Gwastraff peryglus

Gwastraff peryglus
Cyfleusterau casglu gwastraff peryglus o gartrefi Gogledd Seattle, UDA.
Mathllygrydd, deunydd peryglus, sbwriel Edit this on Wikidata
Tudalen Comin Ffeiliau perthnasol ar Gomin Wicimedia

Gwastraff peryglus yw unrhyw wastraff sy'n fygythiad sylweddol i iechyd y cyhoedd neu'r amgylchedd.[1] Yn aml, mae ganddyn nhw un neu fwy o'r nodweddion peryglus canlynol: y perygl o fynd ar dân, adweithio, cyrydu, gwenwyno. Mae gwastraffau peryglus rhestredig yn ddeunyddiau a restrir yn benodol gan awdurdodau rheoleiddio fel gwastraff sy'n dod o ffynonellau amhenodol neu benodol, neu gynhyrchion cemegol a daflwyd.[2] Gellant fod mewn sawl cyflwr ffisegol megis nwyol, hylifau neu solidau. Mae gwastraff peryglus yn fath arbennig o wastraff oherwydd ni ellir ei waredu trwy ddulliau cyffredin fel sgil-gynhyrchion eraill yn ein bywydau bob dydd. Yn dibynnu ar gyflwr ffisegol y gwastraff, efallai y bydd angen ei brosesu, ei drin a'i newid yn solid.

Llofnodwyd Confensiwn Basel ar Reoli Symudiadau Trawsffiniol Gastraffoedd Peryglus a'u Gwarediad gan 199 o wledydd, a daeth i rym ym 1992. Ychwanegwyd plastig at y confensiwn yn 2019.[3]

Hyd a lled y broblem

[golygu | golygu cod]

Ledled y byd, amcangyfrifodd Rhaglen Amgylcheddol y Cenhedloedd Unedig (UNEP) fod mwy na 400 miliwn o dunelli o wastraff peryglus yn cael ei gynhyrchu'n flynyddol ar gyfartaledd, yn bennaf gan wledydd diwydiannol (Schmit, 1999). Mae tua 1% o hyn yn cael ei gludo ar draws ffiniau rhyngwladol, gyda mwyafrif y trosglwyddiadau yn digwydd rhwng gwledydd yn y Sefydliad ar gyfer Cydweithrediad a Datblygiad Economaidd (OECD) (Krueger, 1999).[4] Gwneir hyn fel arfer gan ei fod yn rhatach gwaredu'r gwastraff mewn gwledydd eraill, tlotach, nag yn y wlad gartref.[4]

Llofnodwyd Confensiwn Basel ar Reoli Symudiadau Trawsffiniol Gwastraff Peryglus a'u Gwarediad gan 199 o wledydd a daeth i rym ym 1992. Ychwanegwyd plastig at y confensiwn yn 2019. [3]

Mathau

[golygu | golygu cod]

Gwastraff cyffredinol

[golygu | golygu cod]

Mae gwastraff cyffredinol yn gategori arbennig sydd (yn yr Unol Daleithiau) yn gyffredinol yn peri llai o fygythiad o'i gymharu â gwastraff peryglus arall, sy'n cael ei gynhyrchu mewn symiau enfawr gan nifer fawr o gynhyrchwyr. Ymhlith y "gwastraff cyffredinol" y mae: bylbiau golau fflwroleuol, rhai batris arbenigol (ee batris sy'n cynnwys lithiwm neu blwm), tiwbiau pelydrau cathod, a dyfeisiau sy'n cynnwys arian byw.

Mae gwastraff cyffredinol yn ddarostyngedig i ofynion rheoleiddio llai llym. Gall cynhyrchwyr meintiau bach gael eu dosbarthu fel "cynhyrchwyr meintiau bach wedi'u heithrio'n amodol" (CESQGs) sy'n eu rhyddhau o rai o'r gofynion rheoleiddio ar gyfer trin a storio gwastraff peryglus. Ond mae'n rhaid cael gwared ar wastraff cyffredinol yn briodol.

Gwastraff peryglus o gartrefi

[golygu | golygu cod]
Gwastraff Cartref Peryglus wedi'i wahanu i'w waredu'n briodol

Mae'r rhestr ganlynol yn cynnwys categorïau a ddefnyddir yn aml fel 'gwastraff peryglus o gartrefi', sef HHW. Mae’n bwysig nodi bod llawer o’r categorïau hyn yn gorgyffwrdd a bod llawer o wastraff cartref yn gallu disgyn i sawl categori:

Gwaredu

[golygu | golygu cod]
"Dyffryn y Drymiau!, sef tomen gwastraff gwenwynig yng ngogledd Sir Bullitt, Kentucky

Yn hanesyddol, gwaredwyd rhai mathau o wastraff peryglus yn rheolaidd mewn safleoedd tirlenwi. Arweiniodd hyn at ddeunyddiau peryglus yn treiddio i'r ddaear. Yn y pen draw, aeth y cemegau hyn i systemau dŵr naturiol y Ddaear. Mae llawer o safleoedd tirlenwi bellach angen gwrthfesurau i atal halogi dŵr daear. Er enghraifft, mae'n rhaid gosod rhwystr ar hyd sylfaen y safle tirlenwi i gynnwys y sylweddau peryglus a all aros yn y gwastraff am flynyddoedd.[6] Yn aml rhaid sefydlogi a chaledu gwastraff peryglus cyn eu rhoi mewn safleoedd tirlenwi a rhaid iddo gael ei drin er mwyn ei sefydlogi a'i gwaredu. Gellir ailgylchu'r rhan fwyaf o ddeunyddiau fflamadwy yn danwydd diwydiannol a gellir ailgylchu rhai deunyddiau â chyfansoddion peryglus, megis batris asid plwm.

Ailgylchu

[golygu | golygu cod]

Gellir ailgylchu rhai mathau o wastraff peryglus yn gynhyrchion newydd.[7] Er enghraifft: batris asid plwm neu gylchedau electronig. Pan fydd metelau trwm eu trin yn iawn, gallent glymu i lygryddion eraill a'u trosi'n solidau haws eu gwaredu, neu gellir eu defnyddio i lenwi palmentydd. Mae triniaethau o'r fath yn lleihau lefel y bygythiad o gemegau niweidiol,[8] tra hefyd yn ailgylchu'r cynnyrch diogel. Yn y rhan fwyaf o fanau gwaredu yng Nghymru, ni chodir tâl am unrhyw ddeunyddiau peryglus, ond ceir cyfyngiad ar faint y gallwch chi ddod bob wythnos neu bob mis. Ar wahân i wastraff peryglus, gellir hefyd gael gwared ar wastraff electronig, bylbiau golau a batris.[9]

Cyfeiriadau

[golygu | golygu cod]
  1. ↑ "Resources Conservation and Recovery Act". US EPA.
  2. ↑ 40 CFR, 261.31 through .33
  3. ↑ 3.0 3.1 "Governments agree landmark decisions to protect people and planet from hazardous chemicals and waste, including plastic waste". UN Environment (yn Saesneg). 2019-05-12. Cyrchwyd 2021-12-21.
  4. ↑ 4.0 4.1 Orloff, Kenneth; Falk, Henry (2003). "An international perspective on hazardous waste practices". International Journal of Hygiene and Environmental Health 206 (4–5): 291–302. doi:10.1078/1438-4639-00225. PMID 12971684.
  5. ↑ US EPA, OAR (28 May 2013). "Wood Smoke and Your Health". US EPA (yn Saesneg). Cyrchwyd 10 January 2021.
  6. ↑ Malviya, Rachana; Chaudhary, Rubina (2006). "Factors affecting hazardous waste solidification/Stabilization: A review". Journal of Hazardous Materials 137 (1): 267–276. doi:10.1016/j.jhazmat.2006.01.065. PMID 16530943.
  7. ↑ Carysforth, Carol; Neild, Mike (2002). GCSE Applied Business for Edexcel: Double Award (yn Saesneg). Heinemann. ISBN 9780435447205.
  8. ↑ Zhao, Xin-yue; Yang, Jin-yan; Ning, Ning; Yang, Zhi-shan (2022-06-01). "Chemical stabilization of heavy metals in municipal solid waste incineration fly ash: a review" (yn en). Environmental Science and Pollution Research 29 (27): 40384–40402. doi:10.1007/s11356-022-19649-2. ISSN 1614-7499. https://doi.org/10.1007/s11356-022-19649-2.
  9. ↑ “Government.” City Of Oxnard, www.oxnard.org/household-hazardous-waste/.

Dolenni allanol

[golygu | golygu cod]