György Lukács

György Lukács
Ganwyd	Löwinger György Bernát  13 Ebrill 1885  Budapest
Bu farw	4 Mehefin 1971  Budapest
Dinasyddiaeth	Hwngari
Addysg	Doethuriaeth Nauk mewn Athroniaeth
Alma mater	Prifysgol Humboldt Berlin Prifysgol Eötvös Loránd
Galwedigaeth	athronydd, gwleidydd, llenor, academydd, cymdeithasegydd, beirniad llenyddol, hanesydd celf, philosopher of culture, hanesydd llenyddiaeth, ysgolhaig llenyddol
Swydd	member of the Provisional National Assembly, Aelod o Gynulliad Cenedlaethol Hwngari, Minister of Public Instruction
Cyflogwr	Nyugat
Plaid Wleidyddol	Communist Party of Hungary, Hungarian Working People's Party, Hungarian Socialist Workers' Party
Plant	Ferenc Jánossy, Lajos Jánossy
Gwobr/au	Gwobr Kossuth, Gwobr Goethe, Gwobr Kossuth, Urdd y Faner Goch, Medal Jiwbili "I Goffáu 100fed Pen-blwydd Geni Vladimir Ilyich Lenin" (10 gair / words)

Athronydd Marcsaidd, beirniad llenyddol, a gwleidydd comiwnyddol o Hwngari oedd György Lukács (13 Ebrill 1885 – 4 Mehefin 1971).

Ganed yn Budapest, Awstria-Hwngari, i deulu o Iddewon cefnog. Ymaelododd â Phlaid Gomiwnyddol Hwngari ym 1918, a gwasanaethodd yn gomisâr diwylliant ac addysg yn llywodraeth Béla Kun yng Ngweriniaeth Sofietaidd Hwngari (1919). Yn sgil cwymp Kun, symudodd Lukács i Fienna ac yno bu'n weithgar yn y mudiad tanddaearol. Golygodd y cylchgrawn Kommunismus a chyhoeddodd ei gyfrol arloesol Geschichte und Klassenbewußtsein (1923; "Hanes ac Ymwybyddiaeth o Ddosbarth"). Datblygodd Lukács syniadaeth Farcsaidd a oedd yn debycach i fydolwg athronyddol a diwylliannol nac i ddadansoddiad gwyddonol.^[1]

Symudodd Lukács i Ferlin ym 1929. Aeth i'r Undeb Sofietaidd ym 1930–31 i fynychu Athrofa Marx-Engels ym Moscfa, a dychwelodd yno ym 1933 i astudio athroniaeth yn Athrofa'r Academi Rwsiaidd. Arhosodd yn yr Undeb Sofietaidd drwy gydol yr Ail Ryfel Byd, a dychwelodd i'w famwlad ym 1945. Fe'i etholwyd yn aelod o Senedd Hwngari a chafodd swydd athro estheteg ac athroniaeth ym Mhrifysgol Budapest. Lukács oedd un o brif arweinwyr Chwyldro Hwngari ym 1956 a gwasanaethodd yn weinidog diwylliant yn llywodraeth Imre Nagy. Cafodd ei arestio a'i alltudio i Rwmania am ei ran yn y chwyldro, ond rhoddwyd caniatâd iddo ddychwelyd i Hwngari ym 1957. Bu farw yn Budapest yn 86 oed.^[1]

Cyfeiriadau

1. (Saesneg) György Lukács. Encyclopædia Britannica. Adalwyd ar 26 Ebrill 2020.