Math | cymuned, tref |
---|---|
Poblogaeth | 2,732, 2,539 |
Gefeilldref/i | Plogoneg |
Daearyddiaeth | |
Sir | Ceredigion |
Gwlad | Cymru |
Arwynebedd | 6,671.35 ha |
Cyfesurynnau | 52.0411°N 4.3095°W |
Cod SYG | W04000376 |
Cod OS | SN4162340646 |
Cod post | SA44 |
Gwleidyddiaeth | |
AC/au | Elin Jones (Plaid Cymru) |
AS/au | Ben Lake (Plaid Cymru) |
Tref fechan ar lan Afon Teifi yn ne Ceredigion yw Llandysul. Mae ganddi 2821 o drigolion, a 70% ohonynt yn siarad Cymraeg (Cyfrifiad 2001). Lleolir Gwasg Gomer, un o weisg a chyhoeddwyr mwyaf Cymru, yno. Gorwedd ar yr A486. Mae'r pentref hefyd yn boblogaidd ymysg canŵ-wyr a cherddwyr afon.
Cynrychiolir yr ardal hon yn Senedd Cymru gan Elin Jones (Plaid Cymru)[1] ac yn Senedd y DU gan Ben Lake (Plaid Cymru).[2]
Adeilad hynaf y pentref ydy'r hen eglwys a adeiladwyd yn y 13g. Fodd bynnag, fe'i hadeiladwyd ar sylfeini hynafol a enwyd ar ôl Sant Tysul a sefydlodd yr eglwys wreiddiol yn y 6g. Roedd Sant Tysul yn fab i Corun a oedd yn fab i Ceredig ap Cunedda, a roddodd ei enw i'r deyrnas, sef enw presennol y sir sef Ceredigion. Roedd gan Ceredig fab arall hefyd, Sant, a oedd yn dad i nawddsant Cymru, Dewi Sant. O ganlyniad, roedd Dewi a Tysul yn gefndryd cyntaf.[3]
Arferwyd chwarae'r gêm y cnapan rhwng pentrefi Llandysul a Llanwenog. Y gôliau oedd drws eglwys Llandysul a drws eglwys Llanwenog chwe milltir i ffwrdd. O ganlyniad i or-yfed a thrais, ataliodd y Ficer Enoc James y gêm yn 1833.[4]
Yng nghyfrifiad 2011 roedd y sefyllfa fel a ganlyn:[5][6][7]
Sefydlwyd Calon Tysul[8] ym mis Tachwedd 2017. Mae'r safle'n cynnwys pwll nofio 25m x 10m (Pwll Nofio Teifiside ynghynt sefydlwyd 1975 ac yna Canolfan Dŵr Llandysul) a Chanolfan Hamdden Llandysul (sefydlwyd 2003). Mae bwrdd ymddiriedolwyr gwirfoddol yn gyfrifol am lywodraethu'r ganolfan. Mae amrywiaeth eang o weithgareddau hamdden ac addysgol yn digwydd yn y ganolfan, megis nofio, caiacio, partïon pen-blwydd i blant, Cynllun Ailgyfeirio Ymarfer Corff Cenedlaethol, dosbarthiadau ffitrwydd, badminton, tenis bwrdd, dringo a phêl-droed.
Trefi
Aberaeron · Aberteifi · Aberystwyth · Ceinewydd · Llanbedr Pont Steffan · Llandysul · Tregaron
Pentrefi
Aberarth · Aber-banc · Aber-ffrwd · Abermagwr · Abermeurig · Aber-porth · Adpar · Alltyblaca · Betws Bledrws · Betws Ifan · Betws Leucu · Bethania · Beulah · Blaenannerch · Blaenpennal · Blaenplwyf · Blaen-porth · Y Borth · Bow Street · Bronant · Bwlch-llan · Capel Bangor · Capel Cynon · Capel Dewi · Capel Seion · Caerwedros · Castellhywel · Cellan · Cilcennin · Ciliau Aeron · Clarach · Cnwch Coch · Comins Coch · Cribyn · Cross Inn (1) · Cross Inn (2) · Cwm-cou · Cwmystwyth · Cwrtnewydd · Dihewyd · Dôl-y-bont · Eglwys Fach · Felinfach · Y Ferwig · Ffair-rhos · Ffostrasol · Ffos-y-ffin · Ffwrnais · Gartheli · Goginan · Y Gors · Gwbert · Henfynyw · Henllan · Horeb · Llanafan · Llanarth · Llanbadarn Fawr · Llandre · Llandyfrïog · Llanddeiniol · Llanddewi Brefi · Llanfair Clydogau · Llanfarian · Llanfihangel y Creuddyn · Llangeitho · Llangoedmor · Llangrannog · Llangwyryfon · Llangybi · Llangynfelyn · Llangynllo · Llanilar · Llanio · Llan-non · Llanrhystud · Llansantffraid · Llanwenog · Llanwnnen · Llechryd · Lledrod · Llundain-fach · Llwyncelyn · Llwyndafydd · Llwyn-y-groes · Morfa · Mwnt · Nanternis · Penbryn · Penparc · Penrhiw-llan · Penrhyn-coch · Penuwch · Pen-y-garn · Plwmp · Pontarfynach · Ponterwyd · Pontgarreg · Pontrhydfendigaid · Pontrhydygroes · Pontsiân · Rhydlewis · Rhydowen · Rhydyfelin · Rhydypennau · Salem · Sarnau · Southgate · Swyddffynnon · Synod Inn · Talgarreg · Tal-y-bont · Temple Bar · Trefenter · Trefilan · Tremain · Tre-saith · Tre Taliesin · Troed-yr-aur · Ysbyty Ystwyth · Ystrad Aeron · Ystrad Meurig · Ystumtuen