Jewish Agency for Israel

Jewish Agency for Israel
Enghraifft o'r canlynolsefydliad di-elw Edit this on Wikidata
Dechrau/Sefydlu1929 Edit this on Wikidata
Lleoliad yr archifCentral Zionist Archives Edit this on Wikidata
Prif weithredwrDoron Almog Edit this on Wikidata
RhagflaenyddPalestine Office Edit this on Wikidata
Ffurf gyfreithiolsefydliad 501(c)(3) Edit this on Wikidata
PencadlysJeriwsalem Edit this on Wikidata
Gwefanhttp://www.jewishagency.org/ Edit this on Wikidata
Tudalen Comin Ffeiliau perthnasol ar Gomin Wicimedia
Logo'r Asiantaeth Iddewig, Seren Dafydd, King George St, Jerwsalem
Chaim Weizman, sylfaenydd a chyfarwyddwr y Zionist Commission (rhagflaenydd yr Asiantaeth Iddewig), arweinydd y Sefydliad Seionaidd daeth, maes o lawn, yn Sefydliad Seionyddol y Byd (WZO) ac Arlywydd cyntaf Gwladwriaeth Israel annibynnol

Yr Asiantaeth Iddewig ar gyfer Israel, yn swyddogol Jewish Agency for Israel neu, ar lafar, 'mond Jewish Agency (Hebraeg: הסוכנות היהודית לארץ ישראל, yr wyddor Ladin: HaSochnut HaYehudit L'Eretz Yisra'el) a elwid gynt yn yr Asiantaeth Iddewig dros Balestina,[1] yw'r sefydliad Iddewig di-broffil yn y byd. Fe'i sefydlwyd ym 1929 fel cangen weithredol Sefydliad Seionyddol y Byd (World Zionist Organisation, WZO). Cenhadaeth ddatganedig yr Asiantaeth yw “sicrhau bod pob person Iddewig yn teimlo cwlwm na ellir ei dorri i’w gilydd ac i Israel ni waeth ble maent yn byw yn y byd, fel y gallant barhau i chwarae eu rhan hanfodol yn ein stori Iddewig barhaus.”[2]

Mae'n fwyaf adnabyddus fel y prif sefydliad sy'n meithrin mewnfudo Iddewon mewn alltud i Wlad Israel (a elwir yn aliyah) ac yn goruchwylio eu hintegreiddio â Gwladwriaeth Israel.[3] Ers 1948, mae'r Asiantaeth Iddewig wedi dod â 3 miliwn o fewnfudwyr i Israel,[4] ac yn cynnig tai trosiannol iddynt mewn "canolfannau amsugno" ledled y wlad.[5]

Chwaraeodd yr Asiantaeth Iddewig ran ganolog yn y gwaith o sefydlu a datblygu Gwladwriaeth Israel. Gwasanaethodd David Ben-Gurion fel Cadeirydd y Pwyllgor Gwaith o 1935, ac yn rhinwedd y swydd hon ar 14 Mai 1948, cyhoeddodd annibyniaeth Israel,[6] ac wedi hynny gwasanaethodd fel prif weinidog cyntaf Israel. Yn y blynyddoedd cyn sefydlu Israel, bu'r Asiantaeth Iddewig yn goruchwylio sefydlu tua 1,000 o drefi a phentrefi ym Mandad Prydeinig Palestina. Mae'r sefydliad yn gwasanaethu fel y prif gyswllt rhwng Israel a chymunedau Iddewig ar draws y byd.[7][8]

Yn ôl y gyfraith, sefydliad parastataidd yw'r Asiantaeth Iddewig, ond nid yw'n derbyn cyllid craidd gan lywodraeth Israel.[9] Ariennir yr Asiantaeth Iddewig gan Ffederasiynau Iddewig Gogledd America (JFNA), Keren Hayesod, prif gymunedau a ffederasiynau Iddewig, a sefydliadau a rhoddwyr o Israel a ledled y byd.[10] Yn 2008, enillodd yr Asiantaeth Iddewig Wobr Israel am ei chyfraniad hanesyddol i Israel ac i'r gymuned Iddewig ledled y byd.[11]

Enw

[golygu | golygu cod]

Wedi'i sefydlu fel y Palestine Office (neu'n llawn, Palestine Office of the Zionist Organisation) ym 1908, daeth y sefydliad yn Zionist Commission, a'n hwyrach y Palestine Zionist Executive a ddynodwyd yn 1929 fel y "Jewish Agency" y darperir ar ei chyfer ym Mandad Palestina Cynghrair y Cenhedloedd ac felly fe'i hailenwyd eto yn Asiantaeth Iddewig Palestina. Ar ôl sefydlu'r Wladwriaeth derbyniodd ei henw presennol, The Jewish Agency for Israel.

Hanes a chronoleg cryno

[golygu | golygu cod]

1908-1928: Dechreuadau fel cangen o Sefydliad Seionyddol y Byd

[golygu | golygu cod]

Dechreuodd yr Asiantaeth Iddewig fel Swyddfa Palestina ( Hebraeg : המשרד הארץ-ישראלי, HaMisrad HaEretz Yisraeli, lit. "Swyddfa Tir Israel"), a sefydlwyd yn Jaffa yn 1908, fel cangen Sefydliad gweithredol y Seionydd (OZ) Palestina a reolir gan yr Otomaniaid o dan arweiniad Arthur Ruppin.[12] Prif dasgau Swyddfa Palestina oedd cynrychioli Iddewon Palestina wrth ymwneud â'r Swltan Twrcaidd a phwysigion tramor eraill, cynorthwyo mewnfudo Iddewig, a phrynu tir i Iddewon ymgartrefu ynddo.[13]

Sefydlwyd Swyddfa Palestina o dan ysbrydoliaeth gweledigaeth Theodor Herzl am ateb i'r "cwestiwn Iddewig": mater gwrth-Semitiaeth a lle Iddewon yn y byd. Yn ei bamffled "The Jewish State," dychmygodd Herzl fod yr Iddewon wedi ymsefydlu fel cenedl annibynnol ar ei thir ei hun, gan gymryd ei lle ymhlith cenedl-wladwriaethau eraill y byd. Roedd Swyddfa Palestina, a ddaeth yn yr Asiantaeth Iddewig yn y pen draw, yn seiliedig ar syniadau sefydliadol Herzl ar sut i ddod â gwladwriaeth Iddewig i fodolaeth.[14]

Gwersyll cludo ar gyfer mewnfudwyr ger Nahariya , 1952
Gwersyll tramwy i fewnfudwyr, 1950
Iddewon Ethiopia yn cyrraedd Israel ar Aliyah, 1991

Cyfnod Mandad Prydain, 1919-1948

[golygu | golygu cod]

Sefydlwyd yr Asiantaeth Iddewig ar 11 Awst 1929 yn yr 16eg Gyngres Seionaidd. Roedd yn gynrychiolaeth o'r Iddewon y darparwyd ar ei chyfer ym Mandad Prydain dros Balesteina a ddyfarnwyd gan Gynghrair y Cenhedloedd a gwasanaethodd fel cyswllt ar gyfer gweinyddiaeth mandad Prydain. Hi yn unig a awdurdodwyd i drafod gyda gweinyddiaeth y mandad. Ond roedd yr Asiantaeth Iddewig hefyd yn gyfrifol am faterion mewnol yr Iddewon a oedd yn byw ym Mhalestina, yr Yishuv. O 1932 ymlaen cyhoeddodd y Jerusalem Post.[15]

Roedd dyletswyddau’r Sochnut yn cynnwys:

  • Aliyah, y mewnfudo Iddewig i Balestina
  • Dyrannu Tystysgrifau Mewnfudo a gyhoeddwyd gan y Mandad Prydeinig
  • Setlo mewnfudwyr
  • Adeiladu aneddiadau a threflannau Iddewig newydd
  • Datblygiad economaidd y gymuned Iddewig ym Mhalestina
  • Magwraeth a diwylliant Iddewig
  • Gofal Iechyd Iddewig

Gwladwriaeth Israel annibynnol

[golygu | golygu cod]

Fe wnaeth cytundeb a ddaeth i ben yn 1952 rhwng Gwladwriaeth Israel, y Sochnut a Sefydliad Seionyddol y Byd ad-drefnu'r tasgau. Ers datganiad annibyniaeth Israel, yr Asiantaeth Iddewig sydd wedi bod yn bennaf gyfrifol am fewnfudo. Mae hyn yn golygu ei fod yn ysgogi Iddewon ledled y byd i fewnfudo i Israel. Heddiw, mae'r Asiantaeth Iddewig yn disgrifio ei thasgau fel a ganlyn:

  • Achub Iuddewon mewn trallod
  • Hyrwyddo Aliyah (mewnfudo Iddewon i Israel) ac integreiddio ( Hebraeg קְלִיטָה Qliṭah ) i gymdeithas Israel
  • Hyrwyddo addysg Iddewig-Seionaidd
  • Hyrwyddo ysbryd cymunedol Iddewig byd-eang
  • Yn Israel, mae'r Asiantaeth Iddewig yn rhedeg sawl canolfan dderbyn lle gall mewnfudwyr ddod o hyd i dai dros dro. Yn y 1950au, ar y llaw arall, dim ond yn yr hyn a elwir yn Maʿbarot (מַעְבָּרוֹת, v.מַעְבָּרָה gwersylloedd pontio/trawsnewid), lle roedd yn rhaid iddynt yn aml aros am flynyddoedd cyn symud i gartref parhaol. Ar lefel gymunedol, mae yna nifer o sefydliadau sy'n cynnig mesurau cymorth cymdeithasol amrywiol a rhaglenni addysgol i fewnfudwyr.[16]

Ym 1993, lansiodd y Sochnut brosiect Aliyah 2000. Mae'n cynnwys tua 200 o raglenni aliyah ac amsugno. Mae Aliyah 2000 yn ceisio trefnu tai a swyddi hyd yn oed cyn i'r mewnfudwr gyrraedd Israel. Mae'r sefydliad yn ymwneud â dros 140 o gwmnïau (is-gwmnïau) (o 2016).[17]

Sefydliadau tebyg

[golygu | golygu cod]

Mae'r Asiantaeth Iddewig yn debyg i sawl sefydliad gan genedl wladwriaethau eraill er mwyn hyrwyddo diwylliant, iaith a buddion eu gwledydd. Y Basgwyr a'r Catalaniaid (gyda Institut Ramon Llull) yw'r unig ddau genedl ddi-wladwriaeth sydd â sefydliad mor soffistigedig a strategol. Hyd yma, nid yw Cymru wedi gweld yn dda i sefydlu asiantaeth debyg.

Asiantaethau

[golygu | golygu cod]

Cyfeiriadau

[golygu | golygu cod]
  1. ↑ "Jewish Agency for Palestine | Encyclopedia.com". www.encyclopedia.com. Cyrchwyd 2022-05-06.
  2. ↑ "2018 Jewish Agency Performance Report". The Jewish Agency for Israel. Cyrchwyd October 23, 2019.
  3. ↑ "Jewish Agency – Aliyah". Jewish Agency. Cyrchwyd September 15, 2014.
  4. ↑ "Jewish Agency – Aliyah Statistics". The Jewish Agency for Israel. Archifwyd o'r gwreiddiol ar November 20, 2014. Cyrchwyd August 12, 2013.
  5. ↑ "Jewish Agency – Aliyah of Rescue". Jewish Agency. Cyrchwyd September 15, 2014.
  6. ↑ "David Ben Gurion (1886–1973)". The Jewish Agency for Israel. 2 May 2005. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2017-02-26. Cyrchwyd March 28, 2016.
  7. ↑ "Jewish Agency: About Us". Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2015-02-06. Cyrchwyd September 30, 2013.
  8. ↑ "תולדות הסוכנות". cms.education.gov.il. Cyrchwyd 26 June 2017.
  9. ↑ Schwartz, Yaakov (23 August 2018). "Ugandan Jews to Israel, part-funded by government that rejects them". South African Jewish Report. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2020-08-09. Cyrchwyd 24 November 2018.
  10. ↑ "Jewish Agency Annual Report 2014". Jewish Agency. Cyrchwyd September 15, 2014.
  11. ↑ "Prize Organizations". Jerusalem Post. May 5, 2008. Cyrchwyd August 12, 2013.
  12. ↑ Walter Laqueur, A History of Zionism, p. 153
  13. ↑ Jewish Virtual Library. "Palestine Office". American-Israeli Cooperative Enterprise. Cyrchwyd 12 August 2013.
  14. ↑ https://www.gutenberg.org/files/25282/25282-h/25282-h.htm (Accessed 14.8.2013)
  15. ↑ Gudrun Krämer (yn German), Geschichte Palästinas – Von der osmanischen Eroberung bis zur Gründung des Staates Israel, München: Verlag C. H. Beck, pp. 282, ISBN 3-406-47601-5
  16. ↑ "copi archif". Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2019-06-04. Cyrchwyd 2023-04-03.
  17. ↑ 2016 edition of the Annual Report on Jewish Agency companies Archifwyd 2017-07-07 yn y Peiriant Wayback (PDF; 4,6 MB)

Dolenni allanol

[golygu | golygu cod]
Eginyn erthygl sydd uchod am Israel. Gallwch helpu Wicipedia drwy ychwanegu ato.
Eginyn erthygl sydd uchod am Iddewiaeth. Gallwch helpu Wicipedia drwy ychwanegu ato.