Grappa

Grappa
Mathpomace brandy Edit this on Wikidata
Gwladyr Eidal Edit this on Wikidata
Enw brodorolGrappa Edit this on Wikidata
Tudalen Comin Ffeiliau perthnasol ar Gomin Wicimedia
Gwydryn o Grappa

Gwirod a wneir o soeg grawnwin yw grappa, ac mae ganddo ganran o alcohol sy'n amrywio rhwng 38 a 60 gradd. Mae'n cael ei ddistyllu o soeg grawnwin, hynny yw, "y gweisgion sy'n weddill ar ôl bragu"[1] sydd heb unrhyw ddefnydd yn y broses flaenorol o wasgu'r gwin. Fel diod, caiff ei gysylltu gyda'r Eidal, Swistir Eidalaidd, yr Ariannin, Bwlgaria, Uruguay a gwledydd eraill.

Yr enw generig yn Sbaeneg ar y diod hwn yw Orujo neu aguardiente, ac ym mhob gwlad ceir enw gwahanol, yn dibynnu ar yr iaith a'r traddodiad lleol: felly, mae brand brandi yn rhan o'r un math o ddiod brandi Ffrengig, grappa Eidaleg neu Slofeneg, bagaço Portiwgalaidd neu'r tsipouros Groegaidd.

Espresso a gwydryn o Grappa

Tarddiad

[golygu | golygu cod]

Yn Sbaen, Portiwgal, Ffrainc, Gwlad Groeg, yr Eidal, ac mewn gwledydd Ewropeaidd eraill, ceir cofnod am weithgynhyrchu brandi marc, am fwy na 500 mlynedd.

Yn yr Ariannin ac Uruguay, daeth ei ddefnydd yn boblogaidd trwy ddyfodiad ymfudwyr Sbaenaidd ac Eidalaidd, yn ystod y 19g, ac yno fe'i gelwir yn bennaf gan yr enw Eidaleg grappa.

Nodweddion

[golygu | golygu cod]

Blas

[golygu | golygu cod]

Mae blas brandi pomace, fel blas gwin, yn dibynnu ar fath ac ansawdd y grawnwin a ddefnyddir. Mae llawer o gynhyrchwyr wedi ychwanegu surop ffrwythau i felysu a llyfnhau'r ddiod.

Ymhelaethu

[golygu | golygu cod]

Wedi'i gynhyrchu'n draddodiadol i osgoi gwastraffu bagasse ar ôl diwedd y tymor gwin, ar hyn o bryd caiff ei gynhyrchu mewn màs i'w werthu ledled y byd.

Oherwydd ei oedran a'i ansawdd, gwerthfawrogir yr Oruxo de Galicia, a gynhyrchir yn y rhanbarth hwn o Galisia, yn arbennig, ac mae'r grappa a gynhyrchir yn nhref Bassano del Grappa, ger Monte Grappa, hefyd yn boblogaidd iawn.

Ffyrdd o weini

[golygu | golygu cod]

Mae grappa fel arfer yn cael ei weini'n oer, ac anaml y caiff ei gymysgu gyda diodydd eraill.

Yn yr Eidal, mae grappa yn cael ei weini'n bennaf fel diod dreulio neu ar ôl cinio. Ei brif bwrpas yw cynorthwyo i dreulio prydau trwm. Gellir hefyd ychwanegu grappa at goffi espresso i greu caffè corretto, sy'n golygu coffi "wedi'i gywiro" (ac yn Sbaen gelwir yn carajillo). Amrywiad arall ar hyn yw'r ammazzacaffè ("coffi-laddwr"): mae'r espresso yn cael ei yfed gyntaf, ac yna ychydig owns o grappa wedi'i weini yn ei wydr ei hun. Yn Veneto, mae resentin ("rinser bach"): ar ôl gorffen cwpan o espresso gyda siwgr, mae ychydig ddiferion o grappa yn cael eu tywallt i'r cwpan bron yn wag, eu troi, a'u yfed mewn un clec.

Yng nghanol yr Ariannin, mae'r cymunedau Eidalaidd yn ei gymysgu â Mate.

Mae hefyd yn adnabyddus am ei ddefnydd yn y queimada, diod draddodiadol sy'n cael ei yfed yn Galisia (Sbaen), ac sy'n cyd-fynd â defod o wreiddiau a thraddodiad gwych.

Amddiffyn nodweddion Grappa

[golygu | golygu cod]
Detholiad o Grappa barrique

Mae Grappa bellach yn enw gwarchodedig yn yr Undeb Ewropeaidd. Er mwyn cael ei alw'n grappa, rhaid cwrdd â'r meini prawf canlynol:[2]

  1. Cynhyrchwyd yn yr Eidal, neu yn rhan Eidaleg y Swistir, neu yn San Marino
  2. Cynhyrchwyd o soeg
  3. Rhaid i eplesu a distyllu ddigwydd ar y soeg - dim dŵr ychwanegol

Mae Maen Prawf 2 yn diystyru eplesu sudd grawnwin pur yn uniongyrchol, sef y dull a ddefnyddir i gynhyrchu brandi.

Mae gan Faen Prawf 3 ddau oblygiad pwysig. Yn gyntaf, rhaid i'r distylliad ddigwydd ar solidau. Felly, mae'n cael ei wneud nid gyda fflam uniongyrchol ond gyda distylliad bain-marie neu ager; fel arall, gall y soeg losgi. Yn ail, mae rhannau coediog y grawnwin (y coesau a'r hadau) yn cael eu cyd-eplesu â'r sudd sy'n llawn siwgr; mae hyn yn cynhyrchu ychydig bach o fethanol, sy'n llawer mwy gwenwynig nag ethanol. Yn wahanol yn y broses debyg o wneud gwin coch, mewn grappa rhaid tynnu'r methanol yn ofalus wrth ei ddistyllu. Dyna pam mae deddf Eidalaidd yn ei gwneud yn ofynnol i wneuthurwyr gwin werthu eu soeg i wneuthurwyr grappa; mae hwn yn fesur a gymerwyd yn erbyn cynhyrchwyr moonshine, sydd bellach yn brin iawn yn yr Eidal.

Amrywiadau

[golygu | golygu cod]

Mae yna gyfuniadau â pherlysiauiau neu ffrwythau fel grappa gyda lemwn neu grappamiel, cyfuniad o grappa a mêl.

Gellir hefyd defnyddio grappa i wneud coctêl megis Velluto Grappa, sy'n cynnwys sinsir, siwgr, diod Apéritif Aperol, mêl a sudd lemwn a'i ysgwyd mewn ysgwydydd coctêl.[3]

Hanes

[golygu | golygu cod]
Tref Bassano del Grappa

Mae distyllu yn arfer hynafol y gellir ei olrhain yn ôl i'r ganrif gyntaf OC.[4] Er y gallai Ysgol Salerno ddistyllu alcohol yn ddibynadwy yn y 12g, datblygwyd distylliad ffracsiynol [4][5] gan Taddeo Alderotti yn y 13g.[6] Mae yna chwedl sy'n sôn am filwr Rhufeinig a ddistyllodd grappa gyntaf yn nhref Bassano del Grappa yng ngogledd yr Eidal gan ddefnyddio offer distyllu a gafodd eu dwyn yn yr Aifft ("Crisiopea di Cleopatra" 2il ganrif OC). Fodd bynnag, ni ellir ystyried bod y stori'n ddibynadwy gan na allai offer o'r fath gynhyrchu grappa. Ni ddarganfuwyd distylliad a oedd yn ddefnyddiol ar gyfer cynhyrchu diodydd tan yr 8g, ac mae'n debyg y cymerodd tua dwy ganrif arall i'r dechnoleg deithio o'i chartref yn y Lefant a Persia i'r Eidal (ar lwybr y Croesgadau yn ôl pob tebyg).

Tua 1300–1400 OC, fodd bynnag, roedd cyflwyno dŵr fel oerydd yn yr offer distyllu yn ei gwneud yn bosibl cynhyrchu llawer mwy o win distyll ac i ddistyllu soeg. Tua 1600 OC, bu'r Iesuwyr yn Sbaen, yr Eidal a'r Almaen yn astudio ac yn codeiddio'r technegau a ddefnyddiwyd i gynhyrchu brandi neu grappa, a defnyddiwyd eu dulliau tan yn ddiweddar.[7] Mae'r Amgueddfa Gwin a Grappa yn dangos offer hanesyddol a ddefnyddiwyd ym mlynyddoedd cynnar distyllu grappa.

Mae moderneiddio distylliad grappa yn gymharol ddiweddar, yn ôl pob tebyg ym 1979 yng Ngogledd yr Eidal. I ddechrau fe'i gwnaed trwy fflam uniongyrchol ond yn fuan daeth manteision distyllu bain-marie neu stêm i gael gwell cynnyrch.

Cyfeiriadau

[golygu | golygu cod]
  1. ↑ 'Soeg' Geiriadur Prifysgol Cymru
  2. ↑ Regulation (EC) No 110/2008 on the definition, description, presentation, labelling and the protection of geographical indications of spirit drinks Regulation (EC) No 110/2008., Annex II paragraph 6 (grape marc spirit) and Annex III (geographical indications)
  3. ↑ How to Make The Classic Velluto Grappa Cocktail
  4. ↑ 4.0 4.1 Forbes, Robert James (1970). A short history of the art of distillation: from the beginnings up to the death of Cellier Blumenthal. BRILL. tt. 57, 89. ISBN 978-90-04-00617-1. Cyrchwyd 29 Mehefin 2010.
  5. ↑ Sarton, George (1975). Introduction to the history of science. R. E. Krieger Pub. Co. t. 145. ISBN 0-88275-172-7.
  6. ↑ Holmyard, Eric John (1990). Alchemy. Courier Dover Publications. t. 53. ISBN 0-486-26298-7.
  7. ↑ Istituto Nazionale Grappa Archifwyd 23 Mai 2009 yn y Peiriant Wayback (Eidaleg)

Dolenni allanol

[golygu | golygu cod]