Irish Confederation

Irish Confederation
Enghraifft o:plaid wleidyddol Edit this on Wikidata
IdiolegCenedlaetholdeb Gwyddelig Edit this on Wikidata

Mudiad cenedlaetholgar Gwyddelig oedd yr Irish Confederation a sefydlwyd ar 13 Ionawr 1847 gan aelodau o Iwerddon Ifanc. Roedd yr aelodau wedi ymwahanu oddi ar y Gymdeithas Ddiddymu ('Repeal Society') Daniel O'Connell.[1] Disgrifiodd yr hanesydd T. W. Moody y Cydffederation fel "sefydliad swyddogol Iwerddon Ifanc".[2]

Hanes

[golygu | golygu cod]
Cofeb i Thomas Francis Meagher yn Port Láirge, un o sylfaenwyr y Confederation

Ym Mehefin 1846, daeth y Blaid Ryddfrydol i rym ym Mhrydain Fawr dan arweiniad John Russell. Gydag hynny, dechreuodd O'Connell, a oedd wedi creu mudiad i arwain at Ddiddymiad neu, wrthod Deddf Uno Iwerddon â Phrydain 1800, geisio cynghreiriol â rhyddfrydiaeth Russell a Llywodraeth Prydain. Fe anghytunodd Thomas Francis Meagher ac aelodau iau y gymdeithas â'r strategaeth hon yn chwyrn. Fel ymateb, galwodd O'Connell yr aelodau ifanc yma yn, "chwyldroadwyr, anffyddlon a gelynion yr Eglwys". O ganlyniad, cafwyd rhwyg yn y mudiad Diwygiad a chreodd Meagher yr 'Irish Confederation' gydag ef a'i arweinwyr yn chwarae rhan flaenllaw yng Ngwrthryfel Iwerddon Ifanc yn 1848.

Sylfaen

[golygu | golygu cod]

Roedd ei sylfaenwyr y Cydffereasiwn yn benderfynol o adfywio'r galw digyfaddawd am Senedd genedlaethol i Iwerddon gyda phwerau deddfwriaethol a gweithredol llawn. Roeddent yn benderfynol o waharddiad llwyr ar aelodau seneddol o'r Iwerddon yn derbyn swydd o dan y Llywodraeth y Deyrnas Unedig. Dymunent ddychwelyd at bolisi blynyddoedd cynharach y Repeal Association,[3] a chawsant eu cefnogi gan y gwŷr ieuainc.[4] Roedd argoelion helaeth fod llawer o'r dosbarth Unoliaethol blaenorol, yn y dinasoedd ac yn mhlith perchenogion tir, yn ddig at yr esgeulusiad o anghenion Gwyddelig gan y Senedd Brydeinig er dechrau'r Newin Mawr. Roeddent yn mynnu gweithredu deddfwriaethol hanfodol i ddarparu cyflogaeth a bwyd, ac i atal unrhyw allforio pellach o'r ŷd, gwartheg, moch a menyn a oedd yn dal i adael Iwerddon. Ar hyn, roedd consensws cyffredinol o farn Wyddelig yn ôl Dennis Gwynn, "y fath na wyddys ers cyn y Ddeddf Uno."

Cynhaliwyd cyfarfod cyntaf y Cydffederasiwn Gwyddelig yn y Rotunda, yn Nulyn ar 13 Ionawr 1847.[3][5]Cadeirydd y cyfarfod cyntaf oedd John Shine Lawlor, a'r ysgrifenyddion mygedol oedd John Blake Dillon a Charles Gavan Duffy. Byddai Meagher yn cymryd lle Duffy yn ddiweddarach.[4] Byddai deng mil o aelodau yn cael eu cofrestru, ond ychydig iawn o'r boneddigion oedd, gyda'r dosbarth canol yn sefyll ar wahân a'r clerigwyr Catholig yn ddrwgdybus o'r mudiad. Yn wyneb tlodi'r bobl, roedd tanysgrifiadau yn gwbl wirfoddol, a sylfaenwyr y mudiad newydd a ysgwyddau gost y mudiad ar ben eu hunain yn aml.[6]

Llyfryddiaeth

[golygu | golygu cod]
  • Doheny, Michael (1951). The Felon's Track. Dublin: M. H. Gill & Son.
  • Duffy, Charles Gavan (1888). Four Years of Irish History 1845–1849. London: Cassell, Petter, Galpin & Co.
  • Duffy, Charles Gavan (1880). Young Ireland. London: Cassell, Petter, Galpin & Co. ISBN 9780306711190.
  • Griffith, Arthur (1916). Meagher of the Sword, :Speeches of Thomas Francis Meagher in Ireland 1846–1848. Dublin: M. H. Gill & Son, Ltd.

Dolenni

[golygu | golygu cod]

Cyfeiriadau

[golygu | golygu cod]
  1. ↑ ""an Chónaidhm Éireannach" téarma.ie". Téarma.ie: An Bunachar Náisiúnta Téarmaíochta don Ghaeilge. An Coiste Téarmaíochta. Cyrchwyd 2024-09-16.
  2. ↑ Moody, p 38.
  3. ↑ 3.0 3.1 Duffy, FYIH, pg.360
  4. ↑ 4.0 4.1 Gwynn, pg.98
  5. ↑ O'Sullivan pg.198
  6. ↑ Duffy, FYIH, pg.361
Baner Gweriniaeth IwerddonEicon awrwydr   Eginyn erthygl sydd uchod am hanes Iwerddon. Gallwch helpu Wicipedia drwy ychwanegu ato.