
Urdd: | Agaricales |
Teulu: | Lycoperdaceae |
Genws: | Lycoperdon[*] |
Rhywogaeth: | Lycoperdon echinatum |
Enw deuenwol | |
Lycoperdon echinatum Pers. |
Math a rhywogaeth o ffwng yn nheulu'r Lycoperdaceae yw'r Coden fwg bigog (Lladin: Lycoperdon echinatum; Saesneg: Spiny Puffball).[1] 'Y Codau Mwg' yw'r enw ar lafar ar y grŵp mae'r ffwng yma'n perthyn iddo, ond nid yw'n derm gwyddonol. Puffball yw 'coden fwg' yn saesneg, a'r 'mwg' yw'r sborau a welir yn dianc I'r awyr, pan gyffyrddir y goden. Mae'r teulu Lycoperdaceae yn gorwedd o fewn urdd yr Agaricales.
Defnyddir y ffwng hwn wedi'i goginio mewn bwydydd a gellir ei fwyta'n amrwd. Disgrifiwyd ac enwyd y tacson yma'n wreiddiol gan y naturiaethwr Christiaan Hendrik Persoon.
Mae'r rhywogaeth hon o ffwng i'w chael yn Ewrop, Asia, Affrica a Gogledd America.
Lliw sborau'r fadarchen hon yw brown. Gelwir y rhan oddi tan y capan yn hadbilen (neu'n 'hymeniwm') a cheir sawl math: arwyneb llyfn, tegyll, chwarennau (tyllau bychan), rhychau ayb; mae gan y fadarchen hon yr hyn a elwir yn: gleba. O ran y broses o gymeryd maeth, fe'i disgrifir fel maethiad saproffytig.
Credir fod rhwng 2.2 a 3.8 miliwn o wahanol rywogaethau o ffwng, a'u bod yn perthyn yn nes at grŵp yr anifeiliaid nag at blanhigion.[2] Gelwir yr astudiaeth o ffwng yn "feicoleg", sy'n dod o'r Groeg μύκης (mykes) sef 'madarchen'. Mae tua 120,000 o'r rhain wedi'u disgrifio gan naturiaethwyr megis Carolus Linnaeus, Christiaan Hendrik Persoon ac Elias Magnus Fries. Oherwydd mai prin iawn yw gwybodaeth gwyddonwyr am y pwnc hwn, mae tacson y ffyngau'n newid o ddydd i ddydd.[3] Credir bod oddeutu 20,000 o rywogaethau o ffyngau yng ngwledydd Prydain.
Mae gan Coden fwg bigog ambell aelod arall yn y teulu hwn, gan gynnwys y canlynol:
Rhestr Wicidata:
rhywogaeth | enw tacson | delwedd |
---|---|---|
Apioperdon pyriforme | Apioperdon pyriforme | |
Globaria bresadolae | Globaria bresadolae | |
Globaria cepiformis | Globaria cepiformis | |
Globaria debreceniensis | Globaria debreceniensis | |
Globaria lauterbachii | Globaria lauterbachii | |
Globaria lilacina | Globaria lilacina | |
Handkea utriformis | Handkea utriformis | |
Hippoperdon pisiforme | Hippoperdon pisiforme | |
Hippoperdon pyriforme | Hippoperdon pyriforme | |
Lasiosphaera fenzlii | Lasiosphaera fenzlii |
Gofal! |
Er bod rhai madarch yn fwytadwy, mae eraill yn fwytadwy gan rai pobl ond yn wenwyn i eraill! |