Martin Lowry

Martin Lowry
Ganwyd	26 Hydref 1874  Bradford, Low Moor
Bu farw	2 Tachwedd 1936  Caergrawnt
Dinasyddiaeth	y Deyrnas Unedig, Teyrnas Unedig Prydain Fawr ac Iwerddon
Alma mater	Coleg Imperial Llundain
ymgynghorydd y doethor	Henry Edward Armstrong
Galwedigaeth	cemegydd, ffisegydd
Cyflogwr	Prifysgol Caergrawnt
Tad	Edward P. Lowry
Gwobr/au	Cymrawd y Gymdeithas Frenhinol, Bakerian Lecture

Cemegydd ffisegol o Loegr oedd Thomas Martin Lowry (26 Hydref 1874 – 2 Tachwedd 1936). Ganwyd yn Low Moor, Bradford, Gorllewin Swydd Efrog, Lloegr.

Roedd ganddo ofn pethau mawr. Oherwydd hyn treuliodd ei oes yn archwilio i mewn i bethau bach, meicrosgopig.

Astudiodd cemeg dan Henry Armstrong, cemegydd oedd â diddordeb mewn cemeg organaidd ond a oedd hefyd yn cynnwys astudio ionau (ions) mewn dŵr. Yn 1896 daeth yn gynorthwyydd iddo. Yn 1906 daeth yn ddarlithydd mewn cemeg yng Ngholeg Technegol San Steffan cyn symud i Ysbyty Meddygol Guy's, ac yn bennaeth yr adran gemeg yn 1913 ac yn athro coleg ychydig wedyn.

Cafodd ei ethol yn Gymrawd Y Gymdeithas Frenhinol yn 1914. Yn 1920, ef oedd y cyntaf gael cadair mewn cemeg ffisegol a hynny ym Mhrifysgol Caergrawnt. Astudiodd droadau optegol wedi'u hachosi gan asid ac adweithiau bas yn 1923 a arweiniodd at ei fformiwl enwog o'r diffiniad o asid a oedd wedi'i seilio ar brotonnau yn cael eu rhyddhau gan asid a'u derbyn gan y bas. Yn rhyfedd iawn, daethpwyd i'r un casgliad (ar yr un adeg) gan Johannes Nicolaus Brønsted. Treuliodd gweddill ei oes yno yng Nghaergrawnt.

Gweler hefyd

• Damcaniaeth Brønsted-Lowry, sef y diffiniad o asid.