Bae Caerdydd yn y nos | |
Arian cyfred | Punt (£) |
---|---|
Poblogaeth | 3,107,500 (2021)[1] |
Ystadegau economaidd | |
CMC (Cynnyrch Mewnwladol Crynswth) | £85.4 biliwn [2] |
CMC y pen | £27,274 (2022)[3] |
Tyfiant CMC | 3.8% o 2021 i 2022[4] |
GYC (Gwerth Ychwanegol Crynswth) = | £74.5 biliwn[5] |
GYC yn ôl diwydiant = |
|
Ystadegau cymdeithasol | |
Tlodi incwm cymharol | 21% (2020-22)[7] |
Diweithdra | 3.8% (2023)[8] |
Masnach ryngwladol | |
Allforion | £20.5 bn (tu allan i'r DU, 2022)[9] |
Prif bartneriaid allforio | |
Mewnforion | £24.1 bn (tu allan i'r DU, 2022)[12] |
Prif bartneriaid mewnforio | |
Mae'r ffigyrau ariannol mewn punoedd |
Yn draddodiadol seilir economi Cymru ar ddiwydiannau mwyngloddio, amaeth a gweithgynhyrchu ond yn ddiweddar mae galwedigaethau mwy modern ac amrywiol, yn enwedig o fewn y sector gwasanaethau, wedi datblygu fel rhan ganolog yr economi Gymreig.
Ar y cyfan, mae Cynnyrch Mewnwladol Crynswth (CMC) yng Nghymru wedi cynyddu yng Nghymru ers 1999, er ei fod yn parhau i fod yn is na chyfartaledd y DU. Mae gwariant llywodraeth y DU a lllywodraeth Cymru yng Nghymru hefyd wedi cynyddu dros yr un cyfnod. Mae Cymru wedi cael arian o’r Cronfeydd Strwythurol a Buddsoddi Ewropeaidd ac mae llywodraeth y DU wedi cyhoeddi bod y cyllid hwn yn cael ei ddisodli gan Gronfa Ffyniant Gyffredin y DU, er bod Llywodraeth Cymru wedi awgrymu bod Cymru’n cael llai o arian. Mae gan Gymru gydbwysedd cyllidol negyddol, er bod gan bob gwlad a rhanbarth yn y DU hefyd ddiffyg cyllidol yn 2020/21. Mae'r Gwerth Ychwanegol Crynswth yng Nghymru wedi cynyddu ers 1998, ond mae'r pen yn parhau i fod yn is na chyfartaledd y DU.
Yr arian a ddefnyddir yng Nghymru yw'r Bunt, a gynrychiolir gan y symbol £. Banc Lloegr yw'r banc canolog, sy'n gyfrifol am gyhoeddi arian cyfred, ac mae'n cadw cyfrifoldeb am bolisi ariannol a dyma fanc canolog y DU. Mae’r Bathdy Brenhinol, sy’n dosbarthu’r darnau arian a ddosberthir ar draws y DU gyfan, wedi’i leoli ar un safle yn Llantrisant, Rhondda Cynon Taf ers 1980, ar ôl trosglwyddo’n raddol weithrediadau o’u safle Tower Hill, Llundain o 1968.[15]
Mae CMC (GDP) Cymru wedi cynyddu o £37.1 biliwn yn 1998 i £79.3 biliwn yn 2019, £75.7 biliwn yn 2020 ac yna £79.7 biliwn yn 2021.[16][17][18]
Mae CMC y pen yng Nghymru ar brisiau cyfredol y farchnad wedi cynyddu o £12,810 yn 1998 i uchafbwynt o £25,136 yn 2019, ac yna £23,882 yn 2020. Mae hyn yn cymharu â chyfartaledd y DU o £17,073 yn 1998, £34,424 yn 2019 a £34,424 yn 2019. 32,141 yn 2020.[17]
Cyfanswm gwariant cyhoeddus yng Nghymru oedd £19.6 biliwn yn 1999/2000 gan gynyddu i £54.6 biliwn yn 2020/2021. Cyfanswm y gwariant adnabyddadwy yng Nghymru yn 2020/21 oedd £45 biliwn, gyda £9.6 biliwn heb ei wario’n uniongyrchol yng Nghymru.[19] Yn 2018/19, gwariant rheoledig Cymru oedd £43.0 biliwn. O hyn, roedd £33.4 biliwn yn wariant "adnabyddadwy" ar Gymru, roedd £4.6 biliwn yn wariant "anadnabyddadwy" a briodolwyd i Gymru ond a wariwyd yn ganolog yn y DU, gwariwyd £1.2 biliwn y tu allan i'r DU. Daw hyn â chyfanswm y gwariant blynyddol nad yw o fudd uniongyrchol i Gymru i £5.9 biliwn. Roedd y £3.7 biliwn a oedd yn weddill yn addasiad cyfrifo yn bennaf oherwydd dibrisiant.[20]
Cyllideb Llywodraeth Cymru fel y’i dyrannwyd gan lywodraeth y DU yn 2020/21 oedd £20.1 biliwn, gan gynyddu i £24 biliwn yn 2023-24.[21][22]
Yn 2021/22, roedd gwariant cyhoeddus y pen yng Nghymru yn £13,401. Mae hyn yn cymharu â £13,881 yn yr Alban, £14,062 yng Ngogledd Iwerddon a £11,549 yn Lloegr.[23]
Ar gyfartaledd, cafodd Cymru £367 miliwn bob blwyddyn o gronfeydd strwythurol yr UE yn ystod 2014-2020, a oedd yn cynnwys Cronfa Datblygu Rhanbarthol Ewrop (ERDF): £168.5 miliwn; Cronfa Gymdeithasol Ewrop (ESF): £120.5 miliwn; Cronfa amaethyddol Ewropeaidd ar gyfer datblygu gwledig (EAFRD): £77.9 miliwn.[24]
Yn dilyn Brexit, cyhoeddodd llywodraeth y DU ym mis Ebrill 2022 y byddai Cronfa Ffyniant Gyffredin y DU (UKSPF) yn disodli cronfeydd strwythurol yr UE. Mae Llywodraeth Cymru wedi beirniadu’r cyfanswm o £632 miliwn dros 2020 i 2023 a ddyrannwyd i Gymru, gan nodi bod Cymru’n cael ei thanariannu o £1.1 biliwn gan lywodraeth y DU.[25]
Roedd diffyg cyllidol net Cymru yn £13.7 biliwn yn 2016/17, £14.3 biliwn yn 2017/18 a £13.5 biliwn yn 2018/19.[26] Mae ffigurau diweddarach yn cael eu heffeithio gan y pandemig COVID-19. Cynyddodd y diffyg cyllidol hwn o £14.4 biliwn yn 2019/20 i £25.9 biliwn yn 2020/21.[20] Roedd gan bob gwlad a rhanbarth yn y DU ddiffyg cyllidol yn 2020/1, a oedd yn cynnwys Gogledd Orllewin Lloegr o £49.9 biliwn; yr Alban ar £36 biliwn; Gogledd Iwerddon ar £18 biliwn; Llundain ar £7.2 biliwn. Roedd gan y DU gyfan ddiffyg cyllidol o £318 biliwn yn 2021.[27]
Roedd y gyfradd cyflogaeth yng Nghymru yn 64.9% rhwng Ebrill-Mehefin 1992 a chynyddodd i uchafbwynt o 75.0% yn ystod y misoedd hynny yn 2019 a 72.7% yn 2022.[28] Yn 2022 roedd cyfanswm o 1,455,800 o bobl mewn cyflogaeth yng Nghymru. O'r rhain, roedd 441,000 o bobl yn cael eu cyflogi yn y sector cyhoeddus (30.5%) a 1,006,300 yn cael eu cyflogi yn y sector preifat.[29]
Roedd incwm gwario gros aelwydydd Cymru y pen yn £9,402 ym 1997 (87.4% o gyfartaledd y DU) gan gyrraedd ei lefel uchaf erioed yn y ffigur diweddaraf yn 2020 sef £17,592 (82.1% o gyfartaledd y DU).[30]
Canran y bobl oedd yn byw mewn tlodi incwm cymharol yng Nghymru oedd 27% yn ystod 1994-95 i 1996-97. Ers hynny mae wedi gostwng i 21% yn ystod cyfnodau lluosog, ond ar hyn o bryd mae’n 23% yn ystod y cyfnod 2017-18 i 2019-20, gyda chyfartaledd y DU yn 22%.[31]
Mae cwmnïau a busnesau Cymreig wedi cael eu disgrifio fel "asgwrn cefn economi Cymru".[32][33] Mae 99% o'r busnesau yng Nghymru yn Fusnesau Bach a Chanolig (BBaChau), sy'n cyflogi llai na 250 o bobl, a'r mwyafrif ohonynt yn ficro-sefydliadau, hynny yw maent yn cyflogi llai na 10 o weithwyr. Er y nifer fawr o fusnesau bach a chanolig, y prif gyflogwr yng Nghymru yw'r sector cyhoeddus.[34]
Gostyngodd nifer y busnesau bach a chanolig (BBaCh) yng Nghymru yn ystod 2021 a dywedodd 37% o ymatebwyr BBaChau Cymru eu bod wedi cael eu heffeithio’n sylweddol gan gostau cynyddol ym mhedwerydd chwarter 2021. Amcangyfrifodd adroddiad Dadansoddiad Maint Busnesau Egnïol yng Nghymru bod 723,500 o bobl yn cael eu cyflogi mewn BBaChau yng Nghymru yn 2021, 1.6% yn is na 2020.[35]
Dangosodd adroddiad trydydd chwarterol 2021/22 Banc Datblygu Cymru fod y banc wedi gwneud 243 o drafodion buddsoddi, sef cyfanswm o £28m ac yn gysylltiedig â thua 760 o swyddi newydd, wedi’u diogelu. Yn ystod blwyddyn galendr 2021, cynyddodd gwerth allforion nwyddau Cymreig a allforiwyd 12.4% i £15.2 biliwn a chynyddodd gwerth mewnforion da 13.2% i £16.1 biliwn.[36]
Dyma restr o bartneriaid masnach mwyaf Cymru yn ôl gwerth mwyaf cyfaswm mewnforion ac allforion yn 4ydd chwarter blwyddyn 2022.
Rhif
gwerth cyfanswm |
Gwlad | Allforio
(£, miloedd) |
Mewnforio
(£, miloedd) |
Cyfanswm
(£, miloedd) |
---|---|---|---|---|
1 | Gweddill y Deyrnas Unedig
(cyfartaledd chwarteri 2019)[38] |
6,500,000 | 6,750,000 | 13,250,000 |
2 | UDA | 982,308 | 1,069,490 | 2,051,798 |
3 | Yr Almaen | 619,297 | 351,821 | 971,118 |
4 | Gweriniaeth Iwerddon | 769,892 | 174,735 | 944,627 |
5 | Tseina | 205,769 | 549,684 | 755,453 |
6 | Ffrainc | 438,462 | 272,689 | 711,151 |
7 | Yr Iseldiroedd | 330,718 | 316,132 | 646,850 |
8 | Gwlad Belg | 236,869 | 168,489 | 405,358 |
9 | Emiradau Arabaidd Unedig | 82,464 | 239,016 | 321,480 |
10 | Ghana | 419 | 312,561 | 312,980 |
11 | Sbaen | 113,243 | 196,484 | 309,727 |
Mae'r tabl isod yn dangos Gwerth Ychwanegol Crynswth ("Gross Value Added" neu "GVA") blynyddol Cymru o 1998 i 2020.[39]
Blwyddyn | Cymru £ miliwn[40] | Cymru £ y pen[41] | DU £ y pen[42] |
---|---|---|---|
1998 | 32,769 | 11,302 | 15,181 |
1999 | 33,444 | 11,530 | 15,704 |
2000 | 35,032 | 12,051 | 16,391 |
2001 | 36,081 | 12,398 | 17,037 |
2002 | 37,828 | 12,942 | 17,746 |
2003 | 40,442 | 13,766 | 18,722 |
2004 | 42,751 | 14,455 | 19,521 |
2005 | 44,564 | 15,008 | 20,496 |
2006 | 47,128 | 15,785 | 21,485 |
2007 | 48,816 | 16,238 | 22,424 |
2008 | 49,185 | 16,255 | 22,969 |
2009 | 48,833 | 16,070 | 22,480 |
2010 | 49,908 | 16,364 | 22,762 |
2011 | 51,962 | 16,960 | 23,148 |
2012 | 53,712 | 17,473 | 23,795 |
2013 | 55,774 | 18,094 | 24,643 |
2014 | 57,267 | 18,521 | 25,645 |
2015 | 59,156 | 19,088 | 26,372 |
2016 | 61,615 | 19,792 | 27,246 |
2017 | 63,455 | 20,305 | 28,128 |
2018 | 66,078 | 21,053 | 28,929 |
2019 | 68,866 | 21,842 | 29,909 |
2020 | 66,591 | 21,010 | 28,894 |
Mae'r tabl isod yn nodi refeniw cyhoeddus Cymru a godir yng Nghymru. Mae'r tabl hefyd yn cynnwys gwariant a "adnabwyd" yng Nghymru. Nid yw'r ffigyrau yma yn cynnwys gwariant a ddyranwyd i Gymru sydd ddim yn cael ei wario yng Nghymru ei hun. Nid yw ffigyrau gwariant yng Nghymru yn cynnwys gwariant ar y lluoedd arfog yng Nghymru chwaith.
Yna, fe ddangosir y gwahaniaeth rhwng y refeniw a'r gwariant cyhoeddus yma yng Nghymru yn y golofn nesaf. Dangosir golofn CMC (GDP) Cymru ym mhrisoedd Ebrill 2023 ac yna yn y golofn olaf, y balans cyllidiol fel canran o'r CMC hwn. Mae colofn o falans cyllidiol y Deyrnas Unedig fel canran o CMC iw weld ar y dde pellaf fel cymhariaeth.
Cymru | Y DU | |||||
---|---|---|---|---|---|---|
Blwyddyn | Refeniw
(£ miliwn)[43] |
Gwariant adnabyddus
(£ miliwn)[44] |
CMC
(pris Ebrill 2023)[45] |
Balans cyllidiol
(£ miliwn) |
Balans cyllidiol
(% o CMC) |
Balans cyllidiol
(% o CMC)[46] |
1998 | - | - | 37,004 | - | - | -0.4 |
1999-2000 | 14,483 | 15,105 | 38,018 | -622 | -1.64 | +0.8 |
2000-2001 | 15,185 | 16,106 | 39,707 | -921 | -2.32 | +1.4 |
2001-2002 | 15,630 | 17,485 | 40,922 | -1,855 | -4.53 | +0.2 |
2002-2003 | 15,850 | 19,007 | 42,721 | -3,157 | -7.39 | -2.3 |
2003-2004 | 17,610 | 20,669 | 45,585 | -3,059 | -6.71 | -3.7 |
2004-2005 | 18,073 | 21,886 | 48,241 | -3,813 | -7.90 | -3.7 |
2005-2006 | 19,145 | 23,263 | 50,508 | -4,118 | -8.15 | -3.4 |
2006-2007 | 20,225 | 24,461 | 53,178 | -4,236 | -7.97 | -3 |
2007-2008 | 21,235 | 25,469 | 55,268 | -4,234 | -7.66 | -2.8 |
2008-2009 | 20,673 | 26,999 | 55,670 | -6,326 | -11.36 | -5.7 |
2009-2010 | 20,398 | 28,913 | 54,604 | -8,515 | -15.59 | -10.4 |
2010-2011 | 21,850 | 29,020 | 56,698 | -7,170 | -12.65 | -9.2 |
2011-2012 | 22,541 | 29,902 | 59,232 | -7,361 | -12.43 | -7.3% |
2012-2013 | 23,025 | 29,554 | 60,990 | -6,529 | -10.71 | -7.6 |
2013-2014 | 23,834 | 30,089 | 63,348 | -6,255 | -9.87 | -5.8 |
2014-2015 | 24,755 | 30,608 | 65,102 | -5,853 | -8.99 | -5.6 |
2015-2016 | 25,351 | 30,945 | 67,212 | -5,594 | -8.32 | -4.5 |
2016-2017 | 26,819 | 31,378 | 70,085 | -4,559 | -6.50 | -3.4 |
2017-2018 | 27,787 | 32,406 | 72,548 | -4,619 | -6.37 | -2.6 |
2018-2019 | 29,112 | 33,320 | 75,151 | -4,208 | -5.60 | -2.4 |
2019-2020 | 29,618 | 34,333 | 78,286 | -4,715 | -6.02 | -2.3 |
2020-2021 | 28,951 | 44,988 | 73,580 | -16,037 | -21.80 | -12.9 |
2021-2022 | 32,189 | 41,642 | 79,699 | -9,453 | -11.86 | -7.2 |
2022-2023 | - | - | - | - | - | -4.3 |
Llywodraeth y Deyrnas Gyfunol sy'n rheoli faint o'i harian mae Cymru'n ei gael. Cesglir yr arian gan y ddwy lywodraeth, cedwir swm er mwyn talu am bethau megis HS2, byddin Lloegr a rhennir y gweddill drwy Fformiwla Barnett. Yn 2017, y rhanbarth tlotaf yng Ngogledd Ewrop oedd Gorllewin Cymru. Canran yr holl unigolion, a oedd yn byw mewn tlodi incwm cymharol yng Nghymru yn 2016-7 oedd 23%, o'i gymharu â 22% yn Lloegr, a dim ond 19% yn yr Alban a Gogledd Iwerddon. Roedd mwy nag un o bob pump o bobl yng Nghymru yn byw mewn tlodi rhwng 2001 a 2016.[47][48]
Yn ôl deddfau’r DU, rhaid i Gymru dalu am eitemau nad ydyn nhw o fudd uniongyrchol i Gymru e.e. dros £5 biliwn ar gyfer HS2 "a fydd yn niweidio economi Cymru o £200m y flwyddyn", yn ôl cynghorydd trafnidiaeth Llywodraeth y DU a Chymru, yr Athro Mark Barry. Mae Cymru hefyd yn talu mwy am gostau milwrol na'r mwyafrif o wledydd o faint tebyg e.e. Mae Cymru yn talu dwywaith y swm y mae Iwerddon yn ei wario ar eu byddin.[49] Mae llywodraeth y DU yn gwario £1.75bn y flwyddyn ar y fyddin yng Nghymru sydd bron cymaint ag y mae Cymru yn ei wario ar addysg bob blwyddyn (£ 1.8 biliwn yn 2018/19) a phum gwaith cymaint â'r cyfanswm gwariwyd ar yr heddlu yng Nghymru (£ 365 miliwn).[50]
Fodd bynnag, mae'r gwaith o ddatblygu'r economi, gan Lywodraeth Cymru'n bennaf, yn rhoi'r wlad (o'i chyferbynnu a gwledydd eraill) ar dir uchel. Fodd bynnag, yn 2018, yn ôl data OECD ac Eurostat, roedd cynnyrch mewnwladol crynswth (GDP) yng Nghymru yn £75 biliwn, cynnydd o 3.3% ers 2017. CMC y pen yng Nghymru yn 2018 oedd £23,866, cynnydd o 2.9% ar 2017. Mae hyn yn cymharu â CMC / capita yr Eidal o £25,000, Sbaen £22,000, Slofenia £20,000 a Seland Newydd £30,000.[51][52] Yn 2019 cynhyrchodd Cymru refeniw treth o £27BN, sef tua 36% o CMC, ac mae ganddi wariant o £40.1Bn, gan adael diffyg ar bapur o £13.7 biliwn, o’i gymharu â diffyg Llywodraeth gyffredinol y DU o £350 biliwn.[53]
Yn 2006, amcangyfrifodd astudiaeth ar ran Llywodraeth y Cynulliad bod £2 biliwn – dros hanner o'r arian sy'n cael ei wario gan gyrff cyhoeddus Cymru – yn "gadael" economi'r wlad trwy gael ei wario ar nwyddau a gwasanaethau cwmnïau y tu allan i Gymru. Er hyn bu chwarter o gyflenwadau bwyd a diod cynghorau, ysgolion ac ysbytai yn cael eu prynu oddi wrth gwmnïau Cymreig, sef cynnydd o 6% mewn tair blynedd.[54]
Mae'r gostyngiad mewn CMC y pen yng Nghymru (o gymharu â chyfartaledd y DU) ym mlynyddoedd diweddar wedi annog dadl polisi economaidd. Awgryma rhai, megis Plaid Cymru,[55] y dylai Gymru efelychu model Wyddelig y Teigr Celtaidd, yn enwedig ei chyfraddau treth gorfforaeth isel, er mwyn ysgogi buddsoddiad a thwf economaidd. Ond dadleua economegwyr megis Nicholas Crafts[56] a John Bradley[57] taw dim ond o fewn amgylchiadau demograffig a hanesyddol arbennig Gweriniaeth Iwerddon yn hwyr y 1980au a'r 1990au yr oedd y dreth gorfforaeth isel yn effeithiol, a bydd mabwysiadu'r fath bolisi mewn cyd-destun economaidd gwahanol iawn nid yn unig yn gofyn am annibyniaeth wleidyddol, ond gall fod yn gymharol aneffeithiol ac/neu arwain at ddewisiadau polisi annymunol rhwng trethi personol uchel a gwariant cyhoeddus isel.
Mewn adroddiad ar gyfer y Sefydliad Materion Cymreig yn 2003, dadleuodd Phil Cooke taw ymateb Llywodraeth y Cynulliad i'r gostyngiad o gyflogaeth gynhyrchiol yng ngweithgynhyrchu oedd amnewid swyddi newydd yn y sector cyhoeddus, ac felly gwneud Cymru'n fwyfwy ddibynnol ar drosglwyddiadau cyllidol o'r Neuadd Wen. Honnodd Cooke taw ardrefniant datganoli gymharol wan oedd ar fai am atal y Cynulliad rhag datblygu polisïau economaidd, yn enwedig wrth gymharu â'r Alban.[58] Ond yn ôl rhai beirniaid, yn cynnwys Ron Davies[59] a John Lovering, non-sequitur yw dadl Cooke (bod angen Cynulliad mwy pwerus er mwyn cael polisïau economaidd mwy effeithiol).
Oherwydd tirwedd nodweddiadol Cymru defnyddir tua 80% ohoni ar gyfer amaethyddiaeth; rhyw 30 000 o ffermydd sydd ar draws y wlad.[60] Tir mynyddig gydag ucheldiroedd bugeiliol sydd yng Ngogledd Cymru. Yn Ne Cymru y mae diwydiant wedi'i ganoli, yn bennaf yn ninasoedd Caerdydd, Abertawe a Chasnewydd. Ers y Chwyldro Diwydiannol mae'r farchnad lafur wedi mudo'n raddol i ardaloedd diwydiannol y de ac felly'n lleihau'r boblogaeth yn y gogledd. Lleolir y diwydiant pysgota ar hyd Môr Hafren.
Gallwch helpu Wicipedia drwy ychwanegu at yr adran hon.
Cynhyrchodd amaethyddiaeth yng Nghymru amcangyfrif Gwerth Ychwanegol Gros (GVA) o £457 miliwn yn 2017. Roedd hyn yn cynrychioli 0.8% o gyfanswm GVA Cymru ar gyfer y flwyddyn honno a 4% o gyfanswm GVA y DU ar gyfer amaethyddiaeth. Mae amaethyddiaeth yn cynrychioli canran uwch o economi Cymru nag y mae i'r DU ar y cyfan (0.6%).[61]
Mae gwasanaethau ariannol a busnes, y sector cyhoeddus (yn cynnwys y llywodraeth, addysg, a gwasanaethau iechyd), gwestai, bwytai, a masnach yn cyfrif am dros hanner CMC a bron dau draean o gyflogaeth yng Nghymru.
Ffynhonnell bwysig arall o incwm yw twristiaeth, yn bennaf y parciau cenedlaethol a'r arfordir. Mae hygyrchedd Coridor yr M4 nid yn unig yn denu busnesau i de Cymru ond yn denu twristiaid hefyd.
Gallwch helpu Wicipedia drwy ychwanegu at yr adran hon.
Ym mhedwerydd chwarter 2007 fe ddatganodd banc Halifax taw £167 107 yw'r pris tŷ cyfartalog yng Nghymru, o'i gymharu â chyfartaledd y Deyrnas Unedig £197 017. Er hyn fe gynyddodd prisoedd tai yng Nghymru gan 0.9% yn y chwarter hwn o'i gymharu â gostyngiad cyfartalog o 0.8% ar gyfer y DU; ond mae cynnydd blynyddol prisoedd yng Nghymru (3.9%) dal yn is na'r DU i gyd (5.2%). Caerdydd sydd a'r prisoedd tai uchaf yng Nghymru gyda phris cyfartalog o £174 375.[62]
Yn ystod yr ugeinfed ganrif bu dau gyfnod o ddiweithdra sylweddol yng Nghymru. Yn y 1920au cynyddodd diweithdra ymhlith glowyr o 2% yn Ebrill 1924 i 12.5% yn Ionawr 1925 a 28.5% yn Awst 1925, wrth i alw am lo o dramor gostwng wrth i wledydd eraill cynhyrchu glo eu hunain. Gwaethygodd y sefyllfa yn dilyn Cwymp Wall Street yn 1929, ac erbyn 1932 roedd diweithdra wedi cyrraedd 42.8% ac wedi treiddio nifer o ddiwydiannau eraill. Yn ystod y Dirwasgiad Mawr byd-eang Cymru oedd un o'r gwledydd a gafodd ei tharo gwaethaf.[63]
Yn ystod prif-weinidogaeth Margaret Thatcher oedd yr ail gyfnod o ddiweithdra eang. Yn ystod y 1970au bu nifer o streiciau, yn cynnwys gan lowyr, ar draws Cymru a'r Deyrnas Unedig; profodd streic 1972 yn llwyddiannus trwy godi cyflog y glowyr. Ond pan ddaeth y Blaid Geidwadol i rym dan Thatcher yn 1979 dechreuwyd polisi o breifateiddio diwydiannau. O ganlyniad cafodd nifer o byllau glo, yn enwedig yn y Cymoedd, eu cau; ymunodd glowyr Cymru â streic genedlaethol a pharhaodd am bron i flwyddyn.[64] Cynyddodd diweithdra yng Nghymru o 65 800 (5%) yn 1979 i uchafbwynt o 166 700 (13%) yn 1986.[65]
Rhwng 1999 a 2007 bu cynnydd mewn swyddi o 12.1% yng Nghymru, o'i gymharu â 7.3% yn y Deyrnas Unedig gyfan. Yn 2007 roedd 2.8% o bobl yng Nghymru yn hawlio budd-dal diweithdra.[66]
Dywedir bod rhaniad Gogledd-De yn bodoli yng Nghymru, ac mae iddi agweddau diwylliannol ac economaidd. O ran yr economi, fel y nodir uchod, mae ardaloedd trefol y de yn ffyniannus yn economaidd o gymharu ag ardaloedd gwledig a mynyddig y gogledd. Ynghyd â ffactorau diwylliannol y rhaniad (e.e. medr y Gymraeg, hunaniaeth Gymreig a chenedlaetholdeb yn uwch yn y gogledd nag yn ardaloedd y de), mae hyn yn broblem gymdeithasol yn y Gymru fodern.
Amcangyfrifwyd yn 2008 bod 13% (tua 90 000) o blant Cymru yn byw mewn tlodi difrifol, h.y. cartrefi lle mae'r incwm aelwyd yn llai na 50% o'r incwm cyfartaledd ac o ganlyniad mae'r plant yn mynd heb ddau neu fwy o nwyddau neu wasanaethau, megis tripiau ysgol, am na all y teulu eu fforddio.[67] Er hyn, mae'r sefyllfa bresennol yn welliant ers y 1990au a'r 2000au cynnar. Gostyngodd nifer y plant mewn tlodi yng Nghymru gan 20% rhwng 1999 a 2005: o 32% o holl blant y wlad i 27%.[68] Yn 2003 roedd 33% o blant Cymru yn byw mewn tlodi,[69] gyda'r canran mor uchel â 70% neu 80% o deuluoedd yn ardaloedd mwyaf difreintiedig y wlad.[70]
Rhennir cyfrifoldeb tlodi yng Nghymru rhwng Llywodraeth y Deyrnas Unedig a Llywodraeth y Cynulliad. Eu bwriad cyfredol yw haneru tlodi plant erbyn 2010 a'i ddileu'n llwyr erbyn 2020; yn ôl Sefydliad Achub y Plant yng Nghymru "mae'r niferoedd sy'n byw mewn tlodi dal ymhell o gyrraedd [y targedau hyn]".[67]