Gwibddiplomyddiaeth

Term gwleidyddol yw gwibddiplomyddiaeth[1] sydd yn disgrifio ymdrechion diplomydd o wlad neu sefydliad allanol sydd yn gweithredu fel canolwr rhwng y prif bleidiau mewn anghydfod, trwy "wenoli" rhyngddynt, heb i'r prif bleidiau cwrdd a'i gilydd yn uniongyrchol.

Henry Kissinger (dde) yn ysgwyd llaw Anwar Sadat, Arlywydd yr Aifft, yn Nhachwedd 1973.

Defnyddiwyd y term Saesneg shuttle diplomacy yn gyntaf yn The New York Times yn Ionawr 1974 i ddisgrifio ymdrechion Henry Kissinger, Ysgrifennydd Gwladol yr Unol Daleithiau, yn sgil Rhyfel Yom Kippur.[2] Fe deithiodd Kissinger yn ôl ac ymlaen rhwng Israel, yr Aifft a Syria dros gyfnod o saith mis tra'n ceisio cael Israel i dynnu ei lluoedd milwrol yn ôl o diriogaethau'r ddwy wlad arall. Manteisiodd ar anwybodaeth y llywodraethau o amcanion a a gweithgareddau ei gilydd i lunio ac adolygu cynigion a chytundebau ar ben ei hunan, ac i ddewis pryd i gyflwyno gofynion a chyfaddawdau'r un ochr i'r ochr arall. Trwy hyn, fe gyflymodd y broses tuag at gytundeb terfynol.[3] Dychwelodd Kissinger i'r Dwyrain Canol ym Medi 1975 i sicrhau ail gytundeb rhwng Israel a'r Aifft.[4] Mae'n debyg taw hon oedd y tro cyntaf i ddiplomydd uwch o wlad mor bwerus i deithio ar frys a thro ar ôl tro wrth geisio ennill nod gyfyngedig.[5]

Defnyddir y term hefyd wrth edrych yn ôl ar ymdrechion Cyrus Vance, Dirprwy Ysgrifennydd Amddiffyn yr Unol Daleithiau, i atal rhyfel rhwng Gwlad Groeg a Thwrci ym 1967.[6] Llwyddodd Vance i berswadio'r Groegiaid i dynnu'r mwyafrif o'u lluoedd allan o Gyprus.[7][8]

Cyfeiriadau

[golygu | golygu cod]
  1. ↑ Geiriadur yr Academi, "shuttle: shuttle diplomacy".
  2. ↑ Bernard Gwertzman, "Reporter's Notebook: The Active Life On Kissinger's Shuttle in Middle East", The New York Times (16 Ionawr 1974).
  3. ↑ James K. Sebenius, L. Alexander Green, ac Eugene B. Kogan, Henry A. Kissinger as Negotiator: Background and Key Accomplishments (Boston, Massachusetts: Ysgol Fusnes Harvard, 2016), t. 14.
  4. ↑ Swyddfa'r Hanesydd, "Shuttle Diplomacy and the Arab-Israeli Dispute, 1974–1975", Adran Wladol yr Unol Daleithiau.
  5. ↑ G. R. Berridge ac A. James, A Dictionary of Diplomacy (Basingstoke: Palgrave, 2003), t. 245.
  6. ↑ Flora Lewis, "Reaction on Vance is positive abroad", The New York Times (4 Rhagfyr 1976).
  7. ↑ Parker T. Hart, Two NATO Allies at the Threshold of War: Cyprus, a Firsthand Account of Crisis Management, 1965–1968 (Durham, Gogledd Carolina: Duke University Press, 1990), tt. 68–81.
  8. ↑ Norma Salem, Cyprus: A Regional Conflict and its Resolution (Basingstoke: Macmillan, 1992), t. 211.