Llyfrgell Genedlaethol Latfia

Llyfrgell Genedlaethol Latfia
Enghraifft o:llyfrgell genedlaethol, legal deposit Edit this on Wikidata
Dechrau/Sefydlu29 Awst 1919 Edit this on Wikidata
LleoliadRiga Edit this on Wikidata
Map
Aelod o'r  canlynolOpen Preservation Foundation, World Digital Library, International Association of Sound and Audiovisual Archives, International GLAM Labs Community, Conference of European National Librarians, Bibliotheca Baltica, International Federation of Library Associations and Institutions, European Bureau of Library, Information and Documentation Associations, International Internet Preservation Consortium Edit this on Wikidata
PencadlysRiga Edit this on Wikidata
Enw brodorolLatvijas Nacionālā bibliotēka Edit this on Wikidata
RhanbarthRiga Edit this on Wikidata
Gwefanhttp://www.lnb.lv/ Edit this on Wikidata
Tudalen Comin Ffeiliau perthnasol ar Gomin Wicimedia

Llyfrgell Genedlaethol Gweriniaeth Latfia yn y brifddinas Riga yw Llyfrgell Genedlaethol Latfia (Latfieg: Latvijas Nacionālā bibliotēka). Gelwir adeilad a chartref newydd y Llyfrgell a agorwyd yn 2014 yn Gaismas pils ('Castell Goleuni').[1]

Hanes a Daliadau

[golygu | golygu cod]
Adeilad y Llyfrgell Genedlaethol tan 2013
Adeilad newydd Llyfrgell Genedlaethol Latfia "Gaismas pils" ('Castell Goleuni')

Degawdau y Weriniaeth Latfia

[golygu | golygu cod]

Sefydlwyd Llyfrgell Genedlaethol Latfia fel Valsts Bibliotēka (Llyfrgell y Wladwriaeth) ar 29 Awst 1919, flwyddyn ar ôl annibyniaeth Latfia.[2] Y cyfarwyddwr cyntaf oedd y llyfrgellydd a'r llyfryddwr, Jānis Misiņš, (1862–1945), a ddaeth â'i gasgliad preifat aruthrol i mewn fel sail i lyfrgell y wladwriaeth.[3] O fewn blwyddyn, erbyn 1920, roedd y casgliad wedi cynyddu i 250,000 o gyfrolau. [4] Ym 1920 daeth Llyfrgell y Wladwriaeth yn llyfrgell adnau cyfreithiol ar gyfer Latfia i gyd. Mae wedi bod yn cyhoeddi llyfryddiaeth genedlaethol Latfia ers 1927.

Cafwyd ychwanegiadau mawr yn 1939 a 1940, pan gymerodd Llyfrgell y Wladwriaeth drosodd lawer o'i llyfrgelloedd yn wyneb ailsefydlu Almaenwyr y Baltig, gan gynnwys rhan fawr o lyfrgell Cymdeithas Hanes ac Archaeoleg Taleithiau Môr y Baltig. Rwsia, a sefydlwyd yn Riga yn 1834.[2] Erbyn 1940 roedd y casgliad wedi tyfu i 1,700,000 o gyfrolau.[4] O ganlyniad, bu'n rhaid ei rannu rhwng dau leoliad yn Hen Dref Riga (Jēkaba ​​​iela 6/8 ac Anglikāņu iela 5).

Cyfnod meddiannaeth yr Almaen a Sofietaidd o Latfia

[golygu | golygu cod]

Yn ystod meddiannaeth Riga gan yr Almaen Natsïaidd (1941–1944), ailenwyd Llyfrgell y Wladwriaeth yn Zemes bibliotēka (Llyfrgell y Wlad). Yn ystod meddiannaeth Sofietaidd Latfia (ers 1944) bu'n gweithredu fel Latvijas PSR Valsts bibliotēka (Llyfrgell Gwladol Gweriniaeth Sosialaidd Sofietaidd Latfia). Yn 1966, yn unol ag arferion Sofietaidd, derbyniodd 'enw anrhydeddus' a chafodd ei henwi ar ôl Vilis Lācis, awdur a Phrif Weinidog Gweriniaeth Sosialaidd Sofietaidd Latfia: Viļa Lāča Latvijas PSR Valsts bibliotēka.[2] O 1946, gwahanwyd y llenyddiaeth "beryglus" - o safbwynt Sofietaidd; tan 1988 dim ond gyda thrwydded arbennig y gellid ei weld.[5] Ym 1956, symudodd Llyfrgell y Wladwriaeth i mewn i adeilad newydd ar Krišjāņa Barona iela (Stryd Krišjānis Barons) yn Riga.

Wedi adennill annibyniaeth yn 1991

[golygu | golygu cod]
Tu fewn 'Castell Goleuni' - pencadlys newydd y Llyfrgell Genedlaethol

Ers adennill annibyniaeth Latfia yn 1991, mae'r llyfrgell wedi cael ei galw'n Latvijas Nacionālā bibliotēka (Llyfrgell Genedlaethol Latfia). Yn 1995 derbyniodd Llyfrgell Ganolog Baltig (BZB)/Baltijas Centrālā bibliotēka (BCB) y bu Otto Bong (1918–2006) yn ei adeiladu ers 1945 fel benthyciad parhaol, casgliad ar hanes ac astudiaethau rhanbarthol yn ogystal ag ar ieithoedd gwledydd y Baltig. Mae hefyd yn cynnwys archif delweddau gyda thua 54,000 o ffotograffau a chardiau post, 2000 o fapiau a chasgliad o graffeg. [6] Mae Llyfrgell Genedlaethol Latfia wedi bod yn aelod o'r Llyfrgell Ewropeaidd ers 2006.

Cyhoeddiadau llyfryddol arloesol oedd y catalog The Older Prints in Latvian / Seniespiedumi latviešu valodā yn 1999 a Rhestr Awduron Llyfrau Lettonika (1523–1919) / Letonikas grāmatu autoru rādītājs yn 2005.[7]

Mae'r daliadau'n cynnwys mwy na phum miliwn o deitlau, gan gynnwys tua 18,000 o lawysgrifau o'r 14g hyd heddiw. Roedd twf cyson stociau yn golygu bod yn rhaid i gasgliadau unigol gael eu hallanoli o'r prif adeilad ar Krišjāņa Barona iela a'u cadw mewn tai allan. Yn 2013, gwasgarwyd y Llyfrgell Genedlaethol dros bum lleoliad yn Riga. Yn ogystal, ers 1998 roedd rhan o'r daliadau wedi'u hadneuo mewn storfa yn Silakrogs, y tu allan i Riga.[8]

Oherwydd annigonolrwydd gwasgariad y casgliadau, perswadiodd Senedd Latfia i benderfynu ar adeilad newydd ar lan chwith afon Daugava (Düna). Ar 18 Mai 2014, caewyd prif gangen y Llyfrgell Genedlaethol ar Krišjāņa Barona iela er mwyn symud i’r adeilad newydd.

Yr adeilad newydd ar y Daugava

[golygu | golygu cod]

Dechreuodd y gwaith o adeiladu'r adeilad newydd yn 2008 yn seiliedig ar ddyluniad gan y pensaer o'r UD Gunnar Birkerts, a aned yn Riga ym 1925.[9] Roedd Birkerts eisoes wedi'i gomisiynu i wneud hyn ym 1989.[10] Mae gan y llyfrgell newydd 13 llawr ac mae'n 68 metr o uchder.[11]

Ar 18 Ionawr 2014, fel rhan o raglen dinas Riga fel Prifddinas Diwylliant Ewrop, daethpwyd â daliadau dethol o brif adeilad presennol y Llyfrgell Genedlaethol yn symbolaidd i'r adeilad newydd gan gadwyn o bobl a llyfrau.

Agorwyd y llyfrgell newydd ar 29 Awst 2014, sef 95 mlynedd ers sefydlu’r Llyfrgell Genedlaethol.[12]

Dolenni allanol

[golygu | golygu cod]

Cyfeiriadau

[golygu | golygu cod]
  1. ↑ "Gaismas Pils – Latvia's "Castle of Light" illuminates and enthrals". Lonely Planet. 3 Ionawr 2019.
  2. ↑ 2.0 2.1 2.2 Klöker, Martin (2004). "Bibliotheksgeschichtliche Einleitung". In Garber, Klaus (gol.). Handbuch des personalen Gelegenheitsschrifttums in europäischen Bibliotheken und Archiven. Vol. 7: Riga - Tallinn. Part 3: Riga (yn Almaeneg). Hildesheim: Olms. t. 41. ISBN 3-487-11405-4.
  3. ↑ Zanders, Viesturs (1997). "Bibliotheken in Lettland". In Fabian, Bernhard (gol.). Handbuch deutscher historischer Buchbestände in Europa. Eine Übersicht über Sammlungen in ausgewählten Bibliotheken. Bd. 7, Teil 2: Finnland, Estland, Lettland, Litauen (yn Almaeneg). Hildesheim: Olms. t. 145. ISBN 3-487-10361-3.
  4. ↑ 4.0 4.1 Zanders, Viesturs (1997). "Latvijas Nacionālā bibliotēka – Lettische Nationalbibliothek". In Fabian, Bernhard (gol.). Handbuch deutscher historischer Buchbestände in Europa. Eine Übersicht über Sammlungen in ausgewählten Bibliotheken. Bd. 7, Teil 2: Finnland, Estland, Lettland, Litauen. Hildesheim: Olms. t. 151.
  5. ↑ Archifwyd (Dyddiad ar goll) yn lnb.lv (Error: unknown archive URL) (Latfieg), cyrchwyd 18 Mai 2014.
  6. ↑ Zanders, Viesturs (1997). "Latvijas Nacionālā bibliotēka – Lettische Nationalbibliothek". In Fabian, Bernhard (gol.). Handbuch deutscher historischer Buchbestände in Europa. Eine Übersicht über Sammlungen in ausgewählten Bibliotheken. Bd. 7, Teil 2: Finnland, Estland, Lettland, Litauen. Hildesheim: Olms. t. 152.
  7. ↑ Šiško, Silvija, gol. (1999). Seniespiedumi latviešu valodā 1525–1855. Kopkatalogs / Die älteren Drucke in lettischer Sprache 1525–1855 (yn Latfieg a Almaeneg). Riga: Latvijas Nacionālā Bibliotēka. ISBN 9984-607-19-4.
  8. ↑ Klöker, Martin (2004). "Bibliotheksgeschichtliche Einleitung". In Garber, Klaus (gol.). Handbuch des personalen Gelegenheitsschrifttums in europäischen Bibliotheken und Archiven. Vol. 7: Riga - Tallinn. Part 3: Riga (yn Almaeneg). Hildesheim: Olms. t. 42. ISBN 3-487-11405-4.
  9. ↑ Silke Berndsen: „Gut zehn Jahre haben wir über unsere Bibliothek diskutiert, aber gebaut haben wir sie nicht.“ Die lettische Nationalbibliothek und ihr Neubau. In: Bibliotheksdienst, Jg. 44 (2010), S. 930–940.
  10. ↑ Architekt: Nationalbibliothek ist Symbol für freies Lettland. Interview mit Birkerts Archifwyd 2014-02-01 yn y Peiriant Wayback europeonline-magazine.eu, 14 Ionawr 2014, cyrchwyd am 17 Ionawr 2014
  11. ↑ Gwybodaeth ar wefan Gwybodaeth i Dwristiaid Riga, cyrchwyd 17 Ionawr 2014
  12. ↑ Archifwyd (Dyddiad ar goll) yn lnb.lv (Error: unknown archive URL) (lettisch), abgerufen am 3. Januar 2015.
Eginyn erthygl sydd uchod am Latfia. Gallwch helpu Wicipedia drwy ychwanegu ato