Llansadwrn, Ynys Môn

Llansadwrn

Math	pentref
Daearyddiaeth
Sir	Ynys Môn
Gwlad	Cymru
Cyfesurynnau	53.2668°N 4.1549°W
Cod OS	SH561768
Gwleidyddiaeth
AS/au Cymru	Rhun ap Iorwerth (Plaid Cymru)
AS/au y DU	Llinos Medi (Plaid Cymru)
Ffeiliau perthnasol ar Comin

Am y pentref o'r un enw yn Sir Gaerfyrddin, gweler Llansadwrn, Sir Gaerfyrddin.

Pentref yng nghymuned Cwm Cadnant, Ynys Môn, yw Llansadwrn^[1][2] ( ynganiad ). Saif yn ne-ddwyrain yr ynys, tua hanner y ffordd rhwng Pentraeth a Biwmares. Yn yr Oesoedd Canol roedd yn rhan o gwmwd Dindaethwy, cantref Menai.

Eglwys Sadwrn Sant

Eglwys Sadwrn Sant yw eglwys y plwyf, a sefydlwyd gan Sadwrn, a elwir hefyd yn Sadwrn Farchog, yn y 6g, er bod yr adeilad presennol yn llawer mwy diweddar. Tybir fod yr eglwys yn ganolfan i glas (cymuned neu fynachlog) ar y safle. Yn 1742 cafwyd hyd i garreg fedd yn y fynwent, sydd yn awr wedi ei gosod ym mur yr eglwys. Yn ôl Nash-Williams,^[3] mae’r arysgrif arni yn darllen:

HIC BEATUS (-) SATURNINUS SE(PULTUS) (I)ACIT ET SUA SA[NCTA] CONIU(N)X PA(X) (VOBISCUM SIT)

Gellir ei gyfieithu fel:

Yma y claddwyd y bendigaid Saturninus a’i wraig sanctaidd. Boed heddwch iddynt.

Roedd Sadwrn yn frawd i Illtud, a fu farw rhwng 527 a 537, felly gellir dyddio’r garreg tua 530 O.C..

Pobl o Lansadwrn

• William John Griffith (1875-1931). Er iddo gael ei eni yn Aberffraw, magwyd yr awdur yn y pentref.
• Wyn Roberts (1930 - 2013). Gweleidydd a newyddiadurwr
• Eifion Roberts (1927 - 2019). Barnwr a gwleidydd a brawd y gwleidydd Wyn Roberts

Cyfeiriadau

1. "Rhestr o Enwau Lleoedd Safonol Cymru". Llywodraeth Cymru. 13 Hydref 2021.
2. British Place Names; adalwyd 14 Rhagfyr 2021
3. V.E. Nash-Williams, The early Christian monuments of Wales (Caerdydd: Gwasg Prifysgol Cymru, 1950)

gw • sg • go

Trefi a phentrefi Ynys Môn

Trefi
Amlwch  · Benllech  · Biwmares  · Caergybi  · Llangefni  · Niwbwrch  · Porthaethwy
Pentrefi
Aberffraw  · Bethel  · Bodedern  · Bodewryd  · Bodffordd  · Bryngwran  · Brynrefail  · Brynsiencyn  · Brynteg  · Caergeiliog  · Capel Coch  · Capel Gwyn  · Carmel  · Carreglefn  · Cemaes  · Cerrigceinwen  · Dwyran  · Y Fali  · Gaerwen  · Glyn Garth  · Gwalchmai  · Heneglwys  · Hermon  · Llanallgo  · Llanbabo  · Llanbedrgoch  · Llandegfan  · Llandyfrydog  · Llanddaniel Fab  · Llanddeusant  · Llanddona  · Llanddyfnan  · Llanedwen  · Llaneilian  · Llanfachraeth  · Llanfaelog  · Llanfaethlu  · Llanfair Pwllgwyngyll  · Llanfair-yn-Neubwll  · Llanfair-yng-Nghornwy  · Llan-faes  · Llanfechell  · Llanfihangel-yn-Nhywyn  · Llanfwrog  · Llangadwaladr  · Llangaffo  · Llangeinwen  · Llangoed  · Llangristiolus  · Llangwyllog  · Llanidan  · Llaniestyn  · Llannerch-y-medd  · Llanrhuddlad  · Llansadwrn  · Llantrisant  · Llanynghenedl  · Maenaddwyn  · Malltraeth  · Marian-glas  · Moelfre  · Nebo  · Pencarnisiog  · Pengorffwysfa  · Penmynydd  · Pentraeth  · Pentre Berw  · Pentrefelin  · Penysarn  · Pontrhydybont  · Porthllechog  · Rhoscolyn  · Rhosmeirch  · Rhosneigr  · Rhostrehwfa  · Rhosybol  · Rhydwyn  · Talwrn  · Trearddur  · Trefor  · Tregele