John Nash
| John Nash | |
|---|---|
 | |
| Ganwyd | 18 Ionawr 1752  Lambeth |
| Bu farw | 13 Mai 1835 o clefyd East Cowes Castle |
| Dinasyddiaeth | yr Ymerodraeth Brydeinig |
| Galwedigaeth | pensaer, arlunydd |
| Adnabyddus am | All Souls Church, Langham Place, Clarence House, Pafiliwn Brighton, Marble Arch |
- Am y mathemategwr o Unol Daleithiau America gweler John Forbes Nash, Jr.
Pensaer o Loegr a fu'n byw yng Nghymru am gyfnod oedd John Nash (18 Ionawr 1752 – 13 Mai 1835). Adeiladodd llawer o adeiladau enwog yn Llundain.
Cafodd ei eni yn Llundain ac astudiodd i fod yn bensaer o dan Syr Robert Taylor, ond heb fod yn llwyddiannus iawn. Ar ôl etifeddu ffortiwn mawr symudodd ef i Gymru. methodd a buddsoddi'n ddoeth a doedd dim arian ar ôl erbyn 1783. O ganlyniad bu rhaid iddo weithio eto fel pensaer gan gynllunio plastai yn y wlad, a chydweithio gyda Humphry Repton, cynllunydd gerddi tirlun. Aeth Nash yn ôl i weithio yn Llundain ym 1792.
Bu'n byw ar Ynys Wyth am flynyddoedd a chafodd ei gladdu yn Cowes.
Gwaith yng Nghymru
[golygu | golygu cod]Aberaeron
[golygu | golygu cod]Cynorthwyodd John Nash i gynllun tref Aberaeron a chynlluniodd blasdy Llannerch Aeron (1794) ac eglwys Llanerchaeron yn nyffryn Aeron.
Eglwys Gadeiriol Tyddewi
[golygu | golygu cod]Cafodd Eglwys Gadeiriol Tyddewi ei difrodi'n ddifrifol gan Oliver Cromwell a chynllunodd John Nash y talcen gorllewinol.
Ffynnone
[golygu | golygu cod]Cynlluniodd ran o blasdy Ffynone (Ffynhonnau) yng Ngogledd Sir Benfro.
Gwaith yn Lloegr
[golygu | golygu cod]Llundain
[golygu | golygu cod]Yn ôl yn byw a gweithio yn Llundain, nodwyd ei waith gan y Rhaglyw Dywysog (yn hwyrach Brenin Siôr IV) a gorchymynnodd ef Nash i ddatblygu Parc Marylebone. Gan help llaw Repton datblygodd Nash master plan yr ardal sydd yn cynnwys Regent Street, Regent's Park a strydoedd ac adeiladau cain o gwmpas y rheini. Dechreuwyd adeiladu ym 1818, ond doedd dim pob cynllun adeilad gan Nash: roedd penseiri fel James Pennethorne a Decimus Burton yn gwneud llawer o'r waith hyn.
Roedd Nash yn cyfarwyddwr the Regent's Canal Company a sefydlwyd ym 1812 i adeiladu camlas o Lundain gorllewin i Afon Tafwys yn y dwyrain. Roedd Nash yn penderfynu ble adeladu'r gamlas, ond mae'r cynllun manwl gan James Morgan. Agorwyd rhan cyntaf y camlas ym 1816.
Prosiect mawr arall yn Llundain roedd ail-adeiladu Buckingham House i fod yn Buckingham Palace (1825–35) yn ogystal â darllunio'r Royal Mews a Marble Arch (symydwyd Marble Arch o'r Royal Mews i Stryd Rhydychen ym 1851).
Nifer o brosiectau enwog eraill:
- Sgwâr Trafalgar
- Parc Iago Sant
- Theatr Haymarket (1820)
- Eglwys All Souls, Langham Place (1822–25)
- Carlton House Terrace (1827–33)
- Cumberland Terrace (1827)
Tu allan i Lundain
[golygu | golygu cod]- Ail-adeiladu'r Pafiliwn Brenhinol Brighton (1815–22)
- Castell East Cowes ar Ynys Wyth, ble roedd ef yn byw am flynyddoedd
- Blaise Hamlet
- Grovelands Park, Enfield, Middlesex